Dyletswydd ar heddluoedd yng Nghymru a Lloegr i hysbysu sefydliadau addysg am ddigwyddiadau cam-drin domestig: Ymgyrch Encompass (Welsh, accessible)

Question 1

Rhagair y Gweinidog

Accepted Answer

Mae pob plentyn yn haeddu’r dechrau gorau posibl mewn bywyd. Maent yn haeddu bod yn ddiogel a theimlo’n ddiogel, a chael eu cefnogi a’u gweld gan yr oedolion o’u cwmpas – gartref, yn yr ysgol ac yn eu cymunedau.

I ormod o blant yn y DU, nid yw cartref bob amser yn lle diogel. Mae nifer gwirioneddol y plant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig yn parhau i fod yn anhysbys – ond yr hyn a wyddom yw’r effaith ddinistriol a pharhaol ar blant y mae cam-drin domestig yn ei gadael ar ôl.

Yn 2021, nododd Deddf Cam-drin Domestig newid sylweddol. Cydnabu’r hyn y mae goroeswyr a gweithwyr proffesiynol wedi’i wybod ers amser maith – bod plant sy’n gweld, yn clywed neu’n profi cam-drin domestig yn ddioddefwyr yn eu rhinwedd eu hunain. Ond nid yw cydnabyddiaeth yn unig yn ddigon. Mae’r llywodraeth hon yn cymryd camau i droi’r gydnabyddiaeth honno’n gamau ystyrlon ac ymarferol.

Pymtheg mlynedd yn ôl, sefydlodd David ac Elisabeth Carney-Haworth OBE Ymgyrch Encompass, gan dynnu ar eu profiad fel swyddog heddlu a phennaeth ysgol. Mae’r system rhannu gwybodaeth arloesol yn darparu cyswllt hanfodol rhwng plismona ac addysg, gan sicrhau bod lleoliadau addysgol yn cael eu hysbysu pan fydd plentyn yn ddioddefwr cam-drin domestig, a gallant ddarparu cefnogaeth amserol. Diolch i’w hymroddiad, mae pob un o’r 43 heddlu yng Nghymru a Lloegr yn gweithredu’r cynllun yn wirfoddol.

Nawr, rydym yn adeiladu ar eu gwaith wrth i ni gymryd y cam nesaf wrth gychwyn Ymgyrch Encompass fel dyletswydd statudol ar heddluoedd, gan ymgorffori’r cynllun mewn deddfwriaeth fel rhan graidd o’n hymateb diogelu a cham-drin domestig.

Mae’r canllawiau statudol hyn yn nodi sut y dylid gweithredu’r ddyletswydd, a sut y gall asiantaethau gydweithio i gydnabod plant fel dioddefwyr cam-drin domestig yn eu rhinwedd eu hunain.

Rwy’n ddiolchgar i David ac Elisabeth am eu hymrwymiad a’u gweledigaeth ddiysgog wrth sefydlu Ymgyrch Encompass, gan osod y sylfaen ar gyfer y ddyletswydd statudol hon. Rwyf hefyd yn ddiolchgar i’r swyddogion heddlu, addysgwyr a gweithwyr proffesiynol diogelu sy’n amddiffyn ac yn cefnogi plant bob dydd.

Gyda’n gilydd, gallwn adeiladu system sy’n canoli llais plant ac yn eu hamddiffyn rhag niwed, gan sicrhau bod ganddynt fynediad at y cymorth cywir ar yr amser cywir, waeth pwy ydynt neu ble maent yn byw.

Question 2

Cyflwyniad

Accepted Answer

Roedd Deddf Cam-drin Domestig 2021 yn cydnabod plant fel dioddefwyr cam-drin domestig yn eu rhinwedd eu hunain os ydynt yn gweld, yn clywed neu’n profi effeithiau cam-drin domestig. Rhaid i’r ymateb i gam-drin domestig gydnabod yr effaith y mae cam-drin domestig yn ei chael ar blant a dylai gael ei lywio gan lais ac anghenion plant, gan sicrhau bod plant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig yn cael eu cefnogi. Mae gan bawb ran i’w chwarae wrth ddiogelu ac amddiffyn plant sy’n ddioddefwyr cam-drin domestig. Mae canlyniadau llwyddiannus i blant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig yn dibynnu ar waith amlasiantaeth cryf a phartneriaeth ar draws y system gyfan o gymorth, cefnogaeth ac amddiffyniad. Mae cefnogaeth effeithiol yn ei gwneud yn ofynnol i’r heddlu a lleoliadau addysgol gydweithio.

Cyhoeddir y canllawiau hyn ochr yn ochr â chychwyn y ddyletswydd ar heddluoedd yng Nghymru a Lloegr i hysbysu unrhyw sefydliad addysgol perthnasol, lle maent wedi mynychu digwyddiad cam-drin domestig yng nghartref plentyn. Gelwir hyn yn Gynllun Operation Encompass. Nodir y ddyletswydd yn Adran 49A o Ddeddf Cam-drin Domestig 2021, fel yr amlinellir yn Adran 20 o Ddeddf Dioddefwyr a Charcharorion 2024.

Geiriau a ddefnyddir yn y canllawiau hyn

Dylid cymryd pob cyfeiriad at ‘blentyn’, ‘plant’ a ‘disgybl’ drwy’r ddogfen hon mewn perthynas â phlant o’r dosbarth derbyn (fel arfer 4/5 oed) hyd at 17 oed.

Mae ‘lleoliadau addysgol’, ‘addysg’ a ‘sefydliad addysgol perthnasol’ yn cyfeirio at ysgolion cynradd ac uwchradd cofrestredig, gan gynnwys ysgolion annibynnol, ysgolion preifat, lleoliadau darpariaeth amgen (e.e., Unedau Atgyfeirio Disgyblion), yn ogystal â cholegau addysg bellach ac academïau 16-19.

Gan fod addysg wedi’i datganoli, mae ‘canllawiau statudol presennol’ yn cyfeirio at y canllawiau statudol perthnasol presennol yng Nghymru a Lloegr. Yng Nghymru, mae hyn yn cynnwys Cadw Plant yn Ddioge mewn Addysgl a Gweithio Gyda’n Gilydd i Ddiogelu Plant. Yng Nghymru, mae hyn yn cynnwys Cadw Dysgwyr yn Ddiogel yng Nghymru. Nid yw’r ddyletswydd hon yn disodli dyletswyddau a chyfrifoldebau fel y’u nodir yn y canllawiau statudol presennol.

Lle defnyddir y geiriau ‘rhaid’ a ‘rhaid peidio’, maent yn cynrychioli gofyniad statudol. Lle defnyddir y gair ‘dylai’, mae’n cynrychioli rhywbeth y dylai’r heddlu yng Nghymru a Lloegr ei wneud nad yw’n ofyniad gorfodol.

Ynglŷn â’r canllawiau hyn

Beth yw’r canllawiau hyn ac ar gyfer pwy y maent?

Mae’r canllawiau hyn yn statudol. Mae’n cefnogi heddluoedd i weithredu’r ddyletswydd rhannu gwybodaeth, a elwir yn Ymgyrch Encompass, fel yr amlinellir yn Adran 49A o Ddeddf Cam-drin Domestig 2021. Bwriad y canllawiau yw cydnabod ac ymateb i blant fel dioddefwyr cam-drin domestig yn eu rhinwedd eu hunain.

Nid yw’r canllawiau hyn yn disodli canllawiau statudol presennol, gan gynnwys Cadw Plant yn Ddiogel mewn Addysg a Gweithio Gyda’n Gilydd i Ddiogelu Plant yn Lloegr, a Chadw Dysgwyr yn Ddiogel yng Nghymru.

Mae’r canllawiau hyn yn amlinellu egwyddorion y ddyletswydd rhannu gwybodaeth a chynllun Ymgyrch Encompass. Mae’n cefnogi heddluoedd yng Nghymru a Lloegr gyda chanllawiau arfer gorau ar weithredu cynllun Ymgyrch Encompass ac yn eu cefnogi ar eu dyletswyddau presennol wrth amddiffyn plant. Mae’r canllawiau hyn yn gweithio ochr yn ochr â phrosesau gweithredol yr heddlu, a fydd yn amrywio yn ôl llu.

Beth mae’r canllawiau hyn yn ei gynnwys?

Mae’r canllawiau statudol hyn yn cwmpasu:

y gofynion deddfwriaethol sy’n berthnasol i heddluoedd yng Nghymru a Lloegr;
hysbysiadau Ymgyrch Encompass, gan gynnwys yr arferion a argymhellir a’r hyfforddiant sydd ar gael;
cyd-destun ehangach ar adnabod plant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig drwy ymateb cryfach gan yr heddlu; a
pecyn cymorth o adnoddau ar Ymgyrch Encompass.

Beth nad yw’r canllawiau hyn yn ei gynnwys?

Nid yw’r canllawiau statudol hyn yn cwmpasu:

gwneud atgyfeiriadau diogelu ffurfiol i ofal cymdeithasol plant awdurdod lleol, ac nid yw’n disodli dyletswyddau a chyfrifoldebau fel y’u nodir yn y canllawiau statudol presennol, gan gynnwys Cadw Plant yn Ddiogel mewn Addysg a Gweithio Gyda’n Gilydd i Ddiogelu Plant yn Lloegr, a Chadw Dysgwyr yn Ddiogel yng Nghymru.
ymatebion ehangach yr heddlu a’r system i blant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig.

Atgyfeiriadau diogelu

Nid yw hysbysiad Ymgyrch Encompass yn disodli atgyfeiriad diogelu.

Yng Nghymru, fel yr amlinellir yn y canllawiau statudol amlasiantaeth Gweithio Gyda’n Gilydd i Ddiogelu Plant, mae gan ofal cymdeithasol plant awdurdod lleol y cyfrifoldeb am egluro’r broses ar gyfer atgyfeiriadau yn eu hardal.

Yng Nghymru, mae’r broses ar gyfer cwblhau atgyfeiriad amddiffyn plant wedi’i hamlinellu yng Ngweithdrefn Diogelu Cymru.

Dylai unrhyw un sydd â phryderon ynghylch lles plentyn wneud atgyfeiriad i ofal cymdeithasol plant awdurdod lleol. Dylent wneud hynny ar unwaith os oes pryder bod y plentyn yn dioddef niwed sylweddol neu’n debygol o wneud hynny.

Dylai lluoedd a lleoliadau addysgol gael proses gyfathrebu agored i benderfynu ble y dylid gwneud atgyfeiriad diogelu yn unol â throthwyon lleol. Os yw swyddog yn gwneud atgyfeiriad ochr yn ochr â chyhoeddi hysbysiad Ymgyyrch Encompass, dylent ddweud wrth leoliad addysgol y plentyn.

Question 3

Adran 1: Plant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig

Accepted Answer

Mae cam-drin domestig yn un o’r mathau mwyaf cyffredin o drais yn erbyn menywod a merched (VAWG). Yn y flwyddyn a ddaeth i ben ym mis Mawrth 2025, amcangyfrifir bod 3.8 miliwn o bobl 16 oed a hŷn wedi profi cam-drin domestig yn ystod y flwyddyn ddiwethaf.^{[footnote 1]} Yn ôl Arolwg Troseddau Cymru a Lloegr 2023, mewn bron i draean (32.4%) o achosion lle nododd oedolion 16 i 59 oed eu bod wedi profi cam-drin gan bartner, roedd o leiaf un plentyn o dan 16 oed yn byw yn y cartref ar adeg y digwyddiad diweddaraf.^{[footnote 2]},^{[footnote 3]}

Gall natur gudd cam-drin domestig a digwyddiadau heb eu hadrodd arwain at brofiadau plant yn aros yn gudd. O’r herwydd, mae gwir raddfa’r plant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig yn uwch nag a awgrymir. Dylai pob plentyn yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig, p’un a yw’r troseddwr yn byw yn y cartref ai peidio, allu cael mynediad at gefnogaeth a chael eu cydnabod fel dioddefwyr yn eu rhinwedd eu hunain.

Effaith cam-drin domestig

Mae’r effaith ar blant sy’n byw gyda cham-drin domestig yn ddofn ac yn barhaol. Adroddiad Comisiynydd Cam-drin Domestig Cymru a Lloegr ‘Dioddefwyr yn eu hawl eu hunain? (2025)^{[footnote 4]} ac mae ymchwil ehangach yn dangos y gall dod i gysylltiad â cham-drin domestig effeithio’n sylweddol ar lesiant corfforol ac emosiynol plentyn, ei iechyd meddwl, ei ymddygiad a’i ddatblygiad cymdeithasol, ei allu i ffurfio perthnasoedd iach ac ymlyniadau diogel, a’r tebygolrwydd o gael ei ail-ddioddef yn ddiweddarach mewn bywyd.

Gall plant brofi cam-drin domestig mewn amrywiaeth o ffyrdd. Gallant fod yn destun ymddygiad rheoli a gorfodi, clywed neu weld y cam-drin, gweld ei effeithiau, neu ddod yn ymwybodol o’r cam-drin trwy ddulliau eraill. Ta waeth sut mae plant yn profi cam-drin domestig, byddant yn cael eu heffeithio. Mae hyn yn cynnwys effaith deinameg teuluol niweidiol sy’n dod i’r amlwg o ganlyniad i’r cam-drin.

Deddf Cam-drin Domestig 2021

Mae babanod, plant a phobl ifanc yn cael eu cydnabod fel dioddefwyr cam-drin domestig yn eu rhinwedd eu hunain o dan Adran 3 o Ddeddf Cam-drin Domestig 2021 os ydynt yn gweld, yn clywed neu’n profi effeithiau cam-drin domestig ac yn perthyn i’r dioddefwr neu’r sawl a gyflawnodd y cam-drin, neu os oes gan y dioddefwr neu’r sawl a gyflawnodd y cam-drin gyfrifoldeb rhiant dros y plentyn hwnnw..

Diffinio cam-drin domestig

Mae cam-drin domestig yn cynnwys rhywun yn cyflawni ymddygiad bygythiol, trais neu gam-drin tuag at rywun y maent yn ‘gysylltiedig yn bersonol’ ag ef (er enghraifft, rhywun y maent neu wedi bod mewn perthynas bersonol agos ag ef neu’n briod ag ef). Nid yw’n golygu cam-drin corfforol yn unig; gall gynnwys cam-drin seicolegol, corfforol, rhywiol a/neu ariannol. Gall amrywiaeth o droseddau troseddol ddigwydd, gan gynnwys ymddygiad rheoli neu orfodol, stelcio, difrod troseddol, ymosodiad corfforol, ymosodiad rhywiol, treisio a llofruddiaeth. At ddibenion y ddogfen hon, mae cam-drin ar sail ‘anrhydedd’ o fewn cwmpas lle mae’r cam-drin yn bodloni’r diffiniad statudol o gam-drin domestig.

Mae Adran 3 o Ddeddf Cam-drin Domestig 2021 yn diffinio bod plentyn yn ddioddefwr cam-drin domestig os yw plentyn (a) yn gweld neu’n clywed, neu’n profi effeithiau, cam-drin domestig a (b) yn perthyn i’r sawl a gyflawnodd neu a ddioddefodd gam-drin domestig. Mae plentyn yn perthyn i berson os (a) yw’r person yn rhiant i’r plentyn, neu os oes ganddo gyfrifoldeb rhiant drosto, neu (b) mae’r plentyn a’r person yn berthnasau.

Mae’r cyd-destun deddfwriaethol hwn yn hanfodol i gydnabod profiadau plant ac effaith cam-drin domestig. Mae’n golygu bod rhaid i blant a’u lleisiau fod wrth wraidd yr ymateb i gam-drin domestig. O dan y ddeddfwriaeth, rhaid i asiantaethau a sefydliadau gydnabod plant fel dioddefwyr yn eu rhinwedd eu hunain a’u cefnogi yn unol â hynny. Mae hyn yn cynnwys comisiynu gwasanaethau lleol sydd wedi’u teilwra i anghenion penodol plant, a darparu ymateb amlasiantaethol, cydgysylltiedig i fabanod, plant a phobl ifanc yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig.

Question 4

Adran 2: Y ddyletswydd (Ymgyrch Encompass)

Accepted Answer

Y cynllun Ymgyrch Encompass

Mae Operation Encompass yn gynllun rhannu gwybodaeth rhwng yr heddlu a lleoliadau addysgol perthnasol. Mae’r cynllun yn galluogi heddluoedd tiriogaethol yng Nghymru a Lloegr i hysbysu lleoliadau addysgol a, lle bo’n berthnasol, awdurdodau lleol am ddigwyddiadau cam-drin domestig y maent yn mynychu, gan gynnwys y rhai yr ydynt yn mynychu drwy Ymateb Fideo Cyflym. Mae digwyddiadau’n destun hysbysiad Ymgyrch Encompass lle mae plentyn dan 18 oed yn ddioddefwr cam-drin domestig. Mae hyn yn cynnwys plant sy’n bresennol yn gorfforol yn y digwyddiad, plant nad ydynt yn bresennol yn gorfforol yn ystod y digwyddiad, a sefyllfaoedd lle gallai’r plentyn fyw mewn cartref arall dros dro neu’n barhaol. Y nod yw cefnogi lleoliadau addysgol i ddarparu cefnogaeth amserol a gwybodus i blant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig yn yr amgylchedd lle maent yn treulio’r rhan fwyaf o’u hamser, yn unol â’u dyletswyddau a’u cyfrifoldebau presennol fel y nodir yn y canllawiau statudol presennol.

Dechreuodd Ymgyrch Encompass yn 2010 fel cynllun gwirfoddol a sefydlwyd gan David ac Elisabeth Carney-Haworth OBE. Hyd yn hyn, mae’r cynllun wedi gweithredu ym mhob un o’r 43 o heddluoedd tiriogaethol yng Nghymru a Lloegr ar sail wirfoddol ac wedi cefnogi miloedd o blant. Gosododd Deddf Dioddefwyr a Charcharorion 2024 y cynllun rhannu gwybodaeth ar sail ddeddfwriaethol, gan ei gwneud yn ddyletswydd statudol i heddluoedd hysbysu lleoliadau addysgol ar ôl iddynt fynychu digwyddiadau cam-drin domestig.

Yn aml, lleoliadau addysgol yw’r unig gefnogaeth gyson sydd ar gael i rai plant. Nid yw llawer o blant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig yn hysbys i unrhyw wasanaethau eraill, ac efallai na fydd y cam-drin domestig y maent yn ei brofi yn cyrraedd y trothwy ar gyfer ymyrraeth gan ofal cymdeithasol. Nid yw Ymgyrch Encompass yn cymhwyso trothwy niwed ac mae’n sicrhau bod pob plentyn yr effeithir arno gan gam-drin domestig yn elwa o lefel o amddiffyniad a chefnogaeth.

Y ddyletswydd

Adran 49A

Fe wnaeth Adran 20 o Ddeddf Dioddefwyr a Charcharorion 2024 gyflwyno darpariaeth newydd i Ran 3 o Ddeddf Cam-drin Domestig 2021 (‘y Ddeddf’). Mae Adran 49A o’r Ddeddf, o’r enw ‘Trefniadau i hysbysu ysgolion’, yn gosod dyletswydd statudol ar bob un o’r 43 heddlu tiriogaethol ledled Cymru a Lloegr i weithredu cynllun rhannu gwybodaeth Ymgyrch Encompass.

O dan y ddyletswydd hon, mae gan heddluoedd ddyletswydd gyfreithiol i hysbysu sefydliad addysgol plentyn os oes ganddynt sail resymol i gredu y gallai plentyn fod yn ddioddefwr cam-drin domestig. Mae Deddf Cam-drin Domestig 2021 yn cydnabod pob plentyn fel dioddefwr yn eu rhinwedd eu hunain. Mae hyn yn cynnwys sefyllfaoedd lle mae’r plentyn yn gweld, yn clywed, yn tystio neu fel arall yn profi effeithiau cam-drin domestig. Mae hyn yn cynnwys pob plentyn sy’n gysylltiedig â’r aelwyd, gan gynnwys lle nad yw plant yn bresennol yn gorfforol yn ystod y digwyddiad a sefyllfaoedd lle gallent fyw mewn aelwyd arall dros dro neu’n barhaol.

Mae’r ddyletswydd yn berthnasol i bob plentyn mewn addysg o’r dosbarth derbyn (fel arfer 4/5 oed) hyd at 17 oed, ac sydd wedi cofrestru mewn ysgolion cynradd ac uwchradd cofrestredig, gan gynnwys ysgolion annibynnol, ysgolion preifat, lleoliadau darpariaeth amgen (e.e. Unedau Atgyfeirio Disgyblion), yn ogystal â cholegau addysg bellach neu academïau 16 i 19 yng Nghymru neu Loegr.

Pan fo plentyn yn cael ei addysgu gartref neu’n colli addysg, dylid hysbysu’r awdurdod lleol perthnasol. Gweler yr adran ‘Plant sy’n cael eu haddysgu gartref a phlant sy’n colli addysg’ yn y canllawiau hyn am ragor o wybodaeth.

Nid yw’r ddyletswydd yn disodli prosesau cyfeirio diogelu ffurfiol na chanllawiau statudol presennol.

Dim ond i ddigwyddiadau cam-drin domestig y mae’r ddyletswydd yn berthnasol.

Beth nad yw’r ddyletswydd yn ei gynnwys?

Lleoliadau blynyddoedd cynnar

Nid yw’r ddyletswydd ar hyn o bryd yn ymestyn i leoliadau blynyddoedd cynnar nac i fabanod nad ydynt eto mewn lleoliad addysgol, hyd yn oed pan fo’r lleoliad yn rhan o leoliad addysgol ehangach, er enghraifft meithrinfa mewn ysgol gynradd. Gall heddluoedd hysbysu lleoliadau blynyddoedd cynnar yn eu proses Operation Encompass: nid oes gofyniad cyfreithiol i wneud hynny.

Lleoliadau addysgol nad ydynt wedi’u cynnwys yn y ddyletswydd

Mae cwmpas y cynllun hysbysu wedi’i gyfyngu i leoliadau addysgol cofrestredig yng Nghymru a Lloegr. Mae hyn yn golygu nad yw lleoliadau addysgol heb eu cofrestru,^{[footnote 5]} ysgolion a sefydliadau addysg uwch tramor (e.e. prifysgolion a sefydliadau eraill ar gyfer addysg dros 18 oed) wedi’u cynnwys o dan y ddyletswydd.

Pobl ifanc 18 oed a throsodd

Er nad yw’r ddyletswydd yn ymestyn i unigolion 18 oed a throsodd, bydd llawer o unigolion 18 oed a throsodd yn dal i fynychu lleoliadau addysgol fel ysgolion uwchradd (e.e., chweched dosbarth), yn ogystal â cholegau addysg bellach neu academïau 16 i 19. Gall heddluoedd hysbysu’r lleoliadau addysgol hyn yn eu proses Operation Encompass: nid oes gofyniad cyfreithiol i wneud hynny.

Heddluoedd sifil

Dim ond i’r 43 o heddluoedd tiriogaethol sifil yng Nghymru a Lloegr y mae’r ddyletswydd yn berthnasol. Fodd bynnag, mae Heddlu’r Gwasanaeth yn gweithredu Operation Encompass yn wirfoddol ar draws ysgolion y Weinyddiaeth Amddiffyn (MoD) dramor, gan gydnabod ei fod yn arfer gorau ac yn cyd-fynd â chynllun gweithredu cam-drin domestig y Weinyddiaeth Amddiffyn. Mae lleoliadau ysgolion y Weinyddiaeth Amddiffyn wedi’u rhestru ar GOV.UK.

Rôlau a chyfrifoldebau

Mae gweithredu cynllun Ymgyrch Encompass yn effeithiol yn dibynnu ar gydweithrediad amlasiantaeth cryf, gyda rolau a chyfrifoldebau wedi’u diffinio’n glir ar gyfer gweithwyr proffesiynol allweddol ar draws heddluoedd..

Plismona

Swyddog rheng flaen

Dylai pob swyddog rheng flaen o fewn heddlu fod yn ymwybodol nad yw hysbysiadau Ymgyrch Encompass yn disodli gweithdrefnau diogelu arferol ac atgyfeiriadau diogelu.

Dylai pob swyddog rheng flaen o fewn heddlu gael ei hyfforddi’n llawn yn Ymgyrch Encompass. Mae hyn yn cynnwys ei bwrpas, pryd i’w gymhwyso, a sut i’w gymhwyso’n effeithiol. Mae hyfforddiant ar gael trwy’r elusen Ymgyrch Encompass.

Dylai swyddogion rheng flaen sy’n mynychu digwyddiadau cam-drin domestig, gan gynnwys trwy Ymateb Fideo Cyflym, wneud pob ymdrech resymol i nodi pob plentyn sy’n gysylltiedig â’r aelwyd. Mae hyn yn cynnwys plant nad ydynt yn weladwy ar unwaith (e.e., yn cysgu neu’n cuddio), plant sy’n byw yno’n barhaol neu dros dro, plant sy’n ymweld, a phlant nad ydynt yn bresennol yn y digwyddiad.

Dylai swyddogion gynnal gwiriad ar lesiant unrhyw blant sy’n bresennol yn y lleoliad i sicrhau eu diogelwch, yn unol â phrosesau eu heddlu. Dylai hyn gynnwys siarad yn uniongyrchol â’r plentyn, boed yn bersonol neu drwy Ymateb Fideo Cyflym. Dylai swyddogion gasglu gwybodaeth allweddol gan y plentyn (lle bo’n briodol), rhiant, gofalwr neu warcheidwad mewn digwyddiad, megis enw’r plentyn neu’r person ifanc, dyddiad geni, a’u lleoliad addysgol.

Rhaid i swyddogion wneud hysbysiad Ymgyrch Encompass ar gyfer pob plentyn sy’n gysylltiedig â’r aelwyd. Mae hyn yn cynnwys plant sy’n bresennol yn gorfforol yn y digwyddiad, plant nad ydynt yn bresennol yn gorfforol yn ystod y digwyddiad, a sefyllfaoedd lle gallai plant fyw mewn aelwyd arall dros dro neu’n barhaol.

Dylid gwneud yr hysbysiad cyn dechrau’r diwrnod ysgol nesaf. Mewn amgylchiadau eithriadol, efallai na fydd yn bosibl gwneud hysbysiad cyn dechrau’r diwrnod ysgol nesaf. Yn yr achos hwn, dylid gwneud yr hysbysiad cyn gynted â phosibl.

Arweinydd Ymgyrch Encompass

Mae arweinydd Ymgyrch Encompass yn sicrhau gweithrediad cyson ac effeithiol ar draws yr heddlu. Maent yn gwasanaethu fel y prif gyswllt, gan weithio gyda lleoliadau addysgol, arweinwyr diogelu, a thimau mewnol i ymgorffori’r cynllun mewn arferion diogelu dyddiol.

Dim ond gyda’r Oedolion Allweddol hyfforddedig mewn lleoliad addysgol y dylid rhannu hysbysiadau, sy’n cynnwys yn benodol yr Arweinydd Diogelu Dynodedig, a elwir weithiau’n Berson Diogelu Dynodedig, a’u Dirprwy.

Mae’r Prif Gwnstabl yn gyfrifol am gyflawni Ymgyrch Encompass yn effeithiol. Mae hyn yn cynnwys sicrhau bod system lywodraethu ar waith sy’n gyfrifol am weithredu’r ddyletswydd. Mae’r Prif Gwnstabl hefyd yn gyfrifol am ddarparu datblygiad proffesiynol priodol i staff er mwyn gweithredu’r ddyletswydd.

Penodir arweinydd heddlu dynodedig i oruchwylio’r gweithrediad, alinio’r ddarpariaeth â chanllawiau’r Swyddfa Gartref, a sicrhau cyfathrebu amserol â lleoliadau addysgol cyn dechrau’r diwrnod ysgol. Mae hyn yn cynnwys goruchwylio bod hysbysiadau’n cael eu gwneud yn dilyn Ymateb Fideo Cyflym i ddigwyddiad.

Addysg

Mae polisi addysg a pholisi diogelu wedi’u datganoli i Lywodraeth Cymru.

Arweinydd Diogelu Dynodedig (DSL)

Mae DSL yn gyfrifol am arwain ar bob mater diogelu ac amddiffyn plant o fewn lleoliad addysgol. Mae’n debygol mai nhw fydd yr Oedolyn Allweddol ar gyfer hysbysiadau Ymgyrch Encompass ac maen nhw’n gyfrifol am wneud atgyfeiriadau diogelu i asiantaethau priodol, cynnal polisïau a hyfforddiant diogelu cyfredol, goruchwylio cadw cofnodion, a chysylltu â theuluoedd lle bo’n briodol.

Efallai y bydd DSLs eisiau defnyddio mewnflwch diogelu canolog i sicrhau bod ganddyn nhw oruchwyliaeth dros bob hysbysiad Operation Encompass.

Mae hyfforddiant ychwanegol ar gyfer Oedolion Allweddol ar gynllun Ymgyrch Encompass ar gael trwy’r elusen Ymgyrch Encompass.

Mae dyletswyddau a chyfrifoldebau mewn perthynas â diogelu a hyrwyddo lles plant wedi’u hamlinellu yn y canllawiau statudol presennol, sy’n cynnwys canllawiau statudol Cadw Plant yn Ddiogel mewn Addysg a Gweithio Gyda’n Gilydd i Ddiogelu Plant yn Lloegr, a Chadw Dysgwyr yn Ddiogel yng Nghymru.

Awdurdodau lleol

Nid yw hysbysiad Ymgyrch Encompass yn disodli gwneud atgyfeiriad diogelu i ofal cymdeithasol plant. Lle mae gan swyddogion heddlu bryderon ynghylch lles plentyn, dylent wneud atgyfeiriad. Dylid gwneud atgyfeiriad ar unwaith os oes pryder bod plentyn yn dioddef niwed sylweddol neu’n debygol o wneud hynny.

Dylid hysbysu a chynnwys awdurdodau lleol bob amser lle nad oes lleoliad addysgol perthnasol i’w hysbysu. Gallai hyn gynnwys achosion lle mae plentyn yn cael ei addysgu heblaw mewn lleoliad addysgol (e.e., addysg gartref) neu’n colli addysg.

Gellir hysbysu awdurdodau lleol hefyd lle mae proses heddluoedd yn cyhoeddi hysbysiadau i leoliadau addysgol ac awdurdodau lleol.

Gweler rhagor o wybodaeth o dan yr adran ‘Hysbysu awdurdodau lleol’ yn y canllawiau hyn.

Gwneud hysbysiadau Ymgyrch Encompass

Pryd i wneud hysbysiad Ymgyrch Encompass?

Rhaid gwneud hysbysiad os yw unrhyw un o’r canlynol yn berthnasol:

Mae plentyn wedi bod yn rhan uniongyrchol o ddigwyddiad o gam-drin domestig;
Mae plentyn wedi gweld digwyddiad o gam-drin domestig, neu wedi bod yn bresennol yn y cartref;
Mae Hysbysiad Pryder am Blentyn (CCN) wedi’i greu gan yr heddlu ar gyfer cam-drin domestig;
Mae plentyn yn byw yn y cyfeiriad lle digwyddodd y digwyddiad, hyd yn oed os nad oedd yn bresennol ar y pryd;
Mae plentyn i ffwrdd o’r cyfeiriad lle digwyddodd y digwyddiad, gan gynnwys mewn achosion lle gallai’r plentyn fod yn byw dros dro neu’n barhaol yn rhywle arall.

Y broses

Mae’r broses o wneud hysbysiad Ymgyrch Encompass yn cynnwys galwad ffôn, e-bost neu hysbysiad a wneir trwy ddull electronig arall i Oedolyn Allweddol lleoliad addysgol, fel arfer yr Arweinydd Diogelu Dynodedig, cyn dechrau’r diwrnod ysgol nesaf yn dilyn y digwyddiad. Bydd gan bob heddlu ei broses a’i systemau dynodedig ar gyfer gwneud hysbysiadau.

Adnabod lleoliad addysgol plentyn

Gall swyddogion heddlu adnabod y lleoliad addysgol perthnasol drwy’r plentyn neu’r rhiant/gofalwr nad yw’n cam-drin yn y fan a’r lle neu, lle nad yw hyn yn bosibl, drwy’r awdurdod lleol.

Dylai swyddogion heddlu ymgynghori ag arweinydd Ymgyrch Encompass eu llu i gael gwybodaeth am eu proses a’u systemau lleol.

Amseroldeb

Mae amseroldeb yn allweddol i wneud hysbysiad effeithiol o Ymgyrch Encompass. Mae hysbysiad yn fwyaf effeithiol os caiff ei wneud cyn dechrau’r diwrnod ysgol nesaf. Mewn amgylchiadau eithriadol, efallai na fydd yn bosibl gwneud hysbysiad cyn dechrau’r diwrnod ysgol nesaf. Yn yr achos hwn, dylid gwneud yr hysbysiad cyn gynted â phosibl.

Mae rhannu gwybodaeth yn amserol yn galluogi lleoliadau addysgol i ddarparu cefnogaeth cyn gynted ag y cânt eu hysbysu am brofiadau plentyn. Gall hyn helpu lleoliadau addysgol i ymateb yn gynnar i arwyddion o drawma, gofid, neu newidiadau mewn ymddygiad, cynnal trefn a sefydlogrwydd trwy leihau aflonyddwch i ddysgu, a monitro pryderon diogelu.

Gall rhai heddluoedd hefyd gyhoeddi hysbysiad i’r awdurdod lleol lle mae plentyn yn byw fel rhan o’u proses. Dylai swyddogion ddilyn proses briodol eu heddlu. Mae’r ddyletswydd yn gosod gofyniad ar heddluoedd i gyhoeddi hysbysiadau Ymgyrch Encompass i leoliadau addysgol. Os yw hysbysiad ychwanegol i’r awdurdod lleol yn rhan o broses yr heddlu, dylid ei wneud yn ogystal â hysbysiadau i leoliadau addysgol ac ochr yn ochr â hwy, nid yn lle ac ni ddylai effeithio ar amseroldeb hysbysu’r lleoliad addysgol.

Dylai swyddogion ystyried gwneud atgyfeiriadau pellach at wasanaethau cam-drin domestig arbenigol lle bo’n briodol.

Pan fydd plentyn yn cael ei addysgu heblaw mewn lleoliad addysgol (e.e., addysg gartref) neu’n colli addysg, dylid hysbysu awdurdodau lleol bob amser cyn dechrau’r ‘diwrnod ysgol’ nesaf.

Pa wybodaeth ddylai hysbysiad ei chynnwys?

Dylai’r hysbysiad gynnwys:

Enw, dyddiad geni a nodweddion gwarchodedig (e.e., anabledd, hil, crefydd ac ati) unrhyw blentyn o’r lleoliad addysgol hwnnw sy’n perthyn i unrhyw oedolyn sy’n rhan o’r digwyddiad, boed yr oedolyn yn droseddwr honedig neu’n berthynas nad yw’n gam-drin;
Perthynas y plentyn â’r dioddefwr ac â’r troseddwr;
Cyfeirnod yr heddlu;
Lleoliad, amser a dyddiad y digwyddiad;
Os oedd y plentyn yn bresennol, ac os felly, ble roeddent. Dylid rhannu hysbysiadau hyd yn oed os nad oedd y plentyn yn bresennol yn y digwyddiad penodol hwn;
Llais y plentyn, sef yr hyn maen nhw’n ei ddweud a sut maen nhw’n ymddwyn. Mae hyn yn cynnwys gwrando’n weithredol ar blant ac ystyried eu barn a’u safbwyntiau, gan gydnabod y bydd gan bob plentyn ei brofiad ei hun o gam-drin domestig. Dylai swyddogion fod yn arbennig o ymwybodol y gallai plant fod â phrofiad o ofal neu fod â nodweddion gwarchodedig, fel anabledd. Gweler adran 3 am adnoddau ar gasglu llais y plentyn;
Os siaradwyd â’r plentyn, beth ddywedodd, sut roeddent yn ymddwyn, ac a oedd y sgwrs hon ym mhresenoldeb oedolyn arall neu’r swyddog heddlu yn unig; a
Cyd-destun ac amgylchiadau’r digwyddiad, gan gynnwys cyd-destun ynghylch a wnaed arestiad, a fynychwyd y digwyddiad yn bersonol neu drwy Ymateb Fideo Cyflym, a, lle bo modd, gwybodaeth am ddigwyddiadau cam-drin domestig blaenorol. Gall swyddogion heddlu chwilio am adroddiadau blaenorol ar ddigwyddiadau a fynychwyd am y manylion hyn.

Mae profiad ac anghenion pob plentyn yn amrywio. Mewn achosion sy’n cynnwys brodyr a chwiorydd neu blant lluosog sy’n mynychu’r un lleoliad addysgol, gall yr heddlu ddewis cyhoeddi hysbysiad ar wahân ar gyfer pob plentyn, neu gyhoeddi un hysbysiad, a ddylai gynnwys llais pob plentyn o hyd. Dylai hyn fod yn unol â phroses eu llu. Lle mai proses y llu yw cyhoeddi un hysbysiad ar gyfer plant lluosog, dylai’r llu sicrhau bod fformat eu hysbysiad yn caniatáu i lais a phrofiad pob plentyn gael eu cofnodi ar wahân. Nid yw’n ddigonol i’r hysbysiad grwpio profiad plant lluosog gyda’i gilydd.

Dylai swyddogion ystyried yr hyn y mae angen i’r lleoliad addysgol ei wybod am brofiad bywyd y plentyn a’r digwyddiad penodol y maent yn ymateb iddo.

Dylai heddluoedd ddarparu cyfeiriad e-bost a rhif ffôn uniongyrchol i leoliadau addysgol fel y gallant gysylltu â’r heddlu os oes angen iddynt newid manylion cyswllt neu ofyn am ragor o wybodaeth am ddigwyddiad.

Mewn achosion lle mae cam-drin neu arferion niweidiol yn seiliedig ar ‘anrhydedd’ wedi’u datgelu, gall ymgysylltu rhwng gwasanaethau statudol ac aelodau ehangach o’r teulu gynyddu’r risg. Dylid defnyddio ystyriaeth a disgresiwn gofalus ynghylch rhannu gwybodaeth a chyfrinachedd i atal gwaethygu a niwed.

Pa wybodaeth na ddylai hysbysiad ei chynnwys?

O dan Ddeddf Troseddau Rhywiol (Diwygio) 1992, rhaid cadw anhysbysrwydd dioddefwyr troseddau rhywiol.

Rhaid i swyddogion fod yn ymwybodol o gynnwys eu hysbysiad os datgelir unrhyw droseddau rhywiol yn y digwyddiad cam-drin domestig. Ni ddylid datgelu hyn yn yr hysbysiad.

Sicrhau bod plant yn cael eu clywed

Ni ddylai swyddogion rheng flaen seilio eu hasesiad o’r risg o niwed i blentyn yn unig ar lefel risg a nodwyd ar gyfer yr oedolion dan sylw, boed hynny’n rhiant neu warcheidwad sy’n cam-drin neu’n rhiant nad yw’n gam-drin.

Ar gyfer plant nad ydynt yn siarad Saesneg na Chymraeg fel iaith gyntaf, sy’n ddieiriau neu sydd â nam ar eu clyw, dylai swyddogion gyfeirio at y Cod Ymarfer ar gyfer Dioddefwyr Troseddau, lle mae gan ddioddefwyr yr hawl i ddeall a chael eu deall, gan gynnwys, lle bo angen, mynediad at wasanaethau dehongli a chyfieithu.^{[footnote 6]}

Hysbysu awdurdodau lleol

Gall rhai heddluoedd hefyd gyhoeddi hysbysiad i’r awdurdod lleol lle mae plentyn yn byw fel rhan o’u proses. Dylai swyddogion ddilyn proses briodol eu llu.

Mae’r ddyletswydd yn gosod gofyniad ar heddluoedd i gyhoeddi hysbysiadau Ymgyrch Encompass i leoliadau addysgol. Os yw hysbysiad ychwanegol i’r awdurdod lleol yn rhan o broses y llu, dylid ei wneud yn ogystal â hysbysiadau i leoliadau addysgol ac ochr yn ochr â hwy, nid yn eu lle.

Dylid dilyn prosesau atgyfeirio gofal cymdeithasol plant fel arfer o hyd, gan ddilyn protocolau lleol.

Fel y manylir yn yr adran ‘Plant sy’n cael eu haddysgu gartref a phlant sy’n colli addysg’ isod, lle nad yw plentyn wedi’i gofrestru mewn lleoliad addysgol neu’n cael ei addysgu heblaw mewn lleoliad addysgol (e.e., addysg gartref), dylid hysbysu awdurdodau lleol bob amser.

Mae hysbysiadau Ymgyrch Encompass yn hwyluso rhannu rhwng lleoliadau plismona ac addysgol ac nid ydynt yn disodli’r prosesau atgyfeirio arferol i ofal cymdeithasol plant. Dylid dilyn y broses atgyfeirio diogelu plant a gofal cymdeithasol fel arfer o hyd, gan ddilyn protocolau lleol.

Lle mae gan swyddogion heddlu bryderon ynghylch lles plentyn, dylent ystyried a oes angen gwneud atgyfeiriad. Dylent wneud atgyfeiriad ar unwaith os oes pryder bod plentyn yn dioddef niwed sylweddol neu’n debygol o wneud hynny.^{[footnote 7]}

Diogelu data

Mae Ymgyrch Encompass yn cynnwys rhannu gwybodaeth bersonol a sensitif am blant a theuluoedd. Mae’n hanfodol bod pob cyfranogwr yn cydymffurfio â deddfwriaeth diogelu data.

Mae heddluoedd a lleoliadau addysgol yn gyfrifol am benderfynu sut a ble y gwneir gwybodaeth am ddigwyddiadau a hysbysiadau. Rhaid iddynt sicrhau ei bod yn parhau’n gyfrinachol, yn cael ei chadw’n ddiogel, ac yn cydymffurfio â gofynion Deddf Diogelu Data 2018 a Rheoliad Diogelu Data Cyffredinol y DU (GDPR y DU).

Plant sy’n defnyddio niwed

Mewn rhai achosion, gall hysbysiadau Ymgyrch Encompass ymwneud â digwyddiadau lle mae plentyn yn cael ei adnabod fel yr unigolyn sy’n defnyddio ymddygiad camdriniol.^{[footnote 8]} Mae hyn yn cynnwys sefyllfaoedd sy’n cynnwys cam-drin plentyn i riant/gofalwr neu gam-drin mewn perthynas rhwng plant yn eu harddegau ac achosion lle mae’r digwyddiad cam-drin domestig yn cynnwys plentyn arall.

Mae’n bwysig ystyried yr effaith ar blant eraill, boed yn yr un aelwyd neu’n byw yn rhywle arall (e.e., brodyr a chwiorydd yn byw ar wahân, plant sydd â phrofiad o ofal, ac ati). Rhaid gwneud hysbysiad ar gyfer pob plentyn sy’n ddioddefwyr cam-drin domestig. Dylid ystyried hysbysiad hefyd lle mae plant wedi cael eu heffeithio gan ymddygiad camdriniol plentyn o dan 16 oed, lle nad yw hyn yn dod o dan y diffiniad statudol o gam-drin domestig ond ei fod yn debyg o ran cyd-destun.

Gall swyddogion heddlu hefyd ddewis hysbysu’r lleoliad addysgol lle mae plentyn wedi’i nodi fel un sy’n defnyddio niwed. Lle mae plentyn sy’n defnyddio niwed wedi’i nodi ond nad oes trosedd wedi’i godi, gellir gwneud yr hysbysiad o hyd. Nid yw hyn yn gofyn am brawf o niwed na datgeliad ffurfiol. Mae’n ddigon i’r swyddog fod wedi gweld neu glywed digon i lunio barn broffesiynol.

Lle mae gan swyddogion heddlu bryderon ynghylch lles plentyn, boed y plentyn sy’n defnyddio niwed, neu blentyn arall sy’n profi’r cam-drin hwnnw, dylent ystyried a oes angen gwneud atgyfeiriad at wasanaethau gofal cymdeithasol plant. Dylid gwneud atgyfeiriad ar unwaith os oes pryder bod plentyn yn dioddef niwed sylweddol neu’n debygol o wneud hynny.

Penwythnosau a gwyliau ysgol

Yn achos penwythnosau a gwyliau ysgol, dylid gwneud hysbysiadau cyn dechrau’r diwrnod ysgol nesaf yn dilyn y digwyddiad.

Yn achos gwyliau’r haf, mae’r un amserlen ar gyfer gwneud hysbysiad cyn gynted â phosibl yn dal i fod yn berthnasol. Bydd lleoliadau addysgol yn cael mynediad at hysbysiadau cyn i blant ddychwelyd. Dylai heddluoedd hefyd ystyried gwneud hysbysiad i awdurdod lleol i sicrhau bod gwasanaethau gofal cymdeithasol yn ymwybodol.

Plant sy’n cael eu haddysgu gartref a phlant sy’n colli addysg

Gall plant sy’n cael eu haddysgu heblaw mewn lleoliad addysgol (e.e., addysg gartref) neu blant sy’n colli addysg wynebu rhwystrau ychwanegol i gael mynediad at gymorth. Heb ryngweithio rheolaidd â gweithwyr proffesiynol addysg, sydd yn aml mewn sefyllfa dda i nodi ac ymateb i bryderon diogelu, gall rhai plant fod yn arbennig o agored i niwed.

Yn yr achosion hyn, yr awdurdod lleol sy’n gyfrifol. Dylid gwneud hysbysiadau cyn gynted â phosibl, cyn dechrau’r ‘diwrnod ysgol’ nesaf.

Gall hysbysiadau fod i swyddog neu dîm awdurdod lleol dynodedig sy’n gyfrifol am addysg heblaw mewn lleoliad addysgol fel addysg gartref, neu am blant sy’n colli addysg. Dylai heddluoedd sicrhau bod cytundebau lleol ar waith sy’n egluro at bwy y dylid anfon hysbysiadau o fewn yr awdurdod lleol.

Hysbysiadau ar draws awdurdodau lleol

Mewn rhai sefyllfaoedd, gallai swyddog heddlu fynychu digwyddiad cam-drin domestig mewn ardal leol sy’n wahanol i’r ardal leol lle mae plentyn yn mynychu lleoliad addysgol.

Yn yr achos hwn, rhaid anfon yr hysbysiad i’r lleoliad addysgol y mae plentyn yn ei fynychu o hyd.

Dylai heddluoedd hefyd ystyried rhoi hysbysiad i’r awdurdod lleol lle digwyddodd y digwyddiad a’r awdurdod lleol lle mae’r plentyn yn byw er mwyn sicrhau bod gwasanaethau gofal cymdeithasol yn ymwybodol.

Cofnodi data

Mae’n arfer da i heddluoedd gasglu data ar y cynllun, gan gynnwys nifer yr hysbysiadau a anfonwyd a nifer y plant sy’n rhan o’r hysbysiadau hyn.

Mae casglu data hysbysiadau yn helpu i greu darlun cliriach o nifer y plant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig a gefnogir drwy Ymgyrch Encompass. Mae’n sicrhau bod llais y plentyn yn cael ei glywed a’i ystyried ar adeg y digwyddiad cam-drin domestig. Mae hefyd yn helpu gweithwyr proffesiynol i ddeall gwir raddfa cam-drin domestig ac ymateb yn briodol i anghenion plant.

Gall cofnodi data hefyd helpu i nodi meysydd â lefelau uwch o angen. Gall hyn gefnogi gwasanaethau lleol, gan gynnwys gwasanaethau cam-drin domestig, i dargedu cymorth yn fwy effeithiol.

Mae’n arfer da defnyddio system sy’n cadarnhau pryd y mae’r lleoliad addysgol wedi cyrchu’r hysbysiad ac yn cofnodi’r amser y cafodd ei ddarllen.

Question 5

Adran 3: Adnoddau a phecyn cymorth ychwanegol

Accepted Answer

Elusen Ymgyrch Encompass: adnoddau

Mae gwefan yr elusen Ymgyrch Encompass yn cynnwys amrywiaeth o adnoddau ar gyfer heddluoedd, gan gynnwys hyfforddiant am ddim ar y cynllun. Er bod y ddyletswydd a’r canllawiau statudol hyn ar gyfer heddluoedd, mae’r wefan hefyd yn rhannu adnoddau a hyfforddiant ychwanegol ar gyfer lleoliadau addysgol a allai fod yn ddefnyddiol iddynt.

Er y gall y dolenni a’r adnoddau sydd ar gael ar elusen Ymgyrch Encompass gefnogi gweithredu a dealltwriaeth ehangach, nid ydynt wedi’u cysylltu’n uniongyrchol â dyletswydd statudol y llywodraeth ynghylch Ymgyrch Encompass na’r canllawiau statudol hyn. Dylid ystyried unrhyw ddefnydd o’r adnoddau hyn yn atodol ac nid yn lle canllawiau neu bolisi swyddogol. Mae adnoddau ar gael yn Saesneg ac yn y Gymraeg.

Gwasanaethau cymorth cam-drin domestig arbenigol

Gall gwasanaethau cymorth arbenigol ddarparu cymorth hanfodol i blant. Dylai heddluoedd ystyried gwneud atgyfeiriadau at wasanaethau cymorth arbenigol priodol ar gyfer plant yr effeithir arnynt gan gam-drin domestig, gan gydnabod eu hanghenion penodol. Mae argaeledd a natur y gwasanaethau hyn yn amrywio yn ôl ardal leol. Bydd ardaloedd lleol yn gyfarwydd â’r gwasanaethau cymorth sydd ar gael yn eu hardal, a dylai heddluoedd fod yn ymwybodol o ba wasanaethau sydd ar gael i ddioddefwyr yn ardal eu heddlu.

Dylai swyddogion sicrhau bod manylion y plentyn wedi’u cynnwys mewn unrhyw atgyfeiriadau a wneir at wasanaethau cymorth cam-drin domestig arbenigol ar gyfer yr oedolyn. Yn ogystal, dylai atgyfeiriadau ar gyfer plant gynnwys y manylion cyswllt cywir ar gyfer oedolyn diogel (heb gam-drin), neu’r plentyn ei hun lle bo’n briodol, fel y gall gwasanaethau cymorth gysylltu â nhw i gynnig cymorth.

Cofnodi tystiolaeth gan blant

Pan fydd plentyn yn rhannu gwybodaeth am ddigwyddiad cam-drin domestig, dylai staff ymdrin â’r sefyllfa ag empathi, proffesiynoldeb, a dull sy’n ystyriol o drawma. Mae hyn yn berthnasol i bob aelod o staff a allai ymgysylltu â’r plentyn, fel y swyddog heddlu rheng flaen a staff mewn lleoliadau addysgol. Dylid ystyried y canlynol wrth gefnogi’r plentyn a chofnodi unrhyw wybodaeth y maent yn ei datgelu:

Cydnabod sut y gallai’r plentyn fod yn teimlo

Osgowch wneud rhagdybiaethau yn seiliedig ar ei ymddygiad gweladwy. Gall plant sy’n ymddangos yn dawel fod yn dal i brofi gofid. Nid oes un ffordd o ymateb i gael eu hamlygu i gam-drin domestig ac mae pob plentyn yn wahanol.

Cefnogi heb farnu

Defnyddiwch iaith sy’n seiliedig ar drawma a chynnal dull amyneddgar, tawel a chefnogol. Gallai technegau cyfweld i feithrin ymddiriedaeth a dealltwriaeth gynnwys gofyn cwestiynau agored, defnyddio gwrando myfyriol, a chynnig cadarnhadau i ddilysu eu teimladau.

Ystyried dymuniadau a theimladau’r plentyn

Addaswch eich dull i gyd-fynd â chyfnod datblygiadol, oedran ac arddull cyfathrebu’r plentyn. Defnyddiwch iaith y mae’n ei deall a rhowch le iddynt fynegi eu hunain yn eu ffordd eu hunain.

Ymddiried yn eich barn broffesiynol

Os nad yw rhywbeth yn teimlo’n iawn, ymddiriedwch yn eich greddf. Codwch unrhyw bryderon gydag Arweinydd Diogelu Dynodedig y lleoliad addysgol.

Cofnodi’n ofalus ac yn gywir

Cofnodwch eiriau’r plentyn air am air lle bo modd ac osgoi ail-adrodd neu ddehongli’r hyn y mae’n ei ddweud. Nodwch gyd-destun y datgeliad (e.e., amser, lleoliad, cyflwr emosiynol). Cadwch gofnodion yn ffeithiol, yn glir, ac yn rhydd o farn bersonol neu dybiaethau. Mewn lleoliadau addysgol, dylai staff ddilyn prosesau cyfrinachedd presennol.

Ar gyfer plant nad ydynt yn siarad Saesneg na Chymraeg fel iaith gyntaf, sy’n ddi-eiriau neu sydd â nam ar eu clyw, dylai swyddogion gyfeirio at y Cod Ymarfer ar gyfer Dioddefwyr Troseddau, lle mae gan ddioddefwyr yr hawl i ddeall a chael eu deall, gan gynnwys, lle bo angen, mynediad at wasanaethau dehongli a chyfieithu.^{[footnote 9]}

Mae’r Rhaglen Gwybodaeth ac Ymarfer ar gyfer Bregusrwydd wedi cyhoeddi canllawiau i’r heddlu ar lais y plentyn.

Mae gan yr NSPCC ystod eang o adnoddau i gefnogi gweithwyr proffesiynol i gasglu llais y plentyn. Mae adnoddau ar gael yn Saesneg a Chymraeg.

Gwerthusiad Ymgyrch Encompass ac adolygiad Ymateb Swyddogion Rheng Flaen

O dan Gronfa Canlyniadau a Rennir 2020 i 2023, comisiynodd y Swyddfa Gartref y prosiectau ymchwil annibynnol canlynol:

gwerthusiad proses o Ymgyrch Encompass. Nod hwn oedd archwilio sut y gweithredwyd Ymgyrch Encompass a’i ehangu peilot i leoliadau blynyddoedd cynnar yn ymarferol. Roedd yn cynnwys cyfweliadau â rhanddeiliaid yn yr heddlu, gwasanaethau awdurdodau lleol a lleoliadau addysgol, a dadansoddiad o ddata hysbysu Ymgyrch Encompass; a
Adolygiad dulliau cymysg i sut mae swyddogion heddlu rheng flaen yn ymateb i blant yn bresennol mewn digwyddiadau cam-drin domestig. Nod yr ymchwil oedd deall yn well yr arfer, y prosesau, yr agweddau a’r ymddygiadau cyfredol ymhlith swyddogion sy’n ymateb wrth fynd i’r afael â’r digwyddiadau hyn. Mae hwn yn brosiect ar wahân i werthusiad Ymgyrch Encompass, sy’n ymwneud ag ymateb yr heddlu yn gyffredinol, yn hytrach nag Ymgyrch Encompass yn benodol.

Fe wnaeth canfyddiadau’r gwerthusiad a’r adolygiad lywio datblygiad y canllawiau hyn.