Canllawiau

Sut i ffurfio, cyhoeddi a chynnal eich DWMP

Cyhoeddwyd 20 Mai 2025

Yn berthnasol i Gymru a Loegr

Mae’r adran hon yn egluro pa gamau y mae angen i chi eu cymryd i ddatblygu a chyhoeddi eich cynllun. Mae’n dechrau gydag ymgysylltu cynnar â rheoleiddwyr a rhanddeiliaid, hyd at gyhoeddi eich cynllun terfynol. Unwaith y caiff ei gyhoeddi, rhaid i chi adolygu eich cynllun yn flynyddol.

Amserlen ar gyfer DWMPau Cylch 2:

Dylech gyhoeddi eich DWMP drafft erbyn 1 Tachwedd 2027, gan ganiatáu ar gyfer ymgynghoriad cyhoeddus 12 wythnos. Dylech gyhoeddi eich DWMP terfynol erbyn 31 Awst 2028.

1. Diffinio ffiniau

Rhaid i’ch DWMP ganolbwyntio ar asedau draenio a dŵr gwastraff sy’n eiddo i chi, yr ymgymerwr carthffosiaeth, ond dylai ystyried rhyngweithio â systemau a llwybrau draenio a llygryddion dŵr eraill, waeth beth fo’r ffiniau sefydliadol.

Dylai eich DWMP gael ei strwythuro ar o leiaf tair lefel ar gyfer cydweithio, astudiaethau dadansoddi ac adrodd. Y lefelau hyn yw:

1. Lefel 1 – Lefel cwmni.
2. Lefel 2 – Lefel dalgylch afon neu ffin awdurdod lleol.
3. Lefel 3 – Lefel dalgylch(oedd) carthffosiaeth.
4. Gellid hefyd cyhoeddi agweddau o’r cynllun ar Lefel 4 – lefel datrysiad lleol.

Dylid dogfennu’r ffiniau a ddewiswyd a’u cyhoeddi cyn gynted â phosibl er mwyn hwyluso ymgysylltu â rhanddeiliaid eraill wrth baratoi eich cynllun.

1.1 Lefel 1 – Lefel cwmni

Mae Lefel 1 yn cwmpasu holl faes gweithredu’r ymgymerwr carthffosiaeth. Fe’i defnyddir yn bennaf ar gyfer coladu’r holl gynlluniau manwl Lefel 3 mewn adroddiad cwmni cyfan.

1.2 Lefel 2 – Lefel dalgylch afon neu ffin awdurdod lleol

Dyma’r brif lefel ar gyfer sefydlu cydweithio rhwng sefydliadau ac ar gyfer asesu cyflwr amgylcheddol cyrff dŵr. Mae’n grwpio ardaloedd Lefel 3 yn ardaloedd cynllunio strategol mwy.

Dylai ardaloedd Lefel 2 alinio fel arfer â’r dalgylchoedd rheoli ardaloedd basn afon a ddefnyddir gan y Cynlluniau Rheoli Basnau Afonydd (RBMPau) ar gyfer rheoli ansawdd dŵr derbyn. Mae 117 o ddalgylchoedd rheoli yn Lloegr fel y’u diffinnir ar wefan Catchment Data Explorer Asiantaeth yr Amgylchedd (EA). Mae 3 RBMP yng Nghymru, sydd ar gael ar wefan Cyfoeth Naturiol Cymru (CNC).

Mae’n bosibl y bydd angen grŵp arall ar gyfer ardaloedd awdurdodau lleol sy’n cael eu gwasanaethu gan sawl dalgylch draenio sy’n draenio i wahanol weithfeydd trin. 

Efallai y bydd angen cael dau ddiffiniad sy’n gorgyffwrdd o feysydd Lefel 2 gyda gwahanol randdeiliaid yn ymwneud â phob un. Dangosir hyn yn y diagram isod.

Ffigur 1 Perthynas lefelau DWMP

Mae Ffigur 1 yn dangos y gwahanol ffiniau y dylai eich DWMP gynnal astudiaethau dadansoddi, adrodd arnynt a chydweithio arnynt, yn ymestyn o’ch ardal weithredu gyfan i ardaloedd lleol llai, fel y dangosir gan yr allwedd. Mae’r ffigur yn dangos dalgylchoedd astudiaeth Lefel 3 unigol a sut y cânt eu grwpio i ddalgylchoedd afonydd Lefel 2 ac ardaloedd awdurdodau lleol. Gall dalgylch unigol Lefel 3 fod mewn dalgylch afon Lefel 2 ac ardal awdurdod lleol ac felly bydd angen ymgynghori â’r ddau grŵp rhanddeiliaid Lefel 2.

1.3 Lefel 3 – lefel dalgylch(oedd) carthffosiaeth

Dyma’r brif lefel ar gyfer cynnal astudiaeth gynllunio a datblygu’r cynllun. Dylai ffin rhagosodedig yr astudiaeth fod yn ddalgylch gwaith trin dŵr gwastraff gan gynnwys systemau draenio dŵr wyneb sy’n gwasanaethu’r un dalgylch. Gellir ystyried dalgylchoedd bach, fel y rhai â llai na 2,000 o boblogaeth gyfatebol – sy’n gyson â’r Rheoliadau Trin Dŵr Gwastraff Trefol – fel rhan o’r astudiaeth o ddalgylch mwy cyfagos neu gellir eu grwpio ynghyd â dalgylchoedd bach eraill mewn un astudiaeth, yn enwedig os gallai opsiynau posibl gynnwys trosglwyddiadau llif rhwng dalgylchoedd.

1.4 Lefel 4 – Lefel datrysiad lleol

Gellid diffinio ardaloedd lleol llai i adrodd am beryglon llifogydd neu ollyngiadau gorlif yr ydych chi a’ch rhanddeiliaid wedi’u hystyried yn anfoddhaol (gan gyfeirio at y canllawiau gorlif stormydd diweddaraf) ac i ddatblygu atebion i’r risgiau hynny, a allai gynnwys ymyriadau partneriaeth gymunedol leol (gweler isod). Gellir diffinio’r ffiniau hyn fel clystyrau o broblemau, fel rhannau wedi’u diffinio ymlaen llaw o’r system ddraenio, neu fel ardaloedd daearyddol sefydlog.

Lle bynnag y bo modd, ni ddylai’r ffiniau ardaloedd lleol hyn groesi ffiniau strategol er mwyn symleiddio’r broses o goladu cynlluniau sefydliadol.

2. Ymgysylltu â rhanddeiliaid

Mae ymgysylltu â rhanddeiliaid yn allweddol i ddatblygu cynllun cadarn sy’n diwallu anghenion eich cwsmeriaid, yr amgylchedd a’r cymunedau yr ydych yn eu gwasanaethu. Dylech ymgysylltu ag ystod eang o randdeiliaid drwy gydol y broses o ffurfio eich DWMP. Bydd rheoliadau yn y dyfodol yn nodi unrhyw ymgyngoreion statudol sydd eu hangen ym mhroses y DWMP.

Dylai eich rhanddeiliaid gael eu cynnwys yn rheolaidd wrth ddatblygu’r cynllun hyd at ei gyhoeddi. Bydd ymgysylltu’n rheolaidd â rhanddeiliaid a rheoleiddwyr yn ystod y broses o ddatblygu’r cynllun yn helpu i sicrhau cynllun terfynol sy’n gyson â’r disgwyliadau. Dylai ymgysylltu da â rhanddeiliaid arwain at lai o her i’ch cynllun drafft, gan y dylai helpu i nodi a datrys pryderon yn gynnar yn y broses.

Dylai pob cydran o’ch DWMP cyhoeddedig ddogfennu sut yr ymgysylltwyd â rhanddeiliaid a chymunedau, a sut mae’r ymgysylltu hwnnw wedi dylanwadu ar ddatblygiad eich cynllun.

Bydd y trefniadau ar gyfer ymgysylltu â rhanddeiliaid yn wahanol ar gyfer pob un o’r lefelau cynllunio gwahanol.

Dylai cwmnïau Cymreig ymgysylltu â rhanddeiliaid yn rhagweithiol ac yn helaeth ac fan lleiaf dylent wneud hynny yn unol â’r canllawiau hyn.  

2.1 Ymgyngoreion

Dylech ymgysylltu â rhanddeiliaid yn gynnar ac yn rheolaidd ym mhroses y DWMP. Mae’r Llywodraeth yn bwriadu gosod gofyniad mewn is-ddeddfwriaeth i chi gynnal ymgynghoriad cyhoeddus ar eich DWMP drafft. O dan yr is-ddeddfwriaeth arfaethedig, bydd gofyn i chi gylchredeg y cynllun i randdeiliaid penodol, yn debygol o gynnwys:

1. Defra.
2. Ar gyfer cwmnïau sy’n gyfan gwbl neu’n rhannol yn Lloegr, rheoleiddwyr amgylcheddol (EA, Natural England).
3. Ofwat (Cwmnïau Cymreig a o Loegr).
4. Y Cyngor Defnyddwyr Dŵr (CCW).
5. Ar gyfer cwmnïau sy’n gyfan gwbl neu’n rhannol yng Nghymru, Llywodraeth Cymru a CNC.

Yn gyfan gwbl neu’n rhannol yn eich ardal:

1. Apwyntiadau Newydd ac Amrywiadau (NAVau).
2. Pob awdurdod lleol (gan gynnwys cyngor plwyf neu gymuned lle bo’n briodol).
3. Awdurdodau Priffyrdd.
4. Byrddau Draenio Mewnol (IDBau).
5. Unrhyw awdurdodau parc cenedlaethol.
6. Awdurdod y Broads (os yw’n berthnasol).
7. Comisiwn Adeiladau a Henebion Hanesyddol Lloegr.
8. Cadw yng Nghymru.
9. Unrhyw awdurdod mordwyo mewndirol neu gamlesi.
10. Unrhyw ymgymerwr carthffosiaeth arall a nodir gennych ar gyfer partneriaeth bosibl wrth ddatblygu datrysiadau draenio a charthffosiaeth.

Dylech hefyd ymgysylltu cyn gynted â phosibl ag ymgyngoreion statudol perthnasol ar gyfer yr Asesiad Amgylcheddol Strategol (SEA) a’r Asesiad Rheoliadau Cynefinoedd (HRA) lle bo’n briodol. Mae canllawiau ar wahân ar gael ar y prosesau hyn.

Gallech hefyd ymgysylltu â grwpiau amgylcheddol priodol, ymgynghorwyr, academyddion, llywodraethau lleol, cymdeithasau diwydiant, partneriaethau neu bwyllgorau arfordirol dalgylch, yn ogystal â grwpiau eraill sydd â diddordeb. Gallech hefyd ymgysylltu â phartneriaethau llifogydd a phwyllgorau llifogydd ac arfordirol rhanbarthol.

2.2 Lefel 1 – ar draws y cwmni

Dylech sefydlu grŵp cwmni cyfan sy’n cynnwys rheolyddion economaidd ac amgylcheddol, cynrychiolwyr awdurdodau lleol allweddol a’r grŵp her cwsmeriaid ymgymerwyr carthffosiaeth (CCG) presennol i helpu i osod cyfeiriad strategol y cynllun a gwerth yr effeithiau ar gwsmeriaid, yr amgylchedd, hamdden a’r economi leol. Rhoddir mwy o fanylion am ddatblygu’r fframwaith gwerth yn adran 10.

2.3 Lefel 2 – dalgylchoedd afonydd neu gytrefi

Y lefel allweddol o gydweithio rhwng cwmnïau dŵr, awdurdodau lleol, rhanddeiliaid amgylcheddol ac RMAau eraill fydd y cynlluniau ardal Lefel 2 (dalgylchoedd rheoli afonydd fel arfer neu ardaloedd awdurdodau lleol cyfun).

Ar gyfer pob maes Lefel 2, dylech gymryd perchnogaeth o ymgysylltu, gan arwain grŵp cydweithredol drwy’r broses i ddatblygu eich DWMP. Dylai fod gan hwn gylch gorchwyl ffurfiol a strwythur llywodraethu, gan adrodd yn uniongyrchol i’r grŵp cwmni cyfan a CCG i hysbysu, gan uwchgyfeirio materion Lefel 2 a nodwyd. Dylai’r grwpiau hyn, lle bo modd, adeiladu ar eich trefniadau partneriaeth presennol a’u gwella (e.e. partneriaethau dalgylch, partneriaethau llifogydd, pwyllgorau rhanbarthol llifogydd ac arfordirol ac eraill) er mwyn peidio â chyflwyno set arall o ryngwynebau. Dylai’r grŵp gael ei gadeirio gan gynrychiolydd priodol o’ch cwmni. Dylai’r grŵp gynnwys yr holl randdeiliaid allweddol sy’n berthnasol i’r ardal. Dylai hyn gynnwys (lle bo’n berthnasol):

1. Ymgymerwyr carthffosiaeth.
2. Rheoleiddwyr amgylcheddol (EA, Natural England, CNC, Cadw).
3. RFCCau.
4. Eich CCG.
5. CCW.
6. Awdurdodau lleol cyfun.
7. LLFAau.
8. Awdurdodau cynllunio lleol (LPAau).
9. Awdurdodau priffyrdd cenedlaethol a lleol (fel National Highways).
10. Sefydliadau treftadaeth fel English Heritage a Historic England.
11. Cyrff amaethyddol.
12. Busnesau mawr.
13. IDBau.

Dylech hefyd gynnwys sefydliadau anllywodraethol perthnasol megis grwpiau amgylcheddol, ymddiriedolaethau afonydd, grwpiau gweithredu llifogydd, neu bartneriaethau dalgylch.

Dylai’r grŵp anelu at hwyluso:

• cytundeb ag awdurdodau lleol ac RMAau llifogydd eraill ar y cyd-destun strategol a’r pecyn cymorth opsiynau
• rhannu gwybodaeth a chynlluniau data
• rhannu gweithgareddau cynllunio ar draws sefydliadau megis asesiadau risg ac ymgynghoriadau
• alinio a chysylltu cynlluniau rhanddeiliaid a’r rhaglenni cyflawni canlyniadol
• diffinio perchnogaeth ymyriadau a’r modd o ddarparu adnoddau iddynt

2.4 Lefel 3 – grwpiau dalgylch

Cynhelir yr asesiad o risgiau a chynllunio ymyriadau ar Lefel 3. Gallai cydweithio yma fod drwy is-grŵp o’r grŵp cynllunio strategol Lefel 2 o bosibl gydag ychwanegiad partïon â diddordeb lleol megis grwpiau gweithredu cymunedol.

Gellid hefyd gydweithio ar gyfer pob maes asesu Lefel 4 manwl. Dyma fyddai’r prif bwynt i ymgysylltu â’r gymuned leol a grwpiau gweithredu.

3. Adroddiad cynnydd

Dylech anelu at gyhoeddi tabl data ar-lein, a’i ddiweddaru o leiaf bob blwyddyn, i olrhain cynnydd ar gynhyrchu’r DWMP cyn cyhoeddi’r cynllun drafft.

Dylai pob maes Lefel 3 gynnwys un llinell yn eich tabl. Dylai hyn anelu at gynnwys:

• enw dalgylch
• y boblogaeth bresennol a’r boblogaeth a ragwelir
• a oes angen astudiaeth gynllunio fanwl
• a oes bwriad i gynnal astudiaeth o’r effaith ar ansawdd dŵr
• dyddiad yr adolygiad diweddaraf o’r cynllun llawn gan gynnwys dyddiadau o gylchoedd cynharach
• dyddiad yr adolygiad diweddaraf o’r cynllun tymor byr gan gynnwys dyddiadau o gylchoedd cynharach
• a oes angen adolygiad oherwydd newidiadau mewn perfformiad neu dueddiadau
• y cam astudio presennol

Dylech hefyd anelu at gyhoeddi tabl cryno Lefel 1 yn dangos, yn erbyn pob un o’r camau astudio, y ganran o gyfanswm y boblogaeth a wasanaethir gan yr ymgymerwr carthffosiaeth y mae’r cam hwnnw wedi’i gynllunio ar ei gyfer ac y mae wedi’i gyflawni ar ei gyfer yn ystod y 5 mlynedd diwethaf.

4. Ysgrifennu cynllun drafft

Dylai eich DWMP fod yn hygyrch ac yn dryloyw, gyda’r cynllun a’r rhesymau dros nodweddion y cynllun yn agored i’r Llywodraeth, rheoleiddwyr, rhanddeiliaid a’r cyhoedd. Dylai eich DWMP hefyd fod yn hygyrch ar gyfer gwahanol anghenion defnyddwyr. 

Dylech ystyried yr ystod eang o bobl a sefydliadau sydd angen deall eich DWMP. Dylech fapio’r rhanddeiliaid perthnasol wrth baratoi eich DWMP a chynnwys y map hwn yn eich cynllun cyhoeddedig. Dylai eich allbynnau fod yn hawdd i’w deall ac yn berthnasol i’r gwahanol gynulleidfaoedd. Dylai’r fersiynau gwahanol o adrodd gyfeirio at wybodaeth gyffredin am berfformiad system, camau gweithredu arfaethedig, costau a buddion. 

Os yw eich cynllun yn effeithio ar safleoedd yng Nghymru, yna rhaid ichi sicrhau bod pob cyhoeddiad yn cydymffurfio â gofynion Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011.

Dylid adrodd ar y cynllun ar lefelau sy’n cyfateb i rai strwythur y broses gynllunio.

Wrth ysgrifennu eich cynllun, dylech hefyd ystyried y gofynion adrodd ar gyfer cwblhau camau (os yw’n berthnasol) y SEA a’r HRA.

Dylai fod adroddiad ar wahân ar gyfer pob maes astudio Lefel 3, a dylid crynhoi’r rhain yn adroddiadau Lefel 2 a Lefel 1.

4.1 Adroddiadau astudio Lefel 3

Dylai’r adrodd ar Lefel 3 anelu at ddefnyddio cyfuniad o ddogfennau ysgrifenedig a mapiau i egluro’r cynllun. Dylai’r mapiau ddiffinio beth (a ble) y bydd y cynllun yn ei gyflawni, a dylai’r dogfennau ysgrifenedig esbonio pam mor gryno a chlir â phosibl.

Dogfennau ysgrifenedig

Dylai’r adroddiad ysgrifenedig ar gyfer pob maes Lefel 3 anelu at gynnwys:

1. Amlinelliad byr o fethodoleg cynllunio’r DWMP a chyfeiriad at adroddiad Lefel 1 am fwy o fanylion.
2. Manylion yr ymgysylltu â rhanddeiliaid yr ydych wedi’i gynnal yn y maes hwn gan gynnwys y rhanddeiliaid dan sylw, faint o gyfranogiad a gawsant a’u hadborth.
3. Crynodeb o dueddiadau’r dyfodol ar gyfer yr ardal leol gan gynnwys twf poblogaeth, datblygu, effaith leol newid yn yr hinsawdd ac effaith newidiadau statudol a rheoliadol yn y dyfodol.
4. Disgrifiad o gynlluniau buddsoddi unigol a mentrau mawr yn yr ardal leol gan gynnwys y buddion a ddaw yn eu sgil a’r effaith debygol ar gymunedau, yr amgylchedd a’r economi leol yn ystod y cyfnod gweithredu.
5. Crynodeb o’r holl effeithiau presennol ac yn y dyfodol ar gynefinoedd cydnabyddedig a safleoedd treftadaeth i ddarparu SEA.
6. Camau gweithredu sy’n ofynnol gan sefydliadau eraill i gefnogi cyflawni’r cynllun megis buddsoddi mewn asedau draenio a ffynonellau effaith eraill nad ydynt yn gyfrifoldeb yr ymgymerwr carthffosiaeth.
7. Camau y mae angen i drigolion lleol eu cymryd i gefnogi’r gwaith o gyflawni’r cynllun gan gynnwys cael gwared ar ddŵr ffo, unioni camgysylltiadau a lleihau camddefnydd o garthffosydd.

Data map

Dylech ddarparu porth gofodol gweledol hygyrch, megis system gwybodaeth ddaearyddol (GIS), y gellir ei chwilio yn ôl dalgylch a chod post ac a all ddewis pob gorwel cynllunio. Dylai hyn anelu at ddangos:

1. Newidiadau defnydd tir mawr (e.e. trefi newydd), lle mae’n hysbys, yn eich ardaloedd.
2. Lleoliad buddsoddiad mawr arfaethedig yn y system ddraenio a dŵr gwastraff, gan gynnwys buddsoddiad cysylltiedig gan randdeiliaid eraill.
3. Meysydd lle mae angen gweithredu gan gwsmeriaid; er enghraifft, i ddatgysylltu dŵr wyneb, unioni camgysylltiadau a lleihau camddefnydd o garthffosydd.
4. Gollyngiadau a fydd yn methu â bodloni meini prawf gollwng neu sy’n peri risg i ansawdd yr afon, dŵr ymdrochi neu statws dŵr pysgod cregyn.
5. Lleoliad cyfleoedd adfer natur a sensitifrwydd yn unol â’r Strategaethau Adfer Natur Lleol (LNRS) yn ogystal â thynnu sylw at bob safle sydd â gwarchodaeth statudol, megis Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA).

4.2 Adroddiadau Lefel 2

Dogfennau ysgrifenedig

Dylech gynhyrchu’r cynnwys ar gyfer adroddiad Lefel 2. Dylai gynnwys yr adrannau canlynol:

1. Cwmpas ac amcanion: cyflwyniad i’r DWMP, yr hyn y mae’n ei gwmpasu a’r hyn y bydd yn ei gyflawni.
2. Proses gynllunio’r DWMP: sut y datblygwyd y cynllun cydweithredol, pa sefydliadau a gymerodd ran a sut y gwnaethant gyfrannu.
3. Cyd-destun Strategol: yr amcanion strategol gan gynnwys y fframwaith gwerth a ddatblygwyd ar Lefel 1, yn cyd-fynd â chynlluniau strategol eraill.
4. Pecyn cymorth opsiynau: yr opsiynau generig, y rhai a wrthodwyd a’r meini prawf asesu, y manteision a’r cyfyngiadau ar gyfer y rhai a ystyriwyd. Nid oes angen cynnwys manylion y model cost ar gyfer opsiynau.
5. Crynodeb o’ch SEA.
6. Canlyniadau cryno: crynodeb o fanteision cyffredinol a chostau buddsoddi’r cynllun o fewn ffin Lefel 2, gan gynnwys buddion a chostau i sefydliadau a rhanddeiliaid eraill o fewn y ffin.
7. Prosiectau mawr: manylion prosiectau buddsoddi mawr arfaethedig a’r effaith debygol ar gymunedau, yr amgylchedd a’r economi leol yn ystod y cyfnod adeiladu.

Tablau data

Dylech ddarparu eich fformat eich hun o dablau data ar gyfer adroddiad Lefel 2 lle mae hyn yn ddefnyddiol i egluro elfennau cydweithredol penodol o’ch cynllun. Dylid ymgynghori â’r rhanddeiliaid perthnasol ynghylch y tablau atodol hyn.

4.3 Adroddiad Lefel 1

Dogfennau ysgrifenedig

Dylech gynhyrchu adroddiad trosolwg ar gyfer eich ardal weithredu. Bydd llawer o’r cynnwys yn gyffredin i’r adroddiadau Lefel 2. Dylai gynnwys yr adrannau canlynol:

1. Cwmpas ac amcanion: cyflwyniad i’r broses cynllunio draenio, yr hyn y mae’n ei gwmpasu a’r hyn y bydd yn ei gyflawni.
2. Y broses gynllunio: sut y datblygwyd y cynllun cydweithredol, pa sefydliadau a gymerodd ran a sut y gwnaethant gyfrannu.
3. Strategaeth: yr amcanion strategol gan gynnwys y fframwaith gwerth, aliniad â chynlluniau strategol eraill.
4. Pecyn cymorth opsiynau: yr opsiynau generig, y rhai a wrthodwyd a’r meini prawf asesu, y manteision a’r cyfyngiadau ar gyfer y rhai a ystyriwyd. Nid oes angen cynnwys manylion y model cost ar gyfer opsiynau.
5. Crynodeb o’ch SEA.
6. Canlyniadau cryno: crynodeb o fanteision a chostau cyffredinol y cynllun o fewn ffin sefydliad rhanddeiliaid arweiniol Lefel 2 gan gynnwys manteision a chostau posibl i sefydliadau a rhanddeiliaid eraill o fewn y ffin.
7. Prosiectau mawr: manylion prosiectau buddsoddi mawr arfaethedig a’r effaith debygol ar gymunedau, yr amgylchedd a’r economi leol yn ystod y cyfnod adeiladu.

Tablau data

Mae angen tablau data i gasglu metrigau a chostau allweddol yr atebion arfaethedig yn eich DWMP i fynd i’r afael â risgiau a nodwyd. Bydd eich tabl data yn helpu i ddangos y camau yr ydych yn bwriadu eu cymryd neu barhau o dan adran 94A(3)(d) ac (e) o Ddeddf y Diwydiant Dŵr 1991.

Mae’r tablau’n cynnwys meysydd data sy’n bwysig wrth nodi’r hyn y bydd eich DWMP yn ei gyflawni a phryd, gan ganiatáu ar gyfer meincnodi eich cynlluniau yn gyson. Dylai’r data a gyflwynir yn y tablau fod yn gyson â’r wybodaeth a gyflwynir yn eich naratif DWMP ei hun. Bydd templed tabl data yn cael ei ddarparu i chi gyfeirio ato. 

Dylid darparu data ar lefel cwmni (Lefel 1) yn dangos y gwerthoedd a ragwelir ar gyfer pob gorwel cynllunio yn y dyfodol, gan ddechrau gyda’r gorwel 5 mlynedd ar gyfer yr Adolygiad Prisiau sydd i ddod. Dylai gwybodaeth i gwblhau’r tablau fod ar gael o’ch dadansoddiad DWMP Lefel 3, wedi’i hagregu i Lefel 1, a dylai fod â mwy o sicrwydd ynghylch y data cyfredol (gwaelodlin) a thymor byr. 

Bydd y data yn darparu perfformiad rhagamcanol yn erbyn pob dangosydd perfformiad cyffredin (fel y nodir yn adran 10) ac unrhyw ddangosyddion perfformiad pwrpasol ychwanegol. Yn enwol, bydd hyn yn cynnwys metrigau perfformiad a gofynion gwariant (gwariant cyfalaf (CAPEX) a gwariant gweithredol (OPEX)) ar gyfer sefyllfa waelodlin DWMP (a gymerir fel diwedd cyfnod yr adolygiad prisiau presennol) ac ar gyfer gorwelion cynllunio yn y dyfodol, wedi’u halinio â phob cyfnod Cynllunio Rheoli Asedau (AMP) dilynol o 5 mlynedd. Bydd data yn dangos perfformiad a ragwelir gyda a heb weithredu’r ymyriadau a nodwyd i fynd i’r afael â risgiau.

4.4 Datganiad o sicrwydd

Dylech roi datganiad sicrwydd gan eich Bwrdd i’r Gweinidog eich bod yn fodlon:

1. Eich bod wedi cyflawni eich rhwymedigaethau wrth ddatblygu eich cynllun.
2. Mae eich cynllun yn gynllun gwerth gorau ar gyfer rheoli a datblygu eich systemau draenio a dŵr gwastraff fel eich bod yn gallu bodloni a pharhau i fodloni eich rhwymedigaethau o dan Ddeddf y Diwydiant Dŵr 1991.
3. Ei fod yn seiliedig ar dystiolaeth gadarn a grymus gan gynnwys tystiolaeth yn ymwneud â chostau.

Dylai datganiad ategol ddod gyda’ch datganiad sicrwydd yn nodi sut mae’r Bwrdd wedi ymgysylltu, goruchwylio a chraffu ar bob cam o ddatblygiad eich cynllun, a’r dystiolaeth y mae wedi’i hystyried wrth roi ei ddatganiad sicrwydd.

5. Cyhoeddi ac ymgynghori’n gyhoeddus ar eich cynllun drafft

Os yw eich cynllun yn effeithio ar safleoedd yn Lloegr, dylech anfon eich cynllun drafft at yr Ysgrifennydd Gwladol dros yr Amgylchedd. Os yw eich cynllun yn effeithio ar safleoedd yng Nghymru, dylech anfon eich cynllun drafft at Weinidogion Cymru.

Dylech rannu eich cynllun drafft gyda’r ymgyngoreion statudol a fydd yn cael eu nodi mewn is-ddeddfwriaeth (mae ymgyngoreion disgwyliedig fel y nodir yn adran 2.1), a dylech hefyd ei rannu â’r holl randdeiliaid eraill yr ydych wedi ymgysylltu â nhw, a’i gyhoeddi ar eich gwefan. Bydd gofynion pellach mewn perthynas ag ymgynghoriad statudol yn cael eu nodi mewn is-ddeddfwriaeth yn nes at yr amser.

Dylech ystyried annog ymateb drwy:

1. Cynnig egluro’r cynllun i grwpiau sefydledig, partïon hysbys â diddordeb neu gwmnïau yn eich ardal.
2. Cynnwys crynodeb deniadol o’ch cynllun sy’n nodi’n glir eich cynigion i’ch cwsmeriaid mewn iaith glir.
3. Cynnal digwyddiadau rhithwir, sioeau teithiol neu arddangosfeydd.
4. Cynnal holiaduron i gael barn ar eich cynigion, gan ddefnyddio arolygon ffôn neu arolygon wyneb yn wyneb, neu dechnegau arolwg cydnabyddedig eraill.
5. Defnyddio cyfryngau cymdeithasol i dynnu sylw at yr ymgynghoriad.
6. Defnyddio ymgysylltu arloesol ar y we.
7. Cyfathrebu ar y cyd â rhanddeiliaid eraill.

Os byddwch yn derbyn ymholiad gan ymgynghorai, dylech ymateb gyda thystiolaeth ategol lle bo angen o fewn 20 diwrnod gwaith i’r cais. Gellir gofyn am amser ymateb hirach os gallwch chi gyfiawnhau hyn. Dylai’r ymatebion i’r ymholiad gael eu cyhoeddi ar eich gwefan i gefnogi’r cynllun drafft.

Bydd y gofynion a’r amseriadau penodol ar gyfer cyhoeddi eich cynllun drafft, ac ymgynghori arno, yn cael eu nodi maes o law. Bydd canllawiau mewn perthynas â’r materion hyn yn cael eu diweddaru bryd hynny gyda’r isod yn nodi’r disgwyliadau ar gyfer yr hyn a fydd yn ofynnol gennych yn ystod y camau hyn. Dylai cwmnïau o Gymru, cyn belled ag y bo modd, ddilyn y gofyniad a nodir yn y canllawiau hyn, ac os oes unrhyw amheuaeth, cysylltwch â CNC.

Yng Nghymru ni fydd unrhyw gyfarwyddyd gan Lywodraeth Cymru ar gyhoeddi eich cynllun. Bydd Ofwat a CNC yn adolygu eich cynllun ac yn trafod unrhyw bryderon neu awgrymiadau gyda chi cyn ei gyhoeddi. Dylech gyhoeddi eich cynllun unwaith y bydd y trafodaethau hyn wedi dod i ben. Bydd CNC yn paratoi ac yn cyhoeddi adroddiad, er gwybodaeth i Weinidogion Cymru ar eich cynllun cyhoeddedig. Mae gan Weinidogion Cymru y pwerau i gyfarwyddo bod cynllun newydd yn cael ei baratoi ar unrhyw adeg.

6. Cyhoeddi eich cynllun terfynol a datganiad ymateb

Ar ôl ymgynghori ar eich cynllun drafft, dylech gyhoeddi cynllun terfynol sydd wedi’i ddiwygio i ystyried canlyniadau’r ymgynghoriad ac unrhyw newidiadau sy’n ofynnol gan y Gweinidogion.

Dylech hefyd ddarparu datganiad o ymateb i’r ymgynghoriad sydd:

1. Yn dangos eich bod wedi ystyried y cynrychioliadau a gawsoch.
2. Yn nodi’r newidiadau yr ydych wedi’u gwneud i’r cynllun o ganlyniad i’r cynrychioliadau, a’ch rhesymau dros eu gwneud.
3. Yn dweud os nad ydych wedi gwneud newidiadau o ganlyniad i sylwadau, ac yn esbonio pam.
4. Yn disgrifio unrhyw beth sydd wedi newid yn ystod y cyfnod ymgynghori.

Dylai cwmnïau o Loegr ddarparu datganiad sicrwydd wedi’i ddiweddaru gan eich Bwrdd i’r Gweinidog, a dylai pob cwmni ddarparu un i Ofwat, a’r rheoleiddiwr amgylcheddol perthnasol (EA a CNC) eich bod yn fodlon:

1. Eich bod wedi cyflawni eich rhwymedigaethau wrth ddatblygu eich cynllun.
2. Bod eich cynllun yn gynllun gwerth gorau ar gyfer rheoli a datblygu eich systemau draenio a dŵr gwastraff fel y gallwch barhau i fodloni eich rhwymedigaethau o dan Ddeddf y Diwydiant Dŵr 1991, a’i fod yn seiliedig ar dystiolaeth gadarn a grymus gan gynnwys tystiolaeth yn ymwneud â chostau.

Dylech ddarparu datganiad ategol sy’n nodi sut mae’r Bwrdd wedi ymgysylltu, goruchwylio a chraffu ar bob cam o ddatblygiad eich cynllun a’r dystiolaeth y mae wedi’i hystyried wrth roi ei ddatganiad sicrwydd.

7. Adolygu a chynnal eich cynllun terfynol

Mae Adran 94A o Ddeddf y Diwydiant Dŵr 1991 yn nodi bod yn rhaid i’ch DWMP gael ei adolygu’n flynyddol ar ben-blwydd ei gyhoeddi. Os bydd newid sylweddol mewn amgylchiadau yn cael ei nodi yn yr adolygiad, rhaid i chi baratoi a chyhoeddi cynllun diwygiedig newydd. Dan unrhyw amgylchiad, rhaid cyflwyno cynllun newydd ddim hwyrach na phum mlynedd ar ôl cyhoeddi’r cynllun blaenorol.

7.1 Adolygiad blynyddol

Dylai adolygiad blynyddol eich cynllun gwmpasu dwy agwedd.

Dylech gynnwys adolygiad o’r tueddiadau a fydd yn dylanwadu ar y risgiau i’ch systemau draenio a dŵr gwastraff yn y dyfodol. Bydd hyn yn dangos lle mae’r ystyriaethau a’r tybiaethau cychwynnol a wnaethoch wrth ddatblygu peth, neu’r cyfan, o’r DWMP bellach wedi dyddio’n sylweddol, a lle mae angen diwygio’r cynllun gyda thybiaethau newydd.

Gall rhai newidiadau, megis newid yn yr hinsawdd neu ofynion statudol newydd effeithio ar bob dalgylch a bod angen eu hadolygu, er y byddai hyn fel arfer yn cael ei wneud yn ystod y cyfnod gofynnol nesaf o 5 mlynedd oni bai bod data newydd sylweddol yn cael ei nodi. Gall newidiadau eraill megis cynlluniau datblygu newydd effeithio ar un dalgylch yn unig, ac felly gellir adolygu’r DWMP cyn gynted ag y deellir arwyddocâd y newid.

Dylech hefyd adolygu unrhyw ymchwiliadau llifogydd adran 19 perthnasol gan awdurdodau lleol pe bai llifogydd wedi digwydd o fewn cyfnod y cynllun, i benderfynu a oes angen diwygio’r cynllun.

Dylech hefyd gynnwys adolygiad o berfformiad y system ar gyfer pob maes Lefel 3 yn erbyn dangosyddion perfformiad. Ceir amrywioldeb cynhenid ​​o flwyddyn i flwyddyn ym mherfformiad y system, ac efallai y bydd perfformiad gwael mewn blwyddyn yn gofyn am newidiadau gweithredu neu gynnal a chadw cywirol. Fodd bynnag, efallai y bydd angen mwy na blwyddyn o berfformiad gwael i nodi bod newid sylweddol. Er enghraifft, asesir perfformiad amgylcheddol yn aml ar gyfartaledd treigl tair blynedd yn hytrach na blwyddyn unigol.

Dylai’r asesiad gynnwys:

1. Perfformiad yn erbyn yr holl fesurau perthnasol o fersiwn diweddaraf Adroddiad Perfformiad Cwmni Dŵr Ofwat gan gynnwys mesurau o’r Asesiad Perfformiad Amgylcheddol (EPA) diweddaraf.
2. Mesurau iechyd asedau ar gyfer asedau seilwaith a heb fod yn seilwaith.
3. Systemau gyda llifoedd ymdreiddiad gormodol sy’n effeithio ar berfformiad system neu gost gweithredu.
4. Asesiad o unrhyw ddata wedi’i fonitro ar berfformiad ac effaith y system dŵr gwastraff.

Dylai’r adolygiad o berfformiad ddilyn asesiad fesul cam i ddeall a oes angen diweddaru’r DWMP. Bydd canllawiau atodol ar gyfer yr adolygiad blynyddol a datganiad o gasgliadau ar gael maes o law.

7.2 Tabl Cyhoeddiadau

Disgwylir y dylech gyhoeddi, o leiaf, yr allbynnau penodol a restrir yn y tabl cyhoeddiadau isod, ym mhob un o’r camau cyhoeddi drwy gydol cylchred DWMP.

Tabl 1 Tabl cyhoeddiadau

Cyhoeddiadau	Ffurf allbwn lleiaf, isafswm disgwyliadau	Disgrifiad
DWMP drafft	Adroddiad ysgrifenedig Lefel 1	Risg a’r angen am fuddsoddiad ar draws y cwmni, byr- (5 mlynedd), canolig- (15 mlynedd), hir-(25 mlynedd +), cymhwyso senarios llwybrau addasu gan nodi ansicrwydd a phwyntiau sbarduno. Cydgasglu crynodebau o Lefel 3 + Lefel 2
DWMP drafft	Tablau data	Data a adroddir yn gyson ar risgiau ac angen buddsoddi i fodloni dangosyddion perfformiad. Fformat i’w gadarnhau.
DWMP drafft	Priodoleddau data a rennir yn ofodol ar Lefel 2 + Lefel 3 (+ Lefel 4 lle bo’n briodol)	Data (fel yn y tablau ar risgiau, datrysiadau, costau a buddion) fel priodoleddau ar byrth gofodol mynediad agored (GIS): Lefel 1 (cwmni cyfan) Lefel 2 (basn afon neu awdurdod lleol) Lefel 3 (graddfa dalgylch carthffosiaeth) Lefel 4 (gallai fod yn allbynnau cymunedol lleol).
DWMP drafft	Crynodebau ysgrifenedig Lefel 2 a Lefel 3	Crynodeb o risgiau, opsiynau angen buddsoddi, gydag esboniad testun byr o ddata mewn pyrth gweledol a gofodol (GIS) sy’n hygyrch i’r cyhoedd, gan gynnwys costau a buddion.
DWMP drafft	Adrodd allbynnau trothwy	Allbynnau wedi’u mapio â chod RAG (gellid eu rhannu ar byrth gofodol). Coch = 2, Ambr = 1 a Gwyrdd = 0.
DWMP drafft	Crynodeb cwsmer	Crynodeb annhechnegol o gynllun y cwmni (mewn unrhyw ffurf) ar risgiau, yr angen am fuddsoddiad a’r effaith bosibl ar filiau cwsmeriaid.
DWMP drafft	Methodolegau technegol	Gallai hyn gynnwys, ond heb fod yn gyfyngedig i ddull ymgysylltu, dull modelu, lwfansau a ddefnyddiwyd.
DWMP drafft	SEA a HRA	HRA Crynodeb o ganlyniadau’r asesiad priodol ar gyfer pob safle Ewropeaidd. SEA Os oes angen SEA, rhaid cyhoeddi adroddiad amgylcheddol ochr yn ochr â’r DWMP drafft.
DWMP drafft	Datganiad sicrwydd y Bwrdd	Sicrwydd y Bwrdd bod y DWMP yn bodloni canllawiau a rhwymedigaethau cyfreithiol.
DWMP terfynol	Diweddariadau i’r allbynnau uchod	O ganlyniad i’r ymgynghoriad ac aeddfedrwydd o ran dealltwriaeth o’r angen am fuddsoddiad, gan gynnwys datganiad sicrwydd bwrdd wedi’i ddiweddaru.
DWMP terfynol	Datganiad Ymateb	Fe Ddywedoch Chi, Fe Wnaethom Ni – yn amlinellu’r newidiadau a wnaed i’r DWMP terfynol (a ble i ddod o hyd iddo yn y dogfennau a’r data) yn seiliedig ar yr adborth yn ystod yr ymgynghoriad cyhoeddus. Os na roddir sylw i’r adborth, eglurwch pam.
Adolygiad Blynyddol Datganiad Casgliadau	Datganiad Casgliadau	Dylai cwmnïau gyflwyno: - Sut mae’r risg yn newid a beth sy’n achosi’r newid hwnnw mewn risg - A fu “newid sylweddol mewn amgylchiadau” i warantu cynllun diwygiedig?
Adolygiad Blynyddol Datganiad Casgliadau	DWMP diwygiedig (os oes newid sylweddol mewn amgylchiadau neu Gyfarwyddyd Gweinidog)	Os oes newid sylweddol mewn amgylchiadau wedi digwydd – adolygu’r cynllun (yn ôl pob tebyg ar Lefel 2 neu Lefel 3) os oes angen.

8. Sail y cynllunio

Mae’r adran hon yn rhoi trosolwg o’r broses gynllunio y dylech ei dilyn wrth ddatblygu eich DWMP. Mae’r broses wedi’i nodi yn y diagram isod.

Ffigur 2 Trosolwg o’r broses gynllunio

Mae Ffigur 2 yn sgematig sy’n rhoi crynodeb o sut y dylid cynnal proses gynllunio Cynlluniau Rheoli Gwastraff Dinesig ar bob lefel, a pha adrannau o’r cynllun y dylid eu hadolygu’n flynyddol a phob 5 mlynedd. I’w nodi: mae adrannau yn y blwch cyntaf yn cynrychioli prosesau i’w cynnal ar Lefel 1, ac mae adrannau yn yr ail flwch yn cynrychioli prosesau i’w cynnal ar Lefel 3. Mae adrodd i’w gyflwyno ar draws pob lefel.

Mae Ffigur 2 yn sgematig sy’n rhoi crynodeb o sut y dylid cynnal proses gynllunio Cynlluniau Rheoli Gwastraff Dinesig ar bob lefel, a pha adrannau o’r cynllun y dylid eu hadolygu’n flynyddol a phob 5 mlynedd. I’w nodi: mae adrannau yn y blwch cyntaf yn cynrychioli prosesau i’w cynnal ar Lefel 1, ac mae adrannau yn yr ail flwch yn cynrychioli prosesau i’w cynnal ar Lefel 3. Mae adrodd i’w gyflwyno ar draws pob lefel.

Mae’r adrannau isod yn rhoi disgrifiad byr o bob cam o’r broses a chânt eu hesbonio’n fanylach yng ngweddill y canllaw hwn.

8.1 Cydweithio

Dylech osod cwmpas y cynllun a ffiniau’r cynlluniau cydrannol a’ch cynllun ymgysylltu â rhanddeiliaid. Er bod y cam hwn yn cael ei ddangos ar ddechrau’r broses, dylech gydweithio â rhanddeiliaid drwy gydol y broses o ddatblygu eich DWMP. Dylech anelu at ymgysylltu ar bob cam o’r broses cyn gynted â phosibl er mwyn lleihau’r risg o ymdrech ofer neu oedi yn y broses gynllunio.

8.2 Cyd-destun strategol

Mae hwn yn diffinio’r dangosyddion perfformiad a’u fframwaith gwerth ac yn dogfennu tueddiadau’r dyfodol sy’n debygol o effeithio ar eich cynllun. Dylech ymgysylltu â’ch rhanddeiliaid allweddol ar yr agweddau hyn.

Diffinnir manylion y cam hwn yn adran 9.

8.3 Pecyn cymorth opsiynau

Dylai eich pecyn cymorth opsiynau (y Pecyn Cymorth) ystyried yr ystod lawn o opsiynau ymyrryd gan gynnwys gweithrediadau a chynnal a chadw, ac ymyriadau iechyd asedau, yr ydych yn bwriadu eu defnyddio i fynd i’r afael â risgiau perfformiad system bresennol neu yn y dyfodol. Dylech ddiffinio’r cyfyngiadau ar ddefnyddio opsiynau a nodi modelau cost a budd opsiynau (gan gynnwys y buddion ehangach y gall yr opsiynau eu darparu megis budd cymunedol a budd bioamrywiaeth).

Dylech ymgysylltu â’ch rhanddeiliaid allweddol ar y Pecyn Cymorth hwn.

Diffinnir manylion y cam hwn yn adran 11.

8.4 Cynllunio ar sail risg

Dylech ddefnyddio’r cam hwn i ddiffinio cwmpas y dull y byddwch yn ei fabwysiadu ar gyfer y cynllunio sy’n angenrheidiol ar gyfer pob maes Lefel 3. Dylai eich dull cynllunio sefydlu lle mae angen ymyriadau drwy ystyried materion strategol hirdymor, tueddiadau’r dyfodol, a pherfformiad diweddar. Dylech hefyd nodi unrhyw orgyffwrdd â chynlluniau perthnasol eraill gan gynnwys eich cynlluniau cynnal a chadw asedau eich hun a chynlluniau gan randdeiliaid eraill. 

Dylai’r rhan hon o’r fframwaith hefyd fod yn rhan allweddol o’ch adolygiad blynyddol i’ch helpu i nodi a fu newid sylweddol mewn amgylchiadau sy’n ei gwneud yn ofynnol i’ch cynllun gael ei ddiwygio yn unol ag adran 94A o Ddeddf y Diwydiant Dŵr 1991.

Diffinnir manylion y cam hwn yn adran 12.

8.5 Paratoi offer dadansoddi

Yn ystod y cam cynllunio hwn, dylech ddiffinio pa offer monitro a dadansoddi y bydd eu hangen arnoch ac yn eu defnyddio i asesu perfformiad eich system ddraenio a dŵr gwastraff yn awr ac yn y dyfodol, ac i nodi opsiynau gwerth gorau ar gyfer lleihau risgiau. Ar gyfer y rhan fwyaf o ddalgylchoedd, mae’n debygol y bydd angen i chi wneud rhyw fath o fodelu penderfyniaethol neu wedi’i yrru gan ddata.

Gallech ystyried cwmpas:

1. Eich strategaeth fonitro ar gyfer eich asedau (er enghraifft gwybodaeth sy’n sail i ragolygon perfformiad asedau a gwasanaethau) ac ar gyfer yr amgylchedd (er enghraifft ar gyfer paramedrau cemegol, ecolegol a microbiolegol).
2. Dadansoddiad o ddata perfformiad a thueddiadau asedau cyfredol.
3. Sut y byddwch yn cynrychioli ac yn modelu glawiad.
4. Modelu hydrolig ar gyfer eich ardaloedd astudio.
5. Modelu ansawdd dŵr systemau a’u dyfroedd derbyn.
6. Modelu cynhwysedd gweithfeydd trin dŵr gwastraff.
7. Modelu iechyd asedau’r system a’i elfennau unigol.

Dylech geisio dogfennu’r holl ofynion a’r dulliau gweithredu arfaethedig a defnyddio’r wybodaeth hon i ddiffinio’r rhaglen a’r gyllideb ar gyfer datblygu cam nesaf y cynllun.

Diffinnir manylion y cam hwn yn adran 13.

8.6 Dadansoddi risg a datblygu opsiynau

Mae’r cam hwn yn cyfuno asesu risg â datblygu ac asesu opsiynau. Mae eu cyfuno yn caniatáu dull effeithlon ac ailadroddol o ddatblygu opsiynau ar gyfer gwahanol senarios cynllunio yn y dyfodol. Fel rhan o’r broses, dylech ystyried ansicrwydd tebygol nawr ac yn y dyfodol a’r defnydd o ddulliau cynllunio ymaddasol, fel nad yw penderfyniadau buddsoddi yn cael eu cloi i mewn yn ddiangen, a bod hyblygrwydd i addasu ymyriadau yn ddiweddarach.

Diffinnir manylion y cam hwn yn adran 14.

8.7 Cynllun a ffefrir

Ar y cam hwn o’r broses gynllunio, dylech ystyried a dogfennu sut y bydd yr ymyriadau arfaethedig yn cael eu darparu dros oes y cynllun. Dylai hyn gynnwys cymhwyso egwyddorion llwybrau addasu i roi cyfrif am ansicrwydd ar gyfer penderfyniadau buddsoddi hirdymor, y ffynonellau cyllid, yr adnoddau ar gyfer darparu’r rhaglen a’r goblygiadau ar gyfer gofynion gweithgareddau gweithredu a chynnal a chadw yn y dyfodol.

Diffinnir manylion y cam hwn yn adran 15.

8.8 Adrodd

Y cam olaf wrth baratoi eich DWMP ddylai fod i adrodd amdano mewn iaith a fformatau sy’n hygyrch i bob rhanddeiliad. Dylai’r adroddiad lefel uchel fod yn goladiad o’r adroddiadau dalgylch unigol a dylid ei gadw’n fyw fel bod diwygiadau ar gyfer dalgylchoedd unigol yn cael eu cynnwys yn awtomatig yn y fersiwn a gyhoeddir. Dylai’r camau gweithredu a’r dystiolaeth a nodir yn eich DWMP fod yn dryloyw, yn hygyrch ac yn gyfredol.

Mae manylion y cam hwn wedi’u nodi yn adrannau 1-7.

8.9 Adolygu

Mae Adran 94A o Ddeddf y Diwydiant Dŵr 1991 yn ei gwneud yn ofynnol i chi gynnal adolygiad blynyddol o’ch cynllun i gadw’ch cynllun yn gyfoes ac i adlewyrchu unrhyw newidiadau perthnasol mewn amgylchiadau a allai olygu bod angen cynllun wedi’i ddiweddaru, cyn yr adolygiad 5 mlynedd. Bydd manylion y broses adolygu blynyddol yn cael eu darparu maes o law.

9. Cyd-destun strategol

Dylech ddatblygu a chyflwyno’r cyd-destun strategol ar gyfer eich DWMP ar lefel sefydliadol, cyn ymgymryd â chynllunio ar lefel dalgylch. Dylai’r cyd-destun strategol nodi:

• tueddiadau’r dyfodol sy’n debygol o effeithio ar eich systemau
• y fframwaith gwerth y byddwch yn ei ddefnyddio i asesu cost a budd buddsoddiad

9.1 Tueddiadau cyffredinol y dyfodol

Fel rhan o osod y cyd-destun strategol ar gyfer eich cynllun, dylech asesu a diffinio’r tueddiadau a fydd yn effeithio ar berfformiad eich systemau draenio a dŵr gwastraff yn y dyfodol ac, felly, y mae angen eu hystyried wrth ddatblygu cynllun hirdymor. 

Dylai tueddiadau gynnwys (ond heb fod yn gyfyngedig i) newidiadau mewn:

• hinsawdd a ffactorau amgylcheddol eraill
• datblygu
• poblogaeth
• blaenoriaethau a heriau statudol a rheoleiddiol
• dylanwadau economaidd
• newidiadau technolegol
• ymddygiad cwsmeriaid a rhanddeiliaid

Disgrifir y rhain yn fanylach yn yr adrannau canlynol.

Dylech ymgysylltu a dogfennu’r tueddiadau yr ydych yn bwriadu eu hystyried fel rhan o’ch proses gynllunio a maint y tueddiadau hynny. Ystyrir arwyddocâd y tueddiadau hyn ar gyfer pob maes astudiaeth unigol yn nes ymlaen.

9.2 Hinsawdd ac Amgylcheddol

Dylech ystyried effaith newid yn yr hinsawdd ar bob elfen o’ch DWMP. Darperir canllawiau ar y senarios sydd ar gael gan y Swyddfa Dywydd yng nghyhoeddiadau UKCP ar wefan y Swyddfa Dywydd, a’r Offeryn Effeithiau Hinsawdd ar Gov.uk. Dylech ddefnyddio amrywiaeth o’r senarios diweddaraf a argymhellir, yn enwedig 50fed canradd y senario Llwybr Crynodiad Cynrychioliadol (RCP) 8.5.

Pan fyddwch yn defnyddio gwahanol ragamcanion llif ar gyfer y dyfodol o gymharu â’r rhagamcanion Gwell Llifau a Dŵr Daear yn y Dyfodol (eFLaG) a gedwir ar wefan Canolfan Ecoleg a Hydroleg y DU (UK CEH), dylid egluro a chyfiawnhau’r allbynnau hyn. Gallech ddefnyddio ensemble cymedrig neu ganolrifol, ond dylech ddeall yr ansicrwydd sy’n gysylltiedig â’r ystod lawn o ensembles. Mae’r argymhellion hyn yn debygol o gael eu diweddaru wrth i ragor o ymchwil hinsawdd gael ei wneud. Dylech ddefnyddio’r senarios newid hinsawdd diweddaraf sydd ar gael a argymhellir gan y rheolyddion ac effeithiau deilliadol pan fyddwch yn dechrau neu’n adolygu cynllun Lefel 3. Mae methodolegau a ddefnyddir i asesu effeithiau newid yn yr hinsawdd ar yr amgylchedd dŵr a’r diwydiant dŵr wedi’u datblygu i gefnogi’r prosesau cynllunio adnoddau dŵr, cynllunio rhanbarthol a chynllunio busnes.

Dylech ystyried yr ansicrwydd cynhenid ​​yn yr amcanestyniad hinsawdd tybiedig a’r effeithiau cysylltiedig, a chynnwys hyn yn eich cynllun ymaddasol.

Dylech asesu effaith pob agwedd ar newid yn yr hinsawdd gan gynnwys:

1. Dwysedd glawiad – dylid diffinio effeithiau newid hinsawdd fel y cynnydd canrannol disgwyliedig mewn dwyster glawiad cyfnod byr mewn stormydd wedi’u dylunio a chyfres amser. Dylech ystyried sut y gall newid tebygol yn y dyfodol amrywio yn ôl rhanbarth, hyd, cyfnod dychwelyd a gorwel cynllunio. Gweler hefyd adroddiad UK Water Industry Research (UKWIR) 25/CL/10/20 ar wefan UKWIR, a chanllawiau Asiantaeth yr Amgylchedd ar lwfansau newid yn yr hinsawdd ar wefan Asiantaeth yr Amgylchedd.
2. Llifoedd afonydd uchel – dylid diffinio effeithiau newid yn yr hinsawdd fel y cynnydd disgwyliedig mewn llif afonydd (a lefelau cysylltiedig) a allai effeithio ar systemau draenio. Mae effaith hinsawdd ar lif afonydd yn amrywio fesul rhanbarth a gorwel cynllunio. Gweler y canllawiau a gyhoeddwyd gan Asiantaeth yr Amgylchedd ar wefan Asiantaeth yr Amgylchedd a a chanllawiau Llywodraeth Cymru ar llyw.cymru.
3. Llif afonydd isel – dylid diffinio effeithiau newid hinsawdd fel y gostyngiad disgwyliedig mewn llif afonydd yn yr haf oherwydd llai o law yn yr haf. Mae’r amcangyfrifon presennol ar gyfer gostyngiad canolrif hirdymor o 33%. Gall hyn effeithio ar y trwyddedau gollwng ar gyfer gwaith trin dŵr gwastraff a gorlifoedd stormydd. Gweler y rhagamcanion eFLaG a gynhelir gan CEH y DU ar eu gwefan a’r rhagamcanion adnoddau dŵr perthnasol.
4. Tymheredd – dylid diffinio effeithiau newid yn yr hinsawdd fel y cynnydd disgwyliedig mewn tymheredd cyfartalog a brig yn ystod misoedd yr haf. Yn ddiweddar, defnyddiwyd rhagamcanion tymheredd aer misol o fodel rhanbarthol UKCP18 ar y cyd â newidynnau eraill megis daeareg a defnydd tir i gynhyrchu rhagfynegiadau o ddata tymheredd dŵr afonydd cymedrig misol ar gyfer tua 4000 o safleoedd yn Lloegr a 200 o safleoedd yng Nghymru hyd at 2080. Mae’r rhagamcanion yn seiliedig ar senario allyriadau uchel RCP 8.5 ac fe’u datblygwyd ar gyfer pob un o’r 12 aelod o’r ensemble. Bydd yr asesiad o effaith gorlifoedd stormydd yn defnyddio tymereddau dŵr cymedrig rhagamcanol a gwyriadau safonol ar gyfer 2050 o’r set ddata hon. Gellir gweld rhagamcanion hinsawdd y DU ar wefan y Swyddfa Dywydd.
5. Lefel y môr – dylid diffinio effeithiau newid hinsawdd fel y cynnydd disgwyliedig yn lefel y môr ar gyfer pob gorwel cynllunio. Dylid hefyd ystyried unrhyw gynnydd disgwyliedig mewn lefelau ymchwydd storm. Gweler y canllawiau a gyhoeddwyd gan Asiantaeth yr Amgylchedd ar Gov.uk a Llywodraeth Cymru a gyhoeddwyd ar llyw.cymru.
6. Newidiadau a thueddiadau lefel ac ansawdd dŵr daear, lle bo’n berthnasol. Mae newid yn yr hinsawdd yn debygol o arwain at aeafau cynhesach, gwlypach a hafau poethach a sychach (gan gynnwys tywydd sych hir a chyfnodau o sychder) ac mae’r newidiadau hyn yn debygol o arwain at lefelau dŵr daear uwch neu lefelau dŵr daear isel iawn yn amlach.

9.3 Datblygu a phoblogaeth

Dylech ystyried yr effeithiau ar gynhwysedd a pherfformiad systemau draenio a dŵr gwastraff:

1. Pob datblygiad preswyl, masnachol a diwydiannol newydd arfaethedig a newidiadau mewn defnydd tir. Dylai hyn fod yn seiliedig ar yr ystod o werthoedd a nodir yn y canllawiau ar gyfer Cynlluniau Rheoli Adnoddau Dŵr (yn seiliedig ar CDLlau awdurdodau lleol), ac unrhyw dystiolaeth newydd neu dystiolaeth sy’n dod i’r amlwg megis ymarferion cynllunio rhanbarthol neu strategaethau datblygu gofodol.
2. Ymgripiad trefol (h.y. mwy o arwynebau anhydraidd yn cynhyrchu dŵr ffo). Gall amcangyfrifon ymgripiad trefol fod yn seiliedig ar asesiadau lleol pwrpasol neu ganllawiau UKWIR.
3. Newidiadau yn y dyfodol sy’n gysylltiedig â systemau draenio eraill, er enghraifft llifoedd uwch o ddraenio priffyrdd neu newidiadau i gyrsiau dŵr mewn ceuffos, lle mae gwybodaeth ar gael.

9.4 Blaenoriaethau a heriau statudol a rheoleiddiol

Dylech arfarnu tebygolrwydd a goblygiadau newidiadau posibl, gan gynnwys:

1. Gofynion rheoleiddio amgylcheddol newidiol (e.e. sy’n ymwneud â chynhyrchion fferyllol, microblastigau, diheintio, sylweddau fflworoalkyl per a poly (PFAS)).
2. Dynodi dyfroedd ymdrochi ychwanegol.
3. Dynodi Ardaloedd Gwarchodedig Dŵr Yfed ychwanegol (ar gyfer afonydd).
4. Parthau Diogelu Dŵr Daear (ar gyfer dŵr daear).
5. Dynodi Ardaloedd Cyngor Maeth ychwanegol.
6. Unrhyw ddatblygiadau rheoleiddiol eraill.

Yng Nghymru, dylai cwmnïau dŵr ymgysylltu ag awdurdodau lleol i nodi a chynnwys yn y DWMP fanylion yr holl leoliadau gollwng dŵr wyneb mabwysiedig, yr ardaloedd draenio priffyrdd a pharcio cysylltiedig, a’r rhai sy’n debygol o fod yn gyfrifol am y llygredd mwyaf. Nid yw hyn yn rhagdybiaeth o gyfrifoldeb am lygredd priffyrdd o fewn ased y cwmni dŵr; yn hytrach, bydd yn cefnogi cynllunio yn y dyfodol drwy flaenoriaethu camau gweithredu ar y gollyngfeydd sy’n peri’r pryder mwyaf. Gan mai’r cwmni dŵr sy’n berchen ar yr asedau a’r arllwysfeydd hyn, mae’n rhesymol disgwyl iddynt gadarnhau eu lleoliadau a’r dalgylchoedd perthnasol.

9.5 Economeg

Dylech werthuso sensitifrwydd ac ystyried ansicrwydd, a goblygiadau sy’n gysylltiedig â newidiadau posibl gan gynnwys:

1. Amodau economaidd newidiol gan gynnwys cyfraddau disgownt/chwyddiant, gwerth deunyddiau/adnoddau naturiol.
2. Newid mewn parodrwydd cwsmeriaid i dalu am lefelau gwasanaeth draenio a dŵr gwastraff.
3. Lefelau buddion yn newid.
4. Newid yng ngwerthoedd carbon (ar hyn o bryd yn seiliedig ar Gostau Lleihau Ymylol) a’r posibilrwydd o osod trethi carbon.
5. Argaeledd cyllid o ffynonellau eraill.

9.6 Newidiadau technolegol

Dylech werthuso sensitifrwydd ac ystyried ansicrwydd, a goblygiadau sy’n gysylltiedig â newidiadau posibl gan gynnwys:

1. Mwy o ddefnydd o fonitro a rheoli ar-lein.
2. Opsiynau triniaeth arloesol ar gyfer dŵr gwastraff a dŵr ffo.
3. Technoleg leinin carthffosydd arloesol.
4. Dulliau adeiladu carbon isel.
5. Cynyddu monitro gorlif ac ansawdd dŵr.

9.7 Ymddygiadau Cwsmeriaid a Rhanddeiliaid

Dylech werthuso’r tebygolrwydd o’r posibiliadau canlynol, a’r goblygiadau sy’n gysylltiedig â hwy:

1. Llif y pen h.y. gostyngiadau disgwyliedig mewn llif y pen o ganlyniad i weithredu mesurau effeithlonrwydd dŵr a mesuryddion.
2. Newidiadau yn ymddygiad cwsmeriaid oherwydd tueddiadau demograffig e.e. gweithio o gartref.
3. Newidiadau i dechnolegau effeithlonrwydd dŵr a all effeithio ar ddŵr gwastraff domestig a diwydiannol.
4. Llai o waredu eitemau sy’n cael eu fflysio’n gyffredin (e.e. cadachau gwlyb, cynhyrchion misglwyf) a brasterau, olewau a saim (FOG).

10. Diffinio eich fframwaith gwerth

Dylai’r egwyddorion a ddefnyddiwch ar gyfer cynllunio eich DWMP fod yn unol ag arfer da cynllunio buddsoddi cyffredinol, sef y dylid asesu buddsoddiad ar sail dull ‘gwerth gorau’. 

Dylech ddiffinio gwerth y buddion a ddaw yn sgil eich ymyriadau arfaethedig. Defnyddir Dangosyddion Perfformiad i helpu i werthuso buddion cynnal neu wella canlyniadau perfformiad fel y gellir asesu gwerth net (budd llai cost) buddsoddiad a’i ddefnyddio i lywio’r dewis o opsiynau ymyrryd arfaethedig.

Mae’n bosibl y bydd prosesau fel yr hyn a amlinellwyd ar wefan Pecyn Cymorth Gwerthuso y Ganolfan Arloesedd Adeiladu yn ddefnyddiol ar gyfer canllawiau ar ymgysylltu â rhanddeiliaid lluosog. Dylech ymgysylltu â rhanddeiliaid ar y prisiadau o fuddion yn eu fframwaith gwerth.

Mae’r adran hon o’r canllaw yn ystyried egwyddorion arfer da wrth werthfawrogi newidiadau ym mherfformiad gwasanaeth. 

10.1 Diffinio dangosyddion

Defnyddir y term “Dangosyddion Perfformiad” yn y canllawiau hyn i wahaniaethu oddi wrth ‘Fesurau Perfformiad’ sy’n edrych yn ôl ar berfformiad ‘a arsylwyd’ yn ddiweddar (trafodir y rhain yn adran 12.1).

Mae’r dangosyddion hyn wedi’u cynllunio i alluogi i ymrwymiadau perfformiad cyfredol eich systemau draenio a dŵr gwastraff gael eu hystyried yng nghyd-destun cynllunio rheoli asedau yn y dyfodol. Dylid asesu dangosyddion perfformiad yn gyson ac yn fesuradwy o waelodlin ddibynadwy a chyson i ddangos sut y mae eich system ddraenio a charthffosiaeth yn gallu, ac yn parhau i allu, i fodloni rhwymedigaethau cyfreithiol.

Diffinnir set gyffredin o ddangosyddion yn y canllawiau hyn i’w defnyddio gan bob ymgymerwr carthffosiaeth. Bydd yr holl ddangosyddion perfformiad yn “gyffredin” ac yn rhagweladwy. Gallwch ddiffinio dangosyddion ychwanegol (pwrpasol), ond dim ond os ydynt yn sylweddol wahanol i’r dangosyddion cyffredin ac yn cael cefnogaeth gan eich rhanddeiliaid Lefel 1.

10.2 Egwyddorion ar gyfer Dangosyddion Perfformiad

Mae’r egwyddorion canlynol wedi’u mabwysiadu wrth ddiffinio’r Dangosyddion Perfformiad cyffredin:

1. Dylent nodi canlyniadau yn bennaf, gan gynnwys effeithiau ar bobl, yr amgylchedd (dŵr ac ehangach) a’r economi leol.
2. Dylent fod yn ddangosyddion sy’n edrych i’r dyfodol y gellir eu rhagweld gyda dull cyson y gellir ei ailadrodd.
3. Dylent fod yn ‘newidynnau parhaus’ sy’n caniatáu hyd yn oed newidiadau bach mewn perfformiad i gael eu nodi a gweithredu arnynt.
4. Dylent nodi methiannau perfformiad unigol annerbyniol mewn lleoliadau penodol yn ogystal â pherfformiad cyfartalog y cwmni cyfan.
5. Dylai fod yn bosibl eu cysylltu â Mesurau Perfformiad presennol sy’n edrych yn ôl; yn benodol, y rhai a ddefnyddir gan Ofwat ac Asiantaeth yr Amgylchedd yn Lloegr a CNC yng Nghymru.
6. Dylent gynnwys rhai dangosyddion nad ydynt yn gysylltiedig ag asedau ymgymerwyr carthffosiaeth yn unig, ond lle gallai darparu asedau newydd fod yn rhan o wella perfformiad.
7. Dylent fod yn rhagweladwy ar sail gyson fel y gellir eu cymharu ar draws gwahanol ddalgylchoedd a chwmnïau gwahanol.
8. Gallai fod hyblygrwydd i gwmni ddiffinio dangosyddion ychwanegol (pwrpasol) – ond dim ond os ydynt yn sylweddol wahanol i’r dangosyddion cyffredin.
9. Ni ddylent fod yn rhy gymhleth neu ddrud.
10. Dylai fod yn bosibl cymhwyso gwerth ariannol i’r rhan fwyaf o ddangosyddion. Pan fo’r gofynion yn destun prawf o’r wybodaeth dechnegol orau nad yw’n golygu costau gormodol (BTKNEEC), yna mae sefydlu’r gwerth net yn ddefnyddiol i hysbysu’r hyn sy’n gyfystyr â chostau gormodol neu anghymesur.

Mae’r gofyniad ar gyfer defnyddio ‘newidynnau parhaus’ er mwyn caniatáu ar gyfer dull gweithredu a all sefydlu gwerth cynyddrannol gwelliannau mewn perfformiad yn hytrach na chyrraedd targed. Er enghraifft, os gosodir mesur o lifogydd eiddo fel un trothwy na ddylai unrhyw eiddo ddioddef llifogydd yn amlach na thebygolrwydd blynyddol o 1/30, efallai na fydd opsiwn gwerth gorau sy’n gwella amddiffyniad rhai eiddo o 1/10 i 1/20 yn cael ei flaenoriaethu’n briodol.

Mae angen bod yn berthnasol i faterion unigol (methiannau perfformiad) er mwyn gallu targedu gwelliannau at y perfformiad gwaethaf. Er enghraifft, yng nghyd-destun gorlifiadau stormydd, bydd asesu pob gorlif yn unigol yn sicrhau bod gorlifoedd sy’n perfformio’n wael yn cael eu targedu ar gyfer gwelliant, yn hytrach nag asesu perfformiad ar gyfartaledd ledled y cwmni a allai arwain at golli asedau sy’n perfformio’n wael yn unigol.

10.3 Dangosyddion Perfformiad Cyffredin

Dylech arfarnu pob un o’r dangosyddion perfformiad cyffredin a nodir yn Nhabl 2 ar gyfer pob gorwel cynllunio yn y dyfodol.

Tabl 2 Dangosyddion perfformiad

Categori	Metrig	Manylion
Llifogydd	Llifogydd mewnol	Nifer blynyddol o ddigwyddiadau llifogydd carthffosydd mewnol wedi’u normaleiddio fesul 10,000 o gysylltiadau carthffosydd, yn unol â diffiniad diweddaraf Ymrwymiad Perfformiad Ofwat. Mae’r ffigwr blynyddol i fod yn seiliedig ar ddigwyddiadau a adroddwyd a rhagolygon yn seiliedig ar gyfnodau dychwelyd 1/10, 1/20, 1/30 ac 1/50.
Llifogydd	Llifogydd allanol (cwrtil)	Nifer blynyddol o achosion o lifogydd carthffosydd allanol wedi’u normaleiddio fesul 10,000 o gysylltiadau carthffos, yn unol â diffiniad diweddaraf Ymrwymiad Perfformiad Ofwat. Mae’r ffigwr blynyddol i fod yn seiliedig ar ddigwyddiadau a adroddwyd a rhagolygon yn seiliedig ar gyfnodau dychwelyd 1/10, 1/20, 1/30 ac 1/50.
Amgylchedd dŵr	Perfformiad gorlif stormydd (Lloegr)	Nifer y gorlifiadau storm y rhagwelir y byddant mewn perygl o beidio â chyrraedd targedau Cynllun Lleihau Gollyngiadau Gorlifo Stormydd (SODRP) a/neu ddiffyg cydymffurfio â thrwydded ar gyfer y gorwel cynllunio perthnasol. Mae llinell sylfaen gollyngiadau yn seiliedig ar o leiaf 10 mlynedd o ddata glawiad cyfres amser (2014-2024). Mae angen cynyddu set ddata 10 mlynedd i gydnabod pwysau sylfaenol a phwysau yn y dyfodol.
Amgylchedd dŵr	Perfformiad gorlif stormydd (Cymru	Mae GN066 a GN021 yn amlinellu’r meini prawf, y broses a’r fethodoleg y mae’n rhaid i gwmnïau dŵr a charthffosiaeth eu bodloni er mwyn dosbarthu gorlif yn foddhaol.
Amgylchedd dŵr	Cydymffurfiaeth gwaith trin (rhifol)	Nifer blynyddol y gweithfeydd trin dŵr gwastraff a ragwelir y byddant yn methu terfynau trwydded ansawdd elifiant rhifol.
Amgylchedd dŵr	Cydymffurfiaeth gwaith trin (disgrifiadol mewn safleoedd rhifol)	Nifer blynyddol y gweithfeydd trin dŵr gwastraff a ragwelir y byddant yn methu â bodloni amodau disgrifiadol mewn safleoedd trwydded rhifol.
Amgylchedd dŵr	Cydymffurfiaeth gwaith trin: Llif Tywydd Sych (DWF)	Nifer blynyddol y gweithfeydd trin dŵr gwastraff a ragwelir y byddant yn methu â bodloni amodau’r drwydded gollwng ar gyfer Llif Tywydd Sych.
Amgylchedd dŵr	Cydymffurfiaeth gwaith trin: Llif i Driniaeth Lawn (FFT)	Nifer blynyddol y gweithfeydd trin dŵr gwastraff a ragwelir y byddant yn methu â bodloni amodau’r drwydded gollwng ar gyfer Llif i Driniaeth Lawn flynyddol.
Amgylchedd dŵr	Statws Ecolegol a/neu Gemegol Da: Carthffosiaeth gyhoeddus	Nifer yr RNAGS (Rhesymau dros Beidio â Chyflawni Statws Da / Dirywiad) sy’n gysylltiedig â gollyngiadau asedau carthffosiaeth (gan gynnwys rhwydweithiau dŵr wyneb).
Amgylchedd dŵr	Digwyddiadau llygredd: difrifol	Nifer blynyddol o ddigwyddiadau llygredd difrifol (Categori 1 a 2) o asedau carthffosiaeth ymgymerwyr carthffosiaeth (gan gynnwys rhwydweithiau dŵr wyneb cyhoeddus). Nid yw’n cynnwys achosion o slwtsh/biosolidau.
Amgylchedd dŵr	Digwyddiadau llygredd: cyfanswm	Nifer blynyddol o achosion o lygredd (Categori 1-3) fesul 10,000 km o rwydwaith dŵr gwastraff o asedau carthffosiaeth dur heb ei leinio (SU) (gan gynnwys rhwydweithiau dŵr wyneb). Nid yw’n cynnwys digwyddiadau slwtsh/biosolidau.
Economi a chymuned	Ansawdd dŵr ymdrochi	Nifer y dyfroedd ymdrochi mewndirol ac arfordirol ar hyn o bryd ac yn y dyfodol (os yw’n hysbys) lle bydd perfformiad a ragwelir o ran gollyngiadau asedau carthffosiaeth yn peri risg i gydymffurfio â dosbarthiad ansawdd “digonol” ac na fydd yn dirywio o’r safonau presennol, gyda golwg ar gynyddu’r nifer yn “dda” neu’n “ardderchog”.
Economi a chymuned	Ansawdd dŵr pysgod cregyn	Nifer y dyfroedd pysgod cregyn dynodedig ar hyn o bryd ac yn y dyfodol (os yw’n hysbys) lle bydd perfformiad a ragwelir o ran gollyngiadau asedau carthffosiaeth yn peri risg i gydymffurfio â’r safon ficrobaidd a nodir yng Nghyfarwyddiadau Ardaloedd Gwarchodedig Dyfroedd Pysgod Cregyn (Cymru a Lloegr).

Dangosyddion perfformiad cyffredin pellach i’w treialu yng Nghylch 2

Mae nifer o ddangosyddion perfformiad sy’n risgiau sy’n dod i’r amlwg neu’n rhai cymhleth sy’n anodd eu rhagweld. Dylech ddatblygu a threialu dulliau ar gyfer asesu’r dangosyddion hyn yng Nghylch 2 DWMP, er y dylech gyflwyno allbynnau o hyd. Dangosir y dangosyddion hyn yn Nhabl 3.

Tabl 3 Dangosyddion Perfformiad ar gyfer Datblygiad Cylch 2

Categori	Metrig	Manylion
Llifogydd	Llifogydd dŵr wyneb (Cyfrifoldeb a rennir)	Nifer blynyddol yr eiddo fesul 10,000 eiddo a nodir fel ardaloedd risg canolig (3.3%AEP – 1%AEP) a/neu uchel (mwy na 3.3%AEP) o lifogydd dŵr wyneb o ddigwyddiadau a adroddwyd, modelau lleol o RMAau eraill a/neu fapiau perygl llifogydd dŵr wyneb diweddaraf Asiantaeth yr Amgylchedd. Yng Nghymru, mae’r mapiau perygl llifogydd i’w gweld ar wefan CNC. Dim ond llifogydd dŵr wyneb o fewn dalgylchoedd draenio a dŵr gwastraff cwmnïau y mae hyn yn ei gwmpasu.
Amgylchedd dŵr	Statws Ecolegol a/neu Gemegol Da: Trefol a thrafnidiaeth (Cyfrifoldeb a rennir)	Nifer y RNAGS (Rhesymau dros Beidio â Chyflawni Statws Da / Dirywiad) a briodolir i ollyngiadau dŵr ffo trefol/priffordd a chamgysylltiadau na fyddant yn cael eu hunioni drwy fuddsoddiad gennych chi neu sefydliadau eraill. Dim ond dŵr ffo neu gysylltiadau sy’n mynd i mewn i ddalgylchoedd draenio a dŵr gwastraff cwmnïau y mae hyn yn ei gwmpasu.
Amgylchedd dŵr	Perfformiad gorlif brys	Nifer y gorlifoedd brys sy’n gweithredu unwaith neu’n amlach y flwyddyn.
Amgylchedd dŵr	Cydymffurfiaeth gwaith trin (disgrifiadol)	Nifer blynyddol y gweithfeydd trin dŵr gwastraff a ragwelir y byddant yn methu â bodloni trwyddedau disgrifiadol.
Amgylchedd dŵr	Llygredd dŵr daear	Hyd (km) o garthffos o fewn Parth Diogelu Tarddiad (SPZ) 1s (a 2s mewn Parthau Diogelu Dŵr Daear (SGZ)) lle mae risgiau tebygol i ddŵr daear o all-hidlo carthffosydd.
Amgylchedd dŵr	Ymdreiddiad dŵr daear	Nifer blynyddol o ollyngiadau yn ystod ‘tywydd sych’ a achosir gan gynnydd yn llif y garthffos o ymdreiddiad dŵr daear.

10.4 Diffinio gwerthoedd

Mae ymgymerwyr carthffosiaeth wedi defnyddio prisiadau ariannol o lefelau gwasanaeth mewn prosesau ac offer cefnogi penderfyniadau ers blynyddoedd lawer. Mae’r rhain wedi ehangu o ystyried costau ‘preifat’ yr ymgymerwr carthffosiaeth yn unig i gynnwys prisiadau o berfformiad ‘gwasanaeth’ (er enghraifft ansawdd afonydd a llifogydd o garthffosydd) a chostau amgylcheddol-gymdeithasol (er enghraifft, niwsans arogleuon, tarfu ar draffig, carbon). Nodwyd hyn yn Fframwaith Cyffredin UKWIR (2002) a’i ddiweddariad, y  Fframwaith ar gyfer Penderfynu ar Wariant (2014) a geir ar wefan UKWIR. Yn fwy diweddar, mae cwmnïau wedi cysoni prisiadau â chategorïau Chwe Chyfalaf gofynion adrodd integredig y Safonau Adrodd Ariannol Rhyngwladol (IFRS) sydd i’w gweld yn y ddogfen gysylltiedig hon.

Dylai Egwyddorion Gwerth Cyhoeddus Ofwat hefyd lywio’r defnydd o fframweithiau prisio.

Darperir rhestr o ganllawiau cyhoeddedig presennol ar y pwnc hwn yn adran 16.

Efallai bod gennych eisoes fframweithiau gwerth ar waith sydd â gwerthoedd wedi’u neilltuo ar gyfer y rhan fwyaf o’r dangosyddion perfformiad neu ar gyfer dangosyddion tebyg lle gellir addasu’r gwerthoedd.

Rhaid i’r gwerthoedd a ddefnyddiwch i’r dangosyddion perfformiad i asesu buddsoddiad ganiatáu ar gyfer y gwerthoedd disgwyliedig ar orwelion cynllunio’r dyfodol, yn ogystal â’r gwerthoedd cyfredol. Cyflawnir hyn nid yn unig drwy gymhwyso’r cyfraddau disgownt priodol, ond hefyd drwy ddiweddaru’n barhaus y croniad o brisiadau yn y fframwaith gwerth (er enghraifft parodrwydd cwsmeriaid i dalu, gwerthoedd bioamrywiaeth, dirwyon a chosbau, costau ynni a gwerth carbon).

Dylech ymgynghori â grŵp rhanddeiliaid Lefel 1 ar y fframwaith gwerth diffiniedig.

Er y gall methodolegau a dulliau amrywio o gwmni i gwmni, dylid ystyried y dulliau canlynol wrth lunio ac wrth gyfiawnhau cynllun gwerth gorau’r ymgymerwr carthffosiaeth.

Perygl llifogydd

Mae fframwaith diffiniol y DU ar gyfer rhoi gwerth ar effaith llifogydd wedi’i nodi yn y Llawlyfr Aml-liw a geir ar-lein. Mae hyn yn cynnwys dull sy’n seiliedig ar werthoedd eiddo nodweddiadol a’r tebygolrwydd o lifogydd. Mae ymgymerwyr carthffosiaeth hefyd wedi defnyddio fframwaith gyda gwerth uned tybiannol ar gyfer llifogydd y tu mewn i eiddo preswyl, ar gyfer llifogydd ar gwrtil eiddo preswyl, ac yn ddewisol ar gyfer llifogydd ar briffyrdd a mannau cyhoeddus eraill. Fel RMA efallai y byddwch yn gymwys i gael cyllid cymorth grant (GIA) ar gyfer prosiect rheoli perygl llifogydd ac erydu arfordirol (FCERM) – mae canllawiau ar gael ar dudalen Gov.uk ar gyfer prosiectau FCERM.

Dylech fabwysiadu fframwaith prisio sy’n alinio’r ddau ddull a ddisgrifir uchod. Mae arolygon ‘parodrwydd i dalu’ yn ddefnyddiol i gadarnhau gwerth presennol effeithiau anniriaethol llifogydd fel straen ac afiechyd, ond byddai angen ichi allosod unrhyw werthoedd i orwelion cynllunio’r dyfodol. Dylai’r fframwaith gynnwys difrod ffisegol ac economaidd llifogydd mewn eiddo masnachol yn ogystal ag eiddo preswyl.

Ansawdd Dŵr

Dylai diffiniad y fframwaith gwerth ar gyfer effeithiau ar ansawdd dyfroedd derbyn ystyried y ffactorau canlynol:

1. Gwerth methu â chyflawni Statws Ecolegol Da a faint sy’n cael ei golli.
2. Gwybodaeth am gyfraniad (dosraniad ffynhonnell) o fethu â chyflawni Statws Meintiol Da a Chemegol Da ar gyfer Dŵr Daear (lle mae ar gael).
3. Effaith ar safleoedd gwarchodedig megis SoDdGA, Ardaloedd Cadwraeth Arbennig (ACA), Ardaloedd Gwarchodaeth Arbennig (AGA), Ramsar ayb.
4. Methiant i gyflawni ansawdd bacteriol ar gyfer dyfroedd ymdrochi dynodedig.
5. Methiant i gyflawni ansawdd bacteriol ar gyfer dyfroedd pysgod cregyn dynodedig.
6. Methiant i gyflawni ansawdd bacteriol ar gyfer defnydd hamdden a nifer y bobl yr effeithir arnynt.
7. Ffafriaeth y cyhoedd ar gyfyngu ar arllwysiad carthion heb ei drin yn ychwanegol at unrhyw effaith ar yr amgylchedd neu ddefnydd hamdden.
8. Gwerth niweidiol crynodiadau uwch o lygryddion yn y cwrs dŵr hyd yn oed os na fyddai hyn yn effeithio ar gyflawni Statws Ecolegol Da.
9. Gwerth penderfynydd o wella o un statws i’r llall.

Cydymffurfio â thrwydded rhyddhau

Mae cydymffurfio â thrwyddedau rhyddhau yn ofyniad statudol. Dylai’r DWMP ddangos tystiolaeth o sut y byddwch yn cydymffurfio â’ch trwyddedau rhyddhau ac yn parhau i gydymffurfio â’r trwyddedau hyn, nodi ble a pham y mae angen buddsoddiad a phryd y bwriedir cyflawni hyn. Dylid mandadu’r cynlluniau hyn gan ddefnyddio’r opsiwn gwerth gorau.

Rhesymau dros Beidio â Chyflawni Statws Da

Mae nifer y Rhesymau dros Beidio â Chyflawni Statws Da (RNAGS) a neilltuwyd i weithgareddau neu ollyngiadau cwmni dŵr yn fesur defnyddiol o berfformiad gan ei fod eisoes wedi’i asesu gan reoleiddwyr amgylcheddol ac yn cyd-fynd yn uniongyrchol â’u disgwyliadau. Gallech ddatblygu dull o ddyrannu gwerth ariannol i RNAGS. Gallech ymdrechu i gael gwerth sy’n briodol i bob RNAGS ar draws y rhanbarth, ond efallai y bydd angen cael gwerthoedd gwahanol ar gyfer gwahanol rannau o afonydd.

Dylid cymhwyso’r ymagwedd ar lefel yr elfennau y mae’r gollyngiadau yn effeithio arnynt - er enghraifft ffosfforws, infertebratau ac ati. Gallai gydnabod y gallai RNAG gwmpasu effaith gollyngiadau lluosog neu y gall un gollyngiad fod yn RNAG ar gyfer hydoedd afonydd lluosog.

Dull prisio cychwynnol a awgrymir yw:

1. Bydd gennych eisoes werth ariannol ar gyfer gwella cyrhaeddiad afon a/neu gorff dŵr – naill ai’n benodol i bob un neu’n gyffredinol i bawb.
2. Rhannwch y gwerth hwn â nifer y RNAGS sy’n effeithio ar yr elfennau sy’n cael eu heffeithio gan y gollyngiadau ym mhob hyd a/neu gorff dŵr i roi gwerth tybiannol fesul RNAG.
3. Ystyriwch gyfartaleddu’r gwerth hwn ar draws rhannau gwahanol a/neu gyrff dŵr i roi gwerth safonol fesul RNAG.

Dylai unrhyw ddatblygiadau o’r dull cychwynnol hwn gael eu dogfennu’n glir yn adran fframwaith gwerth eich adroddiad DWMP.

10.5 Diffinio cyfraddau disgownt

Dylech ddiffinio’r cyfraddau disgownt a ddefnyddiwch yn eich proses gynllunio ar gyfer cyfrifo costau a buddion oes gyfan a sut y bydd ffactorau dosbarthiadol yn cael eu cymhwyso ar gyfer gwahanol grwpiau economaidd-gymdeithasol. Dylai eich cyfradd ddisgownt ddewisol fod yn seiliedig ar y canllawiau yn “Llyfr Gwyrdd” Trysorlys EF a geir ar-lein. Dylid cymhwyso cyfraddau disgownt yn unol â dull Spackman a geir ar wefan Ofgem, y cytunwyd arno gan reoleiddwyr yn Rhwydwaith Rheoleiddwyr y DU.

11. Pecyn cymorth opsiynau

Dylai’r dasg baratoadol hon, i baratoi gwybodaeth safonol ar gyfer y pecyn cymorth o opsiynau, gael ei chyflawni ar lefel strategol i gwmpasu’r holl gynlluniau Lefel 3. Dylech weithio gyda sefydliadau rhanddeiliaid eraill i gynnwys opsiynau y gallent eu darparu (neu y gallech eu cyflawni ar y cyd) i’ch helpu i gyflawni amcanion y DWMP.

11.1 Opsiynau generig

Mae hwn yn diffinio’r ystod o fathau o opsiynau posibl i’w hystyried ar draws pob agwedd ar ddraenio a chynllunio dŵr gwastraff mewn unrhyw ardal ddaearyddol.

Bydd yr opsiynau’n cynnwys amrywiaeth o weithgareddau gweithredol a chynnal a chadw, gwelliannau i asedau, seilwaith gwyrdd, rheoli tir, marchnadoedd a chamau gweithredu ar ochr y cwsmer.

Dylech weithio gyda sefydliadau rhanddeiliaid eraill i gynnwys opsiynau y gallent eu darparu (neu y gallech eu cyflawni ar y cyd) i’ch helpu i gyflawni amcanion y DWMP.

Mae’n ddefnyddiol nodweddu’r opsiynau yn fathau i arwain cynllunio ymaddasol yn y cam asesu risg a datblygu opsiynau. Y mathau hyn yw opsiynau Cynyddrannol, opsiynau Modiwlaidd ac opsiynau Untro.

Cynyddrannol. Opsiynau fel ôl-osod Systemau Draenio Cynaliadwy (SDCau) neu leihau ymdreiddiad, lle gellir mynd i’r afael ag un maes un flwyddyn, yna maes arall y flwyddyn ganlynol, heb fynd i gostau ychwanegol sylweddol o ganlyniad i gyflwyno’r gwaith fesul cam. 

Modiwlaidd. Opsiynau megis unedau storio gwanhau neu weithfeydd trin, lle gellir adeiladu un modiwl yn y tymor byr, gan ganiatáu ar gyfer cysylltiadau fel y gellir ychwanegu modiwlau pellach yn hawdd yn y dyfodol. Mae rhywfaint o gost ychwanegol ynghlwm wrth adeiladu fesul cam, ond drwy ohirio rhan o’r gost gall hyn roi’r gost bresennol net isaf a gwella gwerth presennol net y cynllun.

Untro. Opsiynau fel cynyddu maint carthffos neu dwnelu ataliwr newydd, lle gallai fod yn anymarferol neu’n ddrud iawn ehangu neu ailadeiladu’r ased yn y dyfodol. Gallai’r cynlluniau hyn gynnwys opsiynau mwy sy’n amodol ar gynllunio o dan Ddeddf Cynllunio Gwlad a Thref 1990, neu brosiectau y mae angen Gorchymyn Caniatâd Datblygu (DCO) arnynt o dan Ddeddf Cynllunio 2008. Mae deddfwriaeth Gymreig ychwanegol hefyd yn berthnasol yn enwedig Deddf Cynllunio (Cymru) 2015, Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 a Deddf yr Amgylchedd (Cymru) 2016. Gellir cyflawni’r gost bresennol net isaf drwy adeiladu ar gyfer yr angen hirdymor uchaf yn hytrach na mynd i gost ychwanegol sylweddol i ehangu capasiti yn ddiweddarach.

Mae opsiynau cynyddrannol a modiwlaidd yn cael eu ffafrio pan fo ansicrwydd sylweddol ynghylch gofynion y dyfodol gan y byddant yn rhoi buddsoddiad ‘difaru lleiaf’, ond efallai y bydd opsiynau untro yn cael eu ffafrio pan fyddant yn rhoi’r gost bresennol net isaf, ac o bosibl yn cynyddu gwerth presennol net, ar gyfer pob senario posibl yn y dyfodol.

Yn unol â Hierarchaeth Atebion NIC a geir ar-lein, dylech flaenoriaethu atebion sy’n cynnal ac yn gwneud y gorau o’r system ddraenio a dŵr gwastraff presennol cyn unrhyw opsiynau gwella posibl.

Rhoddir rhestr awgrymedig o opsiynau generig fel arweiniad yn Nhabl 4 isod, ond nid yw hon yn hollgynhwysfawr.

Tabl 4 Opsiynau generig a awgrymir

Grŵp	Enw’r opsiwn
Ochr y cwsmer	Arbed dŵr – domestig
Ochr y cwsmer	Arbed dŵr – masnachol
Ochr y cwsmer	Casglu dŵr glaw – domestig
Ochr y cwsmer	Casglu dŵr glaw – masnachol
Ochr y cwsmer	SDCau – domestig
Ochr y cwsmer	SDCau – masnachol
Ochr y cwsmer	Addysg cwsmeriaid – domestig
Ochr y cwsmer	Addysg cwsmeriaid – masnachol
Ochr y cwsmer	Ailddefnyddio dŵr llwyd – domestig
Ochr y cwsmer	Ailddefnyddio dŵr llwyd – masnachol
Ochr y cwsmer	Cadernid llifogydd eiddo – uwchben y ddaear
Ochr y cwsmer	Cadernid llifogydd eiddo – o dan y ddaear
Ochr y cwsmer	Trin / cyn-drin elifiant masnach
Rhwydwaith carthffosiaeth	Cynnal a chadw rhagweithiol – glanhau
Rhwydwaith carthffosiaeth	Cynnal a chadw rhagweithiol – ailsefydlu
Rhwydwaith carthffosiaeth	Cynnal a chadw rhagweithiol – heb fod yn seilwaith
Rhwydwaith carthffosiaeth	Gweithrediad deallus
Rhwydwaith carthffosiaeth	Mwy o gludiant - seilwaith
Rhwydwaith carthffosiaeth	Mwy o gludiant – heb fod yn seilwaith
Rhwydwaith carthffosiaeth	Mwy o gynhwysedd storio
Rhwydwaith carthffosiaeth	Trosglwyddo o fewn y dalgylch
Rhwydwaith carthffosiaeth	Trosglwyddo rhwng dalgylchoedd
Rhwydwaith carthffosiaeth	Lleihau ymdreiddiad
Rhwydwaith carthffosiaeth	Carthffosiaeth fudr newydd
Rhwydwaith carthffosiaeth	Carthffosiaeth dŵr wyneb newydd
Rhwydwaith carthffosiaeth	Adleoli a/neu wella arllwysfeydd
SDCau	SDCau – cyhoeddus
SDCau	Rheoli ffynhonnell dŵr wyneb – gwledig
SDCau	Casglu dŵr glaw – cyhoeddus
SDCau	Llwybrau gormodiant
SDCau	Storio gormodiant
Triniaeth	Gwell cynnal a chadw
Triniaeth	Optimeiddio prosesau
Triniaeth	Mwy o gynhwysedd– ffrydiau newydd
Triniaeth	Mwy o allu – proses newydd
Triniaeth	Gweithiau trin newydd
Triniaeth	Adleoli a/neu wella arllwysfeydd
Triniaeth	Ailddefnyddio elifion – na ellir ei yfed
Triniaeth	Ailddefnyddio elifion – yfadwy
Triniaeth	Trwyddedu clyfar
Triniaeth	Rheoli dalgylch – llif isel
Triniaeth	Rheoli dalgylch – ansawdd
Triniaeth	Amddiffyn eich asedau rhag llifogydd

Atebion Seiliedig ar Natur yng Nghymru

Yng Nghymru, atebion sy’n seiliedig ar natur yw’r opsiwn a ffefrir gan Lywodraeth Cymru, ac eithrio lle gellir dangos nad ydynt yn ymarferol neu’n rhy gostus. Dylai cwmnïau dŵr yng Nghymru anelu at fynd i’r afael â gwraidd problemau, gan flaenoriaethu eu hymdrechion ar yr effaith amgylcheddol fwyaf a blaenoriaethu atebion carbon isel neu seiliedig ar natur (lle bo hynny’n berthnasol).

11.2 Opsiynau derbyniol

Dylid lleihau’r rhestr o opsiynau generig trwy wrthod y rhai nad ydynt yn dderbyniol i’r rhanddeiliaid, yn seiliedig ar feini prawf gwerthuso cyson, gwrthrychol y gellir eu hailadrodd. Dylid cofnodi’r opsiynau hyn a wrthodwyd gan nodi pam nad ydynt wedi’u datblygu. Gallai hyn fod oherwydd nad ydynt yn dechnegol ymarferol ar hyn o bryd, oherwydd na ddisgwylir iddynt fod yn werth gorau ar hyn o bryd neu oherwydd y byddent yn cael effeithiau annerbyniol.

11.3 Cyfyngiadau

Ar gyfer pob un o’r opsiynau generig, dylid llunio rhestr o gyfyngiadau er mwyn darparu hidlydd cychwynnol ar ba bryd y mae’n briodol asesu’n llawn y defnydd o opsiwn yn y cam datblygu opsiwn.

Gallai’r asesiad cyfyngiadau ystyried materion gan gynnwys, ond heb fod yn gyfyngedig i:

• effaith ar randdeiliaid
• effaith ar yr amgylchedd
• cost
• dichonoldeb
• amser i gyflawni
• addasrwydd ar gyfer nodweddion ardal
• effeithiau amgylcheddol posibl fel rhan o’r Asesiad Amgylcheddol Strategol

Rhaid i’r cam hwn hefyd nodi’r opsiynau hynny lle bydd angen asesiad amgylcheddol manwl ar gyfer eu cais.

11.4 Asesiad Rheoleiddio Cynefinoedd

Dylai eich cynllun, gan gynnwys unrhyw opsiynau sydd ynddo, gefnogi cyflawniad statws cadwraeth ffafriol cynefinoedd a rhywogaethau a nodir gan Reoliadau Gwarchod Cynefinoedd a Rhywogaethau 2017, o hyn ymlaen y Rheoliadau Cynefinoedd. Ni ddylai ychwaith atal cyflawni cyflwr ffafriol safleoedd a ddynodwyd o dan y rheoliadau. Dylech asesu a oes unrhyw effeithiau sylweddol tebygol ar safleoedd Ewropeaidd o unrhyw un o’ch opsiynau cyn i chi eu hystyried yn opsiynau derbyniol. Lle na allwch ddod i’r casgliad ‘dim effeithiau sylweddol tebygol’, mae angen ‘asesiad priodol’ i sefydlu a ellir cyflawni’r opsiwn heb gael effaith andwyol ar gyfanrwydd safle dynodedig.

Mae HRA yn cyfeirio at asesiad o effeithiau tebygol neu bosibl cynllun neu brosiect ar un neu fwy o safleoedd Ewropeaidd, sef

1. ACAu ac AGAu.
2. ACAu ymgeisiol (y rhai a gyflwynwyd yn ffurfiol ond heb eu mabwysiadu neu eu dynodi eto).
3. AGAu ac ACAu arfaethedig (safleoedd sy’n destun ymgynghoriad ynghylch a ddylid eu dynodi).
4. Dylai safleoedd Ramsar arfaethedig a dynodedig, nad ydynt wedi’u dynodi o dan y Rheoliadau Cynefinoedd ond o dan bolisi’r llywodraeth, gael yr un lefel o amddiffyniad ag ACAu ac AGAu.

Y prif gamau yn y broses HRA yw’r canlynol.

1. Cam sgrinio, i wirio a yw’r cynnig yn debygol o gael effaith sylweddol ar amcanion cadwraeth y safle. Os na, nid oes angen i chi fynd drwy’r camau asesu neu randdirymu priodol.
2. Cam Asesiad Priodol, i asesu’r effaith andwyol ar integredd (AEOI) y cynnig yn fwy manwl a nodi ffyrdd o osgoi neu leihau unrhyw effeithiau.
3. Rhanddirymiad, i ystyried a yw cynigion a fyddai’n cael effaith andwyol ar safle Ewropeaidd yn gymwys ar gyfer eithriad.

I gael rhagor o fanylion am sut i gyflawni eich HRA gweler y canllawiau asesiadau rheoliadau cynefinoedd ar Gov.uk.

Rhaid i chi wirio a allai’r cynllun drafft gael effaith sylweddol ar safle Ewropeaidd o fewn eich ardal Lefel 1 a allai effeithio ar ei amcanion cadwraeth. Gallwch ddod o hyd i’r amcanion cadwraeth ar gyfer safleoedd Ewropeaidd ar y tir a’r glannau yn:

Lloegr – cronfa ddata safleoedd dynodedig Natural England

Cymru – Cronfa ddata safleoedd dynodedig CNC

Rhaid i chi asesu effeithiau’r cynllun neu brosiect yn unig, neu mewn cyfuniad â chynlluniau neu brosiectau eraill, er enghraifft, effeithiau opsiynau cyflenwad ar safleoedd Ewropeaidd. Fel rheol ni ellir gweithredu cynllun neu brosiect oni bai y gallwch fod yn hyderus y tu hwnt i amheuaeth wyddonol resymol na fyddai ganddo AEOI o safle Ewropeaidd, gydag eithriadau penodol y manylir arnynt yn y canllawiau isod.

Mewn achosion eithriadol, gellir awdurdodi neu fabwysiadu cynllun neu brosiect er gwaethaf cael effaith andwyol ar gyfanrwydd safle Ewropeaidd, ond dim ond pan fydd y canlynol yn berthnasol:

• nid oes unrhyw atebion amgen i gyflawni amcanion y cynllun neu’r prosiect
• mae rhesymau hanfodol o fudd cyhoeddus hollbwysig
• mae mesurau cydadferol yn cael eu sicrhau i gynnal cydlyniad cyffredinol y rhwydwaith safleoedd cenedlaethol

Felly, mae’n bwysig bod eich HRA yn cael ei gychwyn cyn gynted â phosibl wrth baratoi eich cynllun er mwyn bwydo i’r ystyriaethau cyfyngiadau ar gyfer y rhestr opsiynau generig. Bydd hyn yn rhoi’r cyfle gorau i’r HRA ddylanwadu ar y cynllun ac felly osgoi neu leihau effeithiau ar safleoedd Ewropeaidd. Dylid ystyried yr HRA fel proses ailadroddol drwy gydol datblygiad y cynllun. Pan nodir effeithiau dylech ystyried sut y gallwch newid eich cynllun a’ch prosiectau, cyn eu hailasesu.

Mae Natural England a CNC yn ymgyngoreion statudol ar gyfer y cam Asesiad Priodol, gan ei gwneud yn ddyletswydd gyfreithiol i ystyried eu cyngor. Dylech ymgynghori â nhw (fel y bo’n briodol) cyn gynted â phosibl. Gellid gwneud hyn yn gynharach yn ystod y cam sgrinio. Er nad oes gofyniad statudol i ymgynghori yn ystod y cam sgrinio, gallai ymgysylltu cynnar helpu i sicrhau HRA cadarn. Mae Natural England a CNC yn darparu Gwasanaeth Cyngor Dewisol (DAS) cyn ymgeisio. Mae canllawiau ar Gov.uk ar gyfer Lloegr ac ar wefan CNC ar gyfer Cymru.

Ni ddylai’r angen i gwblhau HRA fod yn rheswm ar ei ben ei hun i ddileu opsiwn. Mae hyn oherwydd y gallai sgrinio HRA ddod i’r casgliad nad oes ‘unrhyw effeithiau arwyddocaol tebygol’. Fel arall, gall Asesiad Priodol ddod i’r casgliad ‘dim AEOI’. Gall y naill neu’r llall ganiatáu i’r opsiwn gael ei gadw yn y cynllun.

Oherwydd natur strategol DWMP, gall gohirio’r Asesiad Priodol ar gyfer opsiynau a nodir yn yr HRA fel rhai sy’n cael ‘effaith sylweddol debygol’ fod yn dderbyniol yng nghyd-destun DWMP dim ond pan fydd yr holl feini prawf canlynol wedi’u bodloni:

1. Lle, oherwydd ansicrwydd gwyddonol ynghylch proses newydd neu gymhleth a’r angen am ragor o ymchwil, ni ellir yn rhesymol gasglu gwybodaeth yng Nghylch 2 drafft DWMP.
2. Cynigir opsiynau i’w cyflawni yn ddiweddarach yn y cynllun (ar ôl 2033 i’w cyfrif mewn cylchoedd DWMP yn y dyfodol) gan sicrhau bod amser i ganiatáu ar gyfer asesu a darparu dewisiadau eraill os oes angen.
3. Mae dewisiadau eraill wedi’u cynnwys yn y cynllun ar lefel cwmni a/neu ddalgylch lle mae’n sicr y gellir osgoi AEOI o safleoedd Ewropeaidd, a bod y rhain ar gael, yn ddichonadwy ac yn gyflawnadwy.
4. Gwneir ymrwymiad i fynd ar drywydd dewisiadau amgen os na ellir osgoi effaith andwyol ar integredd safle Ewropeaidd ar gyfer y set opsiynau a ffefrir.

Dylech sicrhau bod unrhyw HRA blaenorol a gwblhawyd ar gyfer unrhyw opsiynau sydd wedi’u cynnwys yn y cynllun a ffefrir gennych yn parhau’n gyfredol neu’n cael ei ddiweddaru i gyfrif am unrhyw newidiadau sylweddol mewn amgylchiadau. Mae angen i unrhyw HRA fod ar gael i’w adolygu a’i asesu gan Natural England yn Lloegr a CNC yng Nghymru, a phartïon perthnasol eraill. Dylech esbonio sut yr ydych wedi ystyried cyngor gan y cyrff hyn. Rhaid i chi gymryd agwedd rhagofalus gyda’ch penderfyniadau ar bob cam o’r broses HRA.

Yn ogystal, gellir defnyddio’r wybodaeth a ddarperir gan LNRS i helpu i amlygu meysydd strategol ar gyfer natur i’w hystyried yn ystod y broses sgrinio HRA. Gall hyn fod yn arbennig o werthfawr wrth nodi ardaloedd o dir â chysylltiadau swyddogaethol ger neu gerllaw safleoedd Ewropeaidd, a’r camau gweithredu sydd eu hangen ar y safleoedd hyn i liniaru risgiau i, neu wella ymhellach, nodweddion hysbysedig safleoedd Ewropeaidd.

11.5 Asesiad Amgylcheddol Strategol (SEA)

Dan Reoliadau Asesiadau Amgylcheddol o Gynlluniau a Rhaglenni 2004 (‘Rheoliadau SEA’), mae’n ofynnol i rai cynlluniau a rhaglenni fod yn destun Asesiad Amgylcheddol Strategol (SEA). Mae’r SEA yn broses sy’n cyfrannu at integreiddio ystyriaethau amgylcheddol wrth baratoi a mabwysiadu cynlluniau a rhaglenni gyda’r bwriad o hyrwyddo datblygu cynaliadwy.

Bydd angen i chi asesu a oes angen Asesiad Amgylcheddol Strategol o dan y Rheoliadau SEA ar eich DWMP. Cyfeiriwch at ganllawiau ymarferol canllawiau SEA ar Gov.uk am ragor o wybodaeth. Os oes angen SEA, dylech sicrhau bod eich SEA yn bodloni’r gofynion cyfreithiol a nodir yn y Rheoliadau SEA a sicrhau bod eich SEA yn llywio’ch penderfyniadau ar y cynllun, gan ddangos yn glir yn eich cynllun ac Adroddiad Amgylcheddol yr SEA sut mae’r SEA wedi dylanwadu ar gam datblygu opsiynau’r DWMP. 

Mae camau’r broses SEAfel a ganlyn: 

1. Penderfynu a oes angen AAS o dan y Rheoliadau AAS (cyfeiriwch at y Canllaw Ymarferol i’r Gyfarwyddeb Asesiad Amgylcheddol Strategol cyhoeddedig am ragor o wybodaeth).
2. Pennu’r cyd-destun a’r amcanion (pennu’r llinell sylfaen a datblygu cwmpas yr SEA, gan gynnwys llunio adroddiad cwmpasu i ymgynghori arno â’r cyrff ymgynghori perthnasol).
3. Datblygu a mireinio cynlluniau amgen rhesymol ac asesu effeithiau.
4. Paratoi adroddiad amgylcheddol yr SEA a’i gyhoeddi ar gyfer ymgynghoreion cyhoeddus a chyrff ymgynghori ochr yn ochr â’r DWMP drafft ar gyfer ymgynghoriad.
5. Cyhoeddi’r DWMP terfynol a’r Datganiad o Fanylion Amgylcheddol, gan gynnwys sut mae newidiadau wedi’u gwneud i’r cynllun o ganlyniad i ymgynghori a manylion ar fonitro effeithiau amgylcheddol sylweddol gweithredu atebion ar yr amgylchedd fel y nodir yn yr SEA.

Gellir dod o hyd i wybodaeth ychwanegol ar-lein yn y canlynol: 

1. Asesiad Amgylcheddol Strategol ac arfarniad o gynaliadwyedd
2. Rheoliadau Asesiadau Amgylcheddol o Gynlluniau a Rhaglenni 2004

Os bydd eich cynllun yn destun SEA, rhaid i chi ymgynghori â’ch cyrff ymgynghori statudol drwy gydol y broses hon, sef Natural England, Historic England ac Asiantaeth yr Amgylchedd yn Lloegr. Dylech hefyd ymgynghori ag amrywiaeth o gyrff eraill megis ACLlau perthnasol, LLFAau, a grwpiau amgylcheddol â diddordeb, ac unrhyw ymgyngoreion eraill a restrir yn adran 2.1 y canllaw hwn.

Lle mae DWMPau yn drawsffiniol neu â photensial ar gyfer effeithiau trawsffiniol, dylid hefyd ymgynghori â chyrff ymgynghori statudol SEA Cymru (CNC a Cadw) neu’r Alban (NatureScot, Historic Environment Scotland ac Asiantaeth Diogelu Amgylchedd yr Alban). Lle mae DWMP yn debygol o gael effeithiau sylweddol ar yr amgylchedd mewn aelod-wladwriaeth o’r Undeb Ewropeaidd, bydd angen ymgynghori trawsffiniol hefyd.

Rhaid i chi sicrhau eich bod wedi cydymffurfio ag unrhyw ofynion statudol eraill wrth ddatblygu eich DWMP. Er enghraifft, rhaid i chi sicrhau bod eich DWMP yn bodloni gofynion Rheoliadau Gwarchod Cynefinoedd a Rhywogaethau 2017 drwy gynnal sgrinio HRA. Cyfeiriwch at adran 11.4 am ragor o wybodaeth.

Unwaith y bydd opsiynau prosiect manylach yn cael eu cyflwyno, efallai y bydd atebion yn destun Asesiad Effaith Amgylcheddol (AEA) o dan y Rheoliadau AEA perthnasol. 

11.6 Modelau cost

Dylech ddatblygu model cost lefel uchel sy’n caniatáu amcangyfrif cychwynnol o’r gost yn seiliedig ar fesurau sydd ar gael yn rhwydd, y cyfeirir atynt yn aml mewn modelau cost uned fel “ffon fesur”. Gallai’r rhain fod yn:

• arwynebedd o arwyneb anhydraidd wedi’i ddatgysylltu gan SDCau
• hyd a diamedr y garthffos
• cyfaint y storfa
• cyfradd llif y driniaeth

Gallech hefyd roi arweiniad ar gostau ychwanegol safle-benodol tebygol. Mae enghreifftiau yn cynnwys costau ychwanegol ar gyfer gwaith mewn ardaloedd trefol poblog, cost prynu tir, neu effaith amodau tir gwael.

Gallech ddogfennu modelau cost uned presennol hysbys a lluosyddion argost i’w cynnwys yn eich DWMP.

11.7 Manteision ehangach

Asesir y manteision a ddaw yn sgil gweithredu’r opsiynau i’r dangosyddion perfformiad diffiniedig yn ddiweddarach pan fydd yr opsiynau yn y pecyn cymorth yn cael eu cymhwyso i leoliad penodol. Mae rhai opsiynau posibl, yn enwedig opsiynau seilwaith gwyrddlas fel draenio cynaliadwy, yn dod â manteision ehangach cynhenid; gall targedu’r mesurau hyn yn ofodol sicrhau’r manteision ychwanegol mwyaf. Gall LNRS helpu i nodi ardaloedd addas i ddefnyddio’r opsiynau hyn. Gallai’r buddion ehangach hyn gynnwys bioamrywiaeth, rheoli perygl llifogydd, dal a storio carbon, mannau cymunedol gwell, a gwelliannau esthetig. Bydd fframwaith gwerth ar gyfer meintioli a phrisio’r buddion hyn eisoes yn bodoli fel rhan o’ch prosesau cynllunio buddsoddi a dewis opsiynau a bydd wedi’i adolygu yng ngham blaenorol eich DWMP. 

Fel rhan o’r cam hwn, dylech sgorio pob opsiwn yn erbyn fframwaith gwerth eich cwmni ar gyfer y buddion ehangach a ddaw yn ei sgil. Yn ddelfrydol, dylid rhoi gwerth ariannol i’r buddion hyn fel y gellir eu cynnwys yn uniongyrchol yn eich asesiad cost a budd DWMP.

Mae canllawiau pellach ar bennu gwerth gorau ar gael ar wefan Ofwat. Gallech hefyd ddefnyddio gwybodaeth o LNRS perthnasol i nodi lleoliadau addas ar gyfer datrysiadau seiliedig ar natur. Mae buddion eraill y dylech roi cyfrif amdanynt yn cynnwys:

1. Carbon wedi’i fewnosod (tCO2e) o’r holl brosiectau dŵr gwastraff a lleihau carbon gweithredol mewn nwyon tŷ gwydr gweithredol (tCO2e) y system dŵr gwastraff.
2. Budd bioamrywiaeth (Lloegr) a ddarperir gan brosiectau dŵr gwastraff ar dir ymgymerwr carthffosiaeth neu dir trydydd parti lle mae’r enillion net yn cael ei ariannu gan yr ymgymerwr carthffosiaeth. Yng Nghymru, mae ffocws ar gyflawni Budd Newydd Bioamrywiaeth, gyda ffocws ar integreiddio i amcanion cynaliadwyedd ac adfer natur ehangach.

12. Cynllunio ar sail risg

Yn y cam hwn, dylech ddiffinio cwmpas eich astudiaeth gynllunio ar gyfer pob un o’ch meysydd Lefel 3.

Fel sy’n ofynnol o dan adran 94A o Ddeddf y Diwydiant Dŵr 1991, mae’n rhaid i chi adolygu eich DWMP yn flynyddol ac wrth wneud hynny dylech adolygu’r cam cynllunio ar sail risg i nodi a oes newid perthnasol mewn amgylchiadau sy’n gofyn ichi adolygu eich cynllun. Rhoddir manylion y gofynion ar gyfer yr adolygiad blynyddol yn adran 7.1.

12.1 Asesu perfformiad diweddar

Rhaid i’ch DWMP fynd i’r afael â’r galw presennol ac yn y dyfodol ar eich system.

Dylech asesu perfformiad diweddar y systemau ym mhob maes yn erbyn mesurau perfformiad perthnasol. Dylech ystyried a dogfennu’r sgôr absoliwt yn erbyn pob mesur ac unrhyw dueddiadau hirdymor o ran gwelliant neu ddirywiad.

Dylech asesu:

1. Perfformiad yn erbyn yr holl fesurau perthnasol o fersiwn diweddaraf Adroddiad Perfformiad Cwmni Dŵr Ofwat gan gynnwys mesurau o’r Asesiad Perfformiad Amgylcheddol (EPA) diweddaraf.
2. Llifoedd ymdreiddiad gormodol sy’n effeithio ar berfformiad system neu gost gweithredu.
3. Data monitro ansawdd dŵr afonydd (a/neu arall) parhaus.
4. Perfformiad yn erbyn mesurau biolegol ar gyfer cyrsiau dŵr mewndirol a’r defnydd o fonitro parhaus ar gyfer dangosyddion biolegol ym mhob dŵr.

Dylech ystyried pob un o’r mesurau gwahanol yn unigol yn hytrach na’u hintegreiddio i un sgôr sgrinio. Bydd hyn yn eich galluogi i ddeall achos perfformiad gwael eich system yn erbyn pob mesur.

12.2 Asesu iechyd asedau

Diffyg perfformiad oherwydd rhwystr carthffosydd, cwymp carthffosydd a methiant asedau nad ydynt yn seilwaith mewn gorsafoedd pwmpio a gweithfeydd trin. Ni ddylai rheoli risg arwain at risg weddilliol gynlluniedig o ddiffyg cydymffurfio â thrwyddedau amgylcheddol. Ymdrinnir â’r risgiau hyn yn fanylach yn yr adrannau canlynol.

Dylai fod gan eich cwmni asesiad rhanbarthol eisoes o iechyd asedau a fydd yn llywio eich cynlluniau presennol ar gyfer gweithgareddau gweithredol uniongyrchol a chynnal a chadw cyfalaf gan gynnwys PIRPau, cynlluniau lleihau ymdreiddiad, cynlluniau lleihau rhwystrau a rhaglenni adfer carthffosiaeth. Dylech integreiddio allbynnau’r asesiadau presennol hyn i’ch DWMP er mwyn helpu i lywio cyfanswm y cynllun buddsoddi yn y dyfodol ac integreiddio ag ysgogwyr buddsoddi eraill.

Rhoddir canllawiau ychwanegol ar fesurau iechyd asedau yn adroddiad UKWIR ar gynllunio asedau yn y dyfodol.

12.3 Rhwystr carthffosydd

Mae’r tebygolrwydd o rwystr carthffosydd yn dibynnu ar y cyfuniad o nodweddion a chyflwr y garthffos a deunydd amhriodol ac anaddas yn cael ei ollwng i’r garthffos gan gynnwys sychwyr gwlyb a FOG.

Dylech ddadansoddi mannau problemus o leoliadau rhwystr blaenorol a chyfuno â data arall i ragfynegi nifer ac effaith debygol rhwystrau mewn ardal yn y dyfodol. 

Dylech ddefnyddio’r asesiad risg hwn i ddiffinio mesurau rheoli risg gwerth gorau priodol o rwystr carthffosydd (er enghraifft ymgyrchoedd addysg a glanhau carthffosydd awtomataidd neu ragweithiol) ond hefyd ystyried adsefydlu carthffosydd i ddileu diffygion.

Dylech ddangos tystiolaeth i ba raddau y gall lefel gyfredol y gwaith cynnal a chadw cyfalaf fynd i’r afael â dangosyddion perfformiad.

Rhoddir arweiniad pellach yn adroddiad UKWIR Lefel economaidd o wasanaeth ar gyfer rhwystrau mewn carthffosydd.

12.4 Dymchweliad carthffosydd

Mae’r dull a argymhellir ar gyfer asesu a rheoli’r risg o ddymchweliad carthffos ddisgyrchiant wedi’i nodi yn y Llawlyfr Rheoli Risg Carthffosiaeth/Adsefydlu Carthffosydd (SRM) a geir ar-lein ar wefan WRc.

Dylech gynnal asesiad ar gyfer carthffosydd disgyrchiant a phwmpio a defnyddio’r asesiad risg hwn i ddiffinio mesurau rheoli risg dymchweliad carthffosydd priodol, megis adsefydlu carthffosiaeth yn rhagweithiol, ar gyfer carthffosydd risg uchel a phrif bibellau sy’n codi. Dylid integreiddio hyn ag unrhyw angen i adleoli carthffosydd neu gynyddu eu cynhwysedd.

12.5 Asedau nad ydynt yn seilwaith

Dylech asesu dibynadwyedd gweithrediad gorsafoedd pwmpio a gweithfeydd trin ac effaith methiant asedau.

Dylech fabwysiadu dull priodol o ragfynegi’r tebygolrwydd y bydd asedau mecanyddol a thrydanol yn methu (er enghraifft, yn seiliedig ar oedran yr ased wedi’i addasu ar gyfer cyflwr presennol yr ased gan ddefnyddio modelau marwolaethau fel cromliniau Weibull). 

Dylech ragweld methiant asedau strwythurol megis tanciau a sianeli gan ddefnyddio modelau dirywiad strwythurol (gweler e.e. Adroddiad UKWIR 11/WM/13/2 ‘Cyfraddau dirywiad asedau oes hir, tebygolrwydd isel o fethiant’, a geir ar wefan UKWIR).

Dylech asesu’r tebygolrwydd y bydd methiant yr ased yn achosi i’r system y mae’n rhan ohoni fethu. Dylai hyn gynnwys ystyried asedau wrth gefn a mesurau lliniaru eraill.

Dylech asesu canlyniadau safle-benodol methiant y system a dylech gynnwys unrhyw effeithiau ar lifogydd, llygredd, torri amodau trwyddedau gollwng a chostau gweithredu ychwanegol.

Dylech ddefnyddio’r asesiad risg hwn i ddiffinio mesurau rheoli risg methiant asedau priodol (er enghraifft, trwsio neu adnewyddu asedau risg uchel neu drwy ddarparu mesurau lliniaru neu wrth gefn ychwanegol). Dylid integreiddio hyn ag anghenion strategol eraill. Gallwch ddod o hyd i ganllawiau ychwanegol yn Adroddiad UKWIR 12/RG/05/32 ‘Pryd i atgyweirio, adnewyddu neu amnewid asedau nad ydynt yn rhai seilwaith’, a geir ar wefan UKWIR.

12.6 Tueddiadau lleol ar gyfer y dyfodol

Dylech gofnodi effaith y tueddiadau generig yr ydych wedi’u nodi fel rhan o’r cyd-destun strategol ar gyfer maes Lefel 3 unigol. Dylai hyn ystyried yr ardaloedd o’r dalgylch yr effeithir arnynt fwyaf yn hytrach na’r cyfartaledd dros y dalgylch, oherwydd os yw un ardal o’r dalgylch yn destun datblygiad cynlluniedig sylweddol neu newid arall, yna mae’n debygol y bydd angen cynllun ar gyfer y dalgylch cyfan hyd yn oed os nad oes newid yn rhywle arall.

Gallech ystyried effaith tueddiadau’r dyfodol ar eich carthffosydd dŵr wyneb cyhoeddus yn ogystal ag ar eich carthffosydd budr a chyfunol. Mae carthffosydd dŵr wyneb hefyd yn destun newid yn yr hinsawdd a gallant achosi effaith ar ansawdd dŵr o ganlyniad i ddŵr ffo priffyrdd a chamgysylltiadau.

Mae’n rhaid i’ch DWMP asesu’r galwadau ar eich system nawr ac yn y dyfodol, a fyddai’n cynnwys unrhyw brosiectau datblygu disgwyliedig neu newidiadau mewn defnydd tir yn eich ardaloedd. Dylech fapio’r newidiadau disgwyliedig hyn a dangos sut y bydd yr opsiynau a ddewiswyd gennych yn bodloni’r newidiadau yn y galw. Dylai hyn hefyd ddangos pa ardaloedd o’r dalgylch sy’n destun tueddiadau generig eraill.

12.7 Materion strategol

Dylai eich DWMP chwilio am gyfleoedd i helpu i gyflawni eich cynlluniau strategol chi a rhanddeiliaid eraill sy’n effeithio ar eich systemau carthffosiaeth, neu’n cael eu heffeithio ganddynt. Dylai’r cam hwn nodi’r cyfleoedd strategol posibl hynny ar gyfer dalgylch yr astudiaeth, gan gynnwys:

1. Cyfyngiadau gollwng (elifiant wedi’i drin a gorlifoedd).
2. Perygl llifogydd ac erydu.
3. Dargyfeiriadau carthffosydd.
4. Carthffosiaeth tro cyntaf.
5. Mesurau i gefnogi adferiad bioamrywiaeth a safleoedd gwarchodedig ar gyfer natur.
6. Asedau cymunedol, cymdeithasol a threftadaeth.

Disgrifir y rhain yn fanylach yn yr adrannau canlynol.

12.8 Cyfyngiadau gollwng

Dylai eich cynllun anelu at integreiddio â chynlluniau strategol a rhwymedigaethau cyfreithiol eraill ar gyfer yr amgylchedd dŵr sydd hefyd yn mynd i’r afael â chyfyngiadau gollwng, gan gynnwys RBMPau. Yn gyffredinol, mae RBMPau yn edrych tua phump i ddeng mlynedd i’r dyfodol, ac felly dylai eich DWMP hefyd ystyried y strategaeth hirdymor ar gyfer gollyngiadau i’r amgylchedd dŵr y tu hwnt i olwg yr RBMP.

Gallech ddisgrifio pob lleoliad elifiant wedi’i drin a gollyngiad gorlif presennol a phosibl yn y dyfodol yn ôl:

1. Statws y dŵr derbyn: ymdrochi, pysgod cregyn, dyfroedd trosiannol ac arfordirol (TRAC), afonydd, llynnoedd, SoDdGA, dŵr daear ac ati. Dylid cynnwys statws dyfroedd mewndirol yn y dyfodol fel rhai “iach ar gyfer hamdden”.
2. Ar gyfer gollyngiadau ysbeidiol i afonydd, y gwanhad - a ddiffinnir yng nghanllawiau caniatâd Asiantaeth yr Amgylchedd fel y gymhareb rhwng 95%ol llif afon isel (Q95) a Llif Tywydd Sych Cyfartalog yn y garthffos. Dylid asesu hyn ar gyfer y sefyllfa bresennol ac ar gyfer y dyfodol hirdymor gyda newidiadau yn y boblogaeth a newid yn yr hinsawdd ac effeithiau eraill ar lif afonydd isel.
3. Canlyniadau’r ymchwiliad o dan fframwaith asesu gorlif storm PR24 a chynllun lleihau gollyngiadau gorlif stormydd ysgogwyr Deddf yr Amgylchedd.
4. Mwy o risg o lifogydd i lawr yr afon o ganlyniad i fwy o arllwysiad o ollyngfeydd carthion.
5. Ar gyfer gwaith trin, y terfynau technegol cyraeddadwy ar gyfer ansawdd elifiant terfynol.

Bydd yr asesiad hwn yn helpu i nodi strategaethau gwerth gorau posibl ar gyfer pob rhyddhad.

12.9 Perygl llifogydd ac erydu

Dylech asesu’r risg i asedau carthffosiaeth a draenio o bob ffynhonnell o lifogydd, fel llifogydd cwrs dŵr neu arfordirol ac erydiad. Dylid defnyddio’r Asesiad Perygl Llifogydd Cenedlaethol newydd (NaFRA2), y Map Perygl Erydu Arfordirol Cenedlaethol wedi’i ddiweddaru (NCERM) a mapiau cysylltiedig ar gyfer llifogydd afonydd, môr a dŵr wyneb i nodi lle gallai lefelau llifogydd uchel gyfyngu ar ollyngiadau o systemau draenio, neu lle gallai asedau draenio a dŵr gwastraff fod mewn perygl o lifogydd neu erydu arfordirol. Mae rhwymedigaeth ar ymgymerwyr carthffosiaeth i weithredu mewn modd sy’n gyson â’r Strategaeth FCERM Genedlaethol i gynllunio i’w seilwaith allu gwrthsefyll llifogydd a newid arfordirol, a rhoi sylw i strategaethau lleol.

12.10 Dargyfeiriadau carthffosydd

Dylech ystyried unrhyw anghenion am newidiadau strategol yng nghynllun y system garthffosiaeth drwy ddargyfeirio carthffosydd presennol y gellid eu hintegreiddio ag opsiynau i leihau risgiau eraill. Gallai’r dargyfeiriadau hyn fod i:

• symud carthffosydd o leoliadau anaddas megis o dan adeiladau neu seilwaith mawr
• dileu cyfyngiadau ar safleoedd datblygu yn y dyfodol
• lleihau costau ynni drwy adleoli neu addasu systemau pwmpio

12.11 Carthffosiaeth tro cyntaf

Dylech nodi’r ardaloedd hynny sydd â phoblogaethau nad ydynt yn cael eu gwasanaethu ar hyn o bryd gan garthffosiaeth gyhoeddus a’r ardaloedd hynny lle nodir gollyngiadau dŵr gwastraff preifat fel rhesymau pam nad yw cwrs dŵr yn cyflawni statws da. Gallech ystyried a allai fod angen darparu carthffosiaeth am y tro cyntaf yn yr ardaloedd hyn o fewn oes y DWMP.

12.12 Asedau a chynefinoedd cymunedol, cymdeithasol a threftadaeth

Ar gyfer pob ardal cynllun, gallech nodi a chyhoeddi (gan ddefnyddio mapiau sydd ar gael i’r cyhoedd) nodweddion allweddol y dylid eu hamddiffyn rhag risgiau presennol neu yn y dyfodol a rhag tarfu yn sgil gweithredu gwelliannau arfaethedig. Dylai’r nodweddion gynnwys:

1. Seilwaith cymunedol allweddol gan gynnwys ysgolion, gofal iechyd, mannau cymunedol, llwybrau trafnidiaeth allweddol.
2. Asedau cymdeithasol gan gynnwys mannau agored cyhoeddus, llwybrau troed a thirweddau.
3. Asedau treftadaeth gan gynnwys adeiladau rhestredig, safleoedd archeolegol, eiddo’r Ymddiriedolaeth Genedlaethol, gorchmynion cadw coed.
4. Cynefinoedd a gydnabyddir yn lleol, yn genedlaethol neu’n rhyngwladol sy’n destun gwarchodaeth, megis SoDdGA.

Mae’n bosibl y bydd angen manylu ar fesurau ychwanegol ar gyfer unrhyw opsiwn arfaethedig sy’n effeithio ar y lleoliadau hyn o ran sut y gellir lliniaru unrhyw effaith.

12.13 Blaenoriaethu astudiaethau

Dylai eich angen am fuddsoddiad a nodir yn eich DWMP gael ei gefnogi gan ddata a thystiolaeth a arsylwyd lle bynnag y bo modd a dylid ei ategu gan fodelu rhagfynegol lle bo angen. Dylech weithio gyda rhanddeiliaid i lunio rhestr o’r dalgylchoedd y bydd angen astudiaeth ragfynegol arnynt yn y tymor hir, a’r rhai na fydd angen astudiaeth arnynt. Dylid dogfennu’r fethodoleg a ddefnyddiwch, a’r allbwn dilynol, i gyfiawnhau’r dull gweithredu ac i ddangos nifer y dalgylchoedd a’r boblogaeth a wasanaethir ym mhob un o’r ddau grŵp.

Dylech gydweithio â rhanddeiliaid i flaenoriaethu pa ddalgylchoedd sydd i’w hastudio yng Nghylch 2. Dylech gyhoeddi’r fethodoleg hon a chyfran y dalgylchoedd targed a chyfran y boblogaeth darged lle mae astudiaethau’n cael eu cynnal.

Bydd manylion y dull hwn yn cael eu gadael i’r cwmnïau, ond dylid dilyn yr egwyddorion canlynol ar gyfer blaenoriaethu. Os yw dalgylch Lefel 3 yn perthyn i unrhyw un o’r meini prawf hyn, dylid ei astudio yng Nghylch 2:

1. Pob dalgylch sydd â rhwymedigaethau rheoleiddio i’w bodloni yn ystod 10 mlynedd gyntaf y cynllun.
2. Dalgylchoedd â gwaith trin sy’n methu ag amodau’r drwydded ar hyn o bryd.
3. Dalgylchoedd gyda gweithfeydd trin ar derfynau technegol cyraeddadwy cyfredol ar gyfer ansawdd elifiant terfynol.
4. Dalgylchoedd sy’n cynnwys ardaloedd lleol o wasanaeth gwael presennol megis eiddo sydd â thebygolrwydd blynyddol o fwy nag 1/20 o lifogydd, achosion o lygredd, ar gyfer Lloegr gorlifoedd yn gollwng 20 neu fwy o weithiau mewn blwyddyn arferol neu sydd wedi sbarduno ymchwiliad Fframwaith Asesu Gorlif Storm (SOAF), ac ar gyfer Cymru gorlifoedd sy’n achosi’r effaith fwyaf ar yr amgylchedd.

Ar gyfer dalgylchoedd Lefel 3 nad ydynt yn perthyn i’r meini prawf uchod ar gyfer Cylch 2, dylid amcangyfrif y buddsoddiad a’r perfformiad yn y dyfodol yn seiliedig ar ddealltwriaeth gyfredol o berfformiad a’r hyn a nodwyd ar gyfer dalgylchoedd tebyg.

13. Paratoi offer dadansoddi

Er mwyn deall a gwerthuso perfformiad a risgiau presennol ac yn y dyfodol, a pharatoi atebion i fynd i’r afael â glawiad, cynhwysedd hydrolig, effaith ansawdd dŵr a chynhwysedd a pherfformiad gweithfeydd trin, bydd angen i chi nodi, datblygu neu wella offer dadansoddi a modelu addas. 

Dylech wirio’r holl offer yn briodol yn erbyn data perfformiad system diweddar i ddangos eu bod yn briodol gywir. Dylech ddogfennu a chyfiawnhau cywirdeb eich offer, a’u cadernid ar gyfer allosod i amodau’r dyfodol. 

Mae’r adran hon yn rhoi arweiniad ar y camau y dylech eu dilyn i sicrhau bod gennych offer priodol yn eu lle i ddangos tystiolaeth o’ch DWMP.

13.1 Cynllunio’r dull dadansoddi

Gofyniad ar gyfer Modelu Hydrolig

Byddwch wedi diffinio pa agweddau ar berfformiad eich system sydd angen eu hasesu yn y cam blaenorol (cynllunio ar sail risg). Mae hyn yn debygol o ofyn am asesiad o berfformiad hydrolig ar gyfer y rhan fwyaf o systemau.

Gallech ddefnyddio modelau hydrolig rhagfynegol ar gyfer hyn oherwydd:

1. Mae’r broses dŵr glaw ffo yn gynhenid ​​ar hap fel na fydd gan y sefyllfa neu’r cyfuniad o sefyllfaoedd y mae angen eu hasesu, megis digwyddiadau mawr sy’n achosi llifogydd helaeth, ddata hanesyddol.
2. Bydd y dyfodol yn wahanol i’r gorffennol ac felly ni ellir ei gynrychioli gan ddefnyddio data hanesyddol. Mae’n debyg y bydd angen model rhagfynegol ar unrhyw system sy’n cael ei heffeithio gan newid yn yr hinsawdd, datblygiad sylweddol neu fwy o arwynebedd palmantog.

Efallai y bydd cyfleoedd i symleiddio’r dull modelu gan ddefnyddio modelau sy’n cael eu gyrru gan ddata, ond dylai’r rhain allu cynrychioli amodau’r dyfodol.

Gofyniad ar gyfer Modelu Ansawdd Dŵr

Mae asesiad llawn o effaith ansawdd dŵr yn gofyn am fodelu ansawdd dŵr a all fod yn gymhleth ac yn cymryd llawer o amser. Fel arfer dylech ddefnyddio dull dalgylch o fodelu ansawdd dŵr a dilyn yr egwyddorion yn strategaeth modelu ansawdd dŵr Asiantaeth yr Amgylchedd, sydd ar gael ar gais. Efallai na fydd angen modelu dalgylch cwbl integredig ym mhob achos. Mae modelu ansawdd dŵr yn ystyried effaith, a gofynion yn y dyfodol, o ollyngiadau parhaus ac ysbeidiol.

Dylid dilyn canllawiau Asiantaeth yr Amgylchedd ar fodelu ansawdd dŵr o effeithiau gorlifiadau storm o amgylch cyflawni targedau SODRP a rhai’r SOAF diweddaraf.

13.2 Datblygu eich model glawiad

Glawiad yw’r gyrrwr allweddol ar gyfer perygl llifogydd ac effaith amgylcheddol systemau draenio a dŵr gwastraff (ac eithrio systemau dŵr budr ar wahân). Dylech ddatblygu dull cadarn o gynrychioli glawiad gyda’ch modelau. Dylech ddefnyddio gwahanol gynrychioliadau o law ar gyfer asesu perygl llifogydd a gollyngiadau gorlif. 

Rhoddir canllawiau ar fodelu glawiad yng Nghanllaw Modelu Glawiad Grŵp Draenio Trefol (UDG) 2016 CIWEM ar wefan CIWEM. Rhoddir rhai nodiadau yma ar faterion ychwanegol nad ydynt wedi’u cynnwys yn y canllaw, yn benodol, newid yn yr hinsawdd.

Glawiad ar gyfer perygl llifogydd

Mae asesu perygl llifogydd o garthffosydd yn gyffredinol yn defnyddio stormydd dylunio synthetig – hynny yw stormydd sydd â’r nodweddion ystadegol cywir ar gyfer hinsawdd glawiad yr ardal ond sydd â siâp delfrydol. 

Dylech anelu at fodelu glawiad dylunio ar gyfer digwyddiadau tebygolrwydd blynyddol 1/10, 1/20, 1/30 ac 1/50 o leiaf. Nid yw hyn yn awgrymu y dylai opsiynau gael eu dylunio i safon tebygolrwydd blynyddol o 1/50.

Gallech asesu stormydd yr haf a’r gaeaf ar wahân i bennu’r senario waethaf, gan ystyried y dyfnderoedd glawiad gwahanol a’r siâp proffil sy’n gysylltiedig â phob un.

Dylech anelu at addasu eich digwyddiadau dylunio glawiad i gyfrif am effaith newid hinsawdd ar ddwyster glawiad ar gyfer gorwelion cynllunio yn y dyfodol. Bydd y cynnydd canrannol yn dibynnu ar ranbarth y wlad a gall hefyd ddibynnu ar y tymor, hyd y storm a’r cyfnod dychwelyd. Bydd ansicrwydd sylweddol hefyd ynghylch y cynnydd, a dylech ystyried hyn wrth werthuso a datblygu opsiynau ar gyfer senarios yn y dyfodol. Rhoddir y canllawiau diweddaraf yn adroddiad UKWIR 22/CL/10/19 ar wefan UKWIR.   

Glawiad ar gyfer asesu gollyngiadau

Ar gyfer asesu gollyngiadau gorlif bydd angen i’ch llinell sylfaen fod yn seiliedig ar o leiaf 10 mlynedd o ddata glawiad cyfres amser (2014-2024). Mae angen cynyddu’r set ddata 10 mlynedd hon i gydnabod pwysau sylfaenol a phwysau yn y dyfodol. Mae’r dull hwn yn gyson â’r dull a ddefnyddir yn y SOAF.

13.3 Datblygu neu wella modelau hydrolig

Modelau system ddraenio

Bydd y mwyafrif o systemau draenio a charthffosiaeth angen modelau hydrolig o’u cynhwysedd ar gyfer cynllunio yn y dyfodol. Mae canllawiau pellach ar gael yng Nghod Ymarfer UDG CIWEM ar gyfer Modelu Hydrolig Systemau Draenio Trefol 2017 (UDG CoP) sydd ar gael ar wefan CIWEM. Dylai modelau fodloni gofynion model Math II fel y’u diffinnir yn y CoP.

Os oes gennych fodel efelychiad hydrolig o’r systemau yn barod, dylech anelu at adolygu hwn i wirio ei fod yn gyfredol. Lle mae angen astudiaeth ar systemau budr, cyfunol neu arwyneb nad oes ganddynt fodelau presennol, yna gallech adeiladu’r rhain gan ddefnyddio’r wybodaeth orau sydd ar gael a dilyn canllawiau arfer gorau’r diwydiant.

Dylai eich dull modelu anelu at sicrhau:

1. Bod eich model yn sefydlog ac yn rhedeg yn ddibynadwy, a’i fod yn adlewyrchu perfformiad yr ardal yn gywir o’i gymharu â data a arsylwyd (gan gynnwys data llif a lefel diweddar a dilysu hanesyddol).
2. Y cynrychiolir yr holl orlifau a chyfyngiadau ar lif drwy’r gwaith trin dŵr gwastraff.
3. Y cynrychiolir amodau ffiniau allanol gan gynnwys mewnlif o ddalgylchoedd naturiol a chyfyngiadau all-lif o lefelau’r afon a’r môr mewn ffordd briodol gan gynnwys newidiadau mewn amodau ffiniau gydag amser (gan gynnwys oherwydd hinsawdd a datblygiad) ar gyfer gorwelion cynllunio yn y dyfodol.

Ar gyfer ffiniau afonydd, gallech ddilyn y canllawiau yn CoP CIWEM gan gynnwys defnyddio asesiad sgrinio cychwynnol ar gyfer yr achos gwaethaf o lefelau afonydd yn llawn i’r glannau. Os yw hyn yn dangos effaith sylweddol, dylech wneud y dewis priodol o’r tri dull o gynrychioli ffin yr afon yn dibynnu ar amserau crynodiad cymharol yr afon a’r systemau carthffosiaeth. Rhoddir canllawiau pellach ar gynrychioli’r tebygolrwydd ar y cyd o law a lefelau afonydd a’r môr yn adran A2 o Ganllaw modelu draenio trefol integredig UDG CIWEM 2021, ar wefan CIWEM.

Modelau llifogydd wyneb

Mae angen i bob asesiad risg llifogydd, mapio a modelu gael y rhyngweithrededd mwyaf posibl rhwng y gwahanol RMAau. Mae hyn yn bwysig ar lefel leol i dargedu gweithredu mewn ardaloedd dŵr wyneb risg uchel ac ar lefel genedlaethol i gasglu darlun cenedlaethol o’r risg. Dylech ddiffinio a chyfiawnhau’r dull y byddwch yn ei ddefnyddio i gynrychioli effaith llifogydd o garthffosydd ar eiddo ac ardaloedd eraill. Gall y dull hwn ddibynnu ar ddifrifoldeb a maint y perygl llifogydd a gallai amrywio ar gyfer gwahanol rannau o ardal astudiaeth. Gallech ddewis y dull mwyaf priodol o’r rhai a restrir isod fel y disgrifir yng Nghanllaw modelu draenio trefol integredig UDG CIWEM 2021:

1. Model côn llifogydd – lle mae radiws maint y llifogydd o amgylch twll archwilio yn dibynnu ar gyfaint y llifogydd a thybir bod pob eiddo ac ardal arall o fewn y radiws hwnnw dan ddŵr.
2. Model llif 2D (cyswllt un ffordd) – lle mae cyfaint y llifogydd o dwll archwilio yn cael ei gyfeirio ar draws wyneb y ddaear gan ddefnyddio model 2D i nodi pa eiddo ac ardaloedd eraill y mae’n effeithio arnynt. Mae’r cysylltiad â’r model 2D yn un ffordd fel nad yw llif y llifogydd yn dychwelyd i’r system.
3. Model llif 2D (integredig) – lle mae cyfaint llifogydd o dwll archwilio yn cael ei gyfeirio ar draws wyneb y ddaear gan ddefnyddio model 2D i nodi pa eiddo ac ardaloedd eraill y mae’n effeithio arnynt. Mae’r cysylltiad â’r model 2D yn ddwy ffordd fel bod llif y llifogydd yn gallu dychwelyd i’r system.

13.4 Datblygu neu wella modelau ansawdd dŵr

Dylech ddiffinio a chyfiawnhau’r dull y byddwch yn ei ddefnyddio ar gyfer modelu effaith eich gollyngiadau ar ansawdd dŵr, a dylid cytuno ar y dull hwn gyda’r rheolydd amgylcheddol. 

Rhoddir canllawiau ar fodelu effaith gollyngiadau carthion ysbeidiol ar ansawdd dŵr derbyn mewn sawl cyhoeddiad:

• mae SOAF Asiantaeth yr Amgylchedd yn nodi’r gofyniad yn Lloegr
• mae Llawlyfr Rheoli Llygredd Trefol y Sefydliad Ymchwil Dŵr (FWR) ar wefan FWR yn nodi canllawiau manwl ar ddulliau modelu
• Canllaw UKWIR i Fodelu Gollyngiadau Ysbeidiol ar wefan UKWIR

Modelu gwaith trin

Bydd angen i chi fodelu perfformiad gwaith trin os ydych yn asesu cynhwysedd a pherfformiad y gwaith yn erbyn amodau ei drwydded, ac os ydych yn cynnwys y gwaith trin mewn model effaith ansawdd dŵr integredig.

Ar gyfer asesu gollyngiadau gwaith trin ar ansawdd dŵr derbyn o fewn model ansawdd dŵr integredig, dylech ddefnyddio model perfformiad presennol sy’n cael ei yrru gan ddata (wedi’i addasu ar gyfer amodau’r dyfodol) sy’n dangos amrywiad llif a gollyngiadau llygryddion fel dosraniadau ystadegol. Cynllunio Ansawdd Afonydd (RQP) a System Gwybodaeth Ddaearyddol Dosrannu Ffynonellau (SAGIS) Efelychu dalgylchoedd (SIMCAT) yw’r modelau ansawdd dŵr stocastig a ddefnyddir amlaf. Mae modelau SAGIS SIMCAT eisoes wedi’u sefydlu ar gyfer Cymru a Lloegr gyfan. Dylid defnyddio’r fersiwn ddiweddaraf o unrhyw fodelau SAGIS SIMCAT lle defnyddir y modelau hyn i asesu effeithiau gweithfeydd trin dŵr gwastraff.

Gallwch ddewis dulliau modelu mwy datblygedig (fel modelu efelychu manwl) i gefnogi penderfyniadau sy’n ymwneud ag optimeiddio prosesau neu berfformiad neu ar gyfer asesiad manylach o effaith ansawdd dŵr.

Modelu afonydd

Dylech ddewis a chyfiawnhau dull priodol o fodelu effaith gollyngiadau ar ansawdd dŵr derbyn.

Ar gyfer cyrff dŵr sy’n symud yn araf gallech ystyried modelu a monitro dyddodiad ac erydiad gwaddod lle mae hyn yn bryder lleol.

Modelu arfordirol

Ar gyfer gollyngiadau i ddyfroedd arfordirol y prif bryder yw ansawdd bacteriolegol, a dylech ystyried y cydbwysedd rhwng asesiad amlder gollyngiadau syml a model gwasgariad a dadfeiliad llygredd manwl.

Dŵr ffo o’r briffordd

Pan fydd eich systemau dŵr wyneb yn gollwng dŵr ffo o briffyrdd, gallech gynnal asesiad sgrinio gan ddefnyddio methodoleg briodol, y cytunwyd arni gyda rhanddeiliaid, megis Offeryn Asesu Risg Dŵr Highways England (HEWRAT). Gellir cymhwyso hyn i grwpiau o ollyngfeydd sy’n gollwng i un rhan o gwrs dŵr yn hytrach nag i ollyngfeydd unigol.

14. Asesu risg a datblygu opsiynau

Mae’r adran hon yn ymdrin â nodweddion risgiau a datblygu ac asesu opsiynau gwella i reoli’r risgiau hynny.

14.1 Methodoleg

Mae’n rhaid i’ch DWMP gynnwys trefn ac amseriad gweithredu’r mesurau yr ydych yn bwriadu eu cymryd i gwrdd â’ch rhwymedigaethau, a pharhau i allu eu cyflawni. Bydd angen i chi ddatblygu cynllun ar gyfer cyflwyno buddsoddiad fesul cam ar gyfer amrywiaeth o senarios yn y dyfodol, gan ddefnyddio dulliau cynllunio addasol sy’n caniatáu gwneud penderfyniadau diwygiedig ar adegau yn y dyfodol wrth i’r ansicrwydd yn y dyfodol gael ei ddatrys. Dylai eich dull gweithredu leihau’r ymdrech fodelu ac asesu angenrheidiol tra’n dal i gyflwyno cynllun cadarn. Yn gyntaf, dylech benderfynu ar y nifer gofynnol o senarios cynllunio ar gyfer y dyfodol ac ym mha drefn yr eir i’r afael â hwy.

Diffiniadau

Mae’r adran hon yn defnyddio’r ddau derm hyn fel y’u diffinnir yma.

Blwyddyn sylfaen. Y flwyddyn gyntaf a asesir ar gyfer perfformiad a ragwelir. Fe’i diffinnir fel diwedd yr AMP cyfredol.

Llinell sylfaen. Y sefyllfa ar gyfer unrhyw flwyddyn i ddod os nad oes buddsoddiad ychwanegol neu newid gweithredol ar wahân i’r rhai sydd eisoes wedi’u cynllunio yn yr AMP presennol. Mae hyn yn gyson â’r canllawiau ar gynnal dadansoddiad cost a budd, gan ddefnyddio ‘gwneud dim byd yn wahanol’ fel y pwynt yr amcangyfrifir y budd ohono.

14.2 Senarios cynllunio

Dylai’r senarios cynllunio cychwynnol fod yn seiliedig ar orwelion cynllunio 5 mlynedd, 15 mlynedd a 25+ mlynedd. Bydd ansicrwydd sylweddol o ran twf poblogaeth, datblygiad, ymgripiad trefol, defnydd o ddŵr, newid yn yr hinsawdd a thueddiadau eraill yn y gorwelion tymor hwy. Dylech felly ystyried amrywiaeth o senarios yn eich cynllun addasol.

Dylai maint y newid fod yn seiliedig ar y lwfansau diweddaraf a argymhellir gan y rheoleiddiwr ac unrhyw ganllawiau cyhoeddedig eraill, gan gynnwys adroddiad UKWIR ar ddyfodol cynllunio Asedau a geir ar wefan UKWIR. Er mwyn symlrwydd, dylai’r senario isaf fod yn gyson ar holl dueddiadau’r dyfodol, a’r senario uchel yn uchel ar bob tueddiad.

Mae’r dull a argymhellir yn lleihau nifer y senarios yn y dyfodol drwy newid o orwelion cynllunio sefydlog y mae gan bob un ohonynt faint ansicr o newid i dri senario newid sefydlog, y mae gan bob un ohonynt amser ansicr o ddigwydd.

Dylech ddefnyddio’r senario 5 mlynedd Canolig fel y senario cynllunio isaf i ddiffinio’r opsiynau sydd eu hangen yn y tymor byr.

Y senario 25 mlynedd Uchel yw’r newid mwyaf a ragwelir, a dylech ddefnyddio hwn fel y senario cynllunio hirdymor gwaethaf. Efallai na fydd hyn yn digwydd mewn gwirionedd o fewn y gorwel cynllunio 25 mlynedd.

Dylech ddewis senario pwynt canol i gynrychioli’r senario isaf sydd bron yn sicr o ddigwydd o fewn 25 mlynedd ym mhob dyfodol credadwy. Yn ymarferol, mae hyn yn debygol o ddigwydd yn gynt na 25 mlynedd. Dyma’r senario Craidd lle bydd buddsoddiad yn cael ei gyfiawnhau yn y tymor hir heb unrhyw ddifaru.

Mae Tabl 5 yn crynhoi’r tair senario cynllunio posibl.

Tabl 5 Senarios cynllunio ar gyfer y dyfodol

Senario	Disgrifiad	Digwyddiad tebygol o fewn
A	5 mlynedd Canolig – mwyaf credadwy ar gyfer cynllunio tymor byr	Tua 5 mlynedd
B	Senario Graidd – tebygolrwydd uchel ar gyfer cynllunio hirdymor	10 i 20 mlynedd
C	25 mlynedd Uchel – ceidwadol ar gyfer cynllunio hirdymor	Mwy na 25 mlynedd

Bydd ansicrwydd ynghylch pryd y bydd angen gweithredu opsiynau rheoli risg a dylech ddiffinio pwyntiau sbarduno ar gyfer gwerthoedd twf, newid yn yr hinsawdd a thueddiadau eraill a fydd yn nodi pryd i baratoi a chyflawni cynlluniau manwl.

Dylech ddogfennu’r senarios a ddewiswyd a maint y newid ar gyfer pob paramedr newid, ar gyfer pob maes Lefel 3 sy’n cael ei asesu.

14.3 Asesiad blwyddyn sylfaen

Dylech eisoes fod wedi asesu’r perfformiad hanesyddol hyd at y diwrnod presennol fel rhan o wirio bod yr offer asesu yn cynrychioli perfformiad y system yn ddigonol.

Dylech asesu perfformiad y system ar gyfer y flwyddyn sylfaen (diwedd yr AMP presennol – 2030) i roi’r meincnod ar gyfer adrodd ar y newid mewn perfformiad dros oes y cynllun. Dylech roi cyfrif am statws cynlluniau a gweithgareddau cynnal a chadw y bwriedir eu cyflawni yn ystod y Cynllun Rheoli Asedau cyfredol.

14.4 Asesu senario

Dylech ddatblygu ac asesu opsiynau buddsoddi gwerth gorau, gan ailadrodd y broses ar gyfer pob senario yn y dyfodol, ond gyda newidiadau yn y system sylfaen y byddwch yn dechrau ohoni a’r gyfres o opsiynau a ffefrir yr ydych yn eu hystyried.

Er mwyn lleihau faint o waith modelu ansawdd dŵr mwy cymhleth sydd ei angen, gallech yn gyntaf ddatblygu opsiynau i fodloni gofynion hydrolig ar gyfer amlder llifogydd a gollyngiadau ac yna cynnal gwaith modelu ansawdd dŵr, os bernir bod angen (parhau i) fodloni rhwymedigaethau, o waelodlin sy’n ymgorffori’r opsiynau a ffefrir ar gyfer y materion hydrolig.

Dangosir y broses asesu ar gyfer pob un o’r senarios yn y diagram isod ac fe’i disgrifir yn yr adrannau canlynol.

Ffigur 3 Proses ar gyfer asesu risg a datblygu opsiynau

Mae Ffigur 3 yn dangos y pedwar cam y gallech eu hystyried wrth asesu a datblygu opsiynau ar gyfer senario unigol. Mae hyn yn cynnwys asesiad Hydrolig, opsiynau Hydrolig, asesu Ansawdd ac opsiynau Ansawdd.

14.5 Asesiad risg hydrolig

Diweddaru’r model

Dylech ddiweddaru’r offer asesu i’r senario yn y dyfodol gan ddefnyddio tueddiadau’r dyfodol a nodwyd eisoes ar gyfer yr ardal gan gynnwys yr holl agweddau y manylir arnynt yn adran 9.1.

Dylech gynnwys yn y model wedi’i ddiweddaru unrhyw gynlluniau buddsoddi gan gynnwys gweithgareddau cynnal a chadw yr ymrwymwyd iddynt eisoes yn y Cynllun Rheoli Asedau cyfredol.

Asesu risgiau hydrolig

Dylech roi cyfrif am statws gweithgareddau cynnal a chadw cyfalaf i ddatrys problemau gweithredol cyfredol cyn asesu risgiau hydrolig sylfaenol, gan adlewyrchu a ydynt wedi’u datrys. Lle gall y problemau hyn gynnwys prosiectau cynnal a chadw cyfalaf mawr, yna dylid ystyried gorgyffwrdd â pherfformiad hirdymor yn ystod y broses datblygu opsiynau.

Dylech anelu at asesu effaith llifogydd ar eiddo ac amlder gollyngiadau i gyrsiau dŵr gan ddefnyddio’r dulliau a ddewiswyd gennych.

Nodweddu Problemau

Dylech goladu’r holl faterion perfformiad a nodwyd i ganiatáu trosolwg o’r problemau y mae angen buddsoddi ynddynt. Yn aml gellir rheoli risgiau cwymp a rhwystr ar wahân i broblemau eraill gan ddefnyddio rhaglenni glanhau ac adsefydlu. Fodd bynnag, dylech hefyd eu coladu yma oherwydd gallant ddylanwadu ar yr atebion a ddewiswyd ar gyfer risgiau eraill.

Yna dylech chwilio am yr hyn sy’n gyffredin rhwng gwahanol risgiau. Gallai hyn olygu adolygu:

1. Darnau hir o ganlyniadau model carthffosiaeth i nodi dylanwadau hydrolig llifogydd neu ollyngiadau.
2. Dylanwad ymdreiddiad ar gynhwysedd carthffosydd a chydymffurfiaeth gweithfeydd trin.
3. Dosraniad llwyth rhwng gollyngiadau i nodi dylanwadau ar ansawdd dŵr afonydd os bydd angen asesiad ansawdd.

Gallech grwpio’r materion yn glystyrau daearyddol (ardaloedd Lefel 4) lle mae buddsoddiad gofynnol yn debygol o fod yn gyffredin ar draws yr ardal. Gallai unrhyw gynlluniau sydd eisoes wedi’u cynnwys ym model y flwyddyn sylfaen gael eu cynnwys mewn maes i’w adolygu.

Efallai hefyd y bydd angen rhai buddsoddiadau sy’n torri ar draws ardaloedd lleol, a gellid asesu’r rhain cyn edrych ar ardaloedd unigol.

Dylech flaenoriaethu’r meysydd yn seiliedig ar yr effaith yn erbyn yr holl risgiau perfformiad yn y clwstwr. Mae hyn yn debygol o fod yn gymysgedd o dargedau statudol ar gyfer safonau amgylcheddol a gwerthoedd risg ar gyfer llifogydd a risgiau eraill. Dylech integreiddio’r gwerthoedd risg dros y gorwel cynllunio hiraf i roi gwerth risg oes gyfan. Gallwch osod trothwy risg isaf ar gyfer gwerth risg oes gyfan ardal, ac ni fyddwch yn datblygu opsiynau i fynd i’r afael â’r risgiau hynny oddi tano; dylech geisio cytuno ar y trothwyon hyn gyda rhanddeiliaid. Mae risgiau i dargedau statudol a pheidio â chyflawni rhwymedigaethau cyfreithiol bob amser yn gofyn i chi ddatblygu opsiynau.

14.6 Datblygu opsiynau hydrolig

Mae’r cam hwn yn datblygu atebion posibl cychwynnol i broblemau hydrolig.

Dylech ddefnyddio dull twmffat, gan ddefnyddio dulliau sgorio syml i ddechrau ac yna symud ymlaen i fodelu manwl o’r opsiynau perthnasol.

Opsiynau perthnasol

Dylech ddewis o’r pecyn cymorth opsiynau generig yr opsiynau hynny a allai helpu i fynd i’r afael â’r dangosyddion perfformiad mewn maes Lefel 3 ac sy’n debygol o fod yn briodol ac yn ymarferol ar gyfer y maes hwnnw. Dylech seilio hyn ar y nodweddion a’r cyfyngiadau generig a nodir yn y pecyn cymorth opsiynau gan gynnwys cost, budd, dichonoldeb, tarfu, amser i gyflawni, buddion ehangach ac ati.

Yn unol â Hierarchaeth Atebion, NIC, dylech flaenoriaethu atebion sy’n cynnal ac yn gwneud y gorau o’r system ddraenio a dŵr gwastraff bresennol cyn unrhyw opsiynau gwella posibl.

Dylech ddechrau gydag opsiynau i wella gweithrediad a chynnal asedau presennol ac yna ystyried opsiynau cynyddrannol a modiwlaidd cyn opsiynau untro mawr (gweler adran 11).

Dylech symud ymlaen â’r opsiynau perthnasol ar gyfer asesiad pellach. Ar gyfer problemau hydrolig, mae’r canlynol yn debygol:

• cael gwared ar dagfeydd lleol yn y system
• lleihau mewnlif trwy ddatgysylltu dŵr wyneb ac SDCau
• arllwysiad rheoledig i gwrs dŵr mewn glawiad eithafol
• llif dŵr llifogydd dros y tir mewn digwyddiadau eithafol, yn enwedig ar gyfer carthffosydd dŵr wyneb
• adeiladu storfa gadw

Opsiynau effeithiol

Dylech nodi cyfuniad o opsiynau cymwys a fydd yn mynd i’r afael â’r risgiau yn y maes er mwyn bodloni amcanion statudol, cyflawni gwelliannau perfformiad sy’n fuddiol o ran cost ac osgoi niwed annerbyniol i lefelau gwasanaeth presennol. Oni bai bod gwybodaeth glir ynghylch pryd y bydd cynllun yn cael ei roi ar waith, dylai’r asesiad cost budd gymryd yn ganiataol y bydd y cynllun yn cael ei weithredu yn y man canol rhwng y ddau orwel cynllunio.

Gallech nodi’r cyfuniad o opsiynau naill ai trwy:

• dechrau gyda’r rhai sy’n debygol o sicrhau gwerth gorau a gweithio drwy’r rhestr hyd nes y cyrhaeddir opsiynau sy’n rhoi llai o fudd na’u cost neu
• defnyddio peiriant optimeiddio i helpu i ddod o hyd i’r cyfuniad gwerth gorau o opsiynau

Opsiynau dichonadwy

Dylech lunio rhestr fer o opsiynau posibl gan ystyried adeiladadwyedd a derbynioldeb y lleoliad arfaethedig. Dylech addasu amcangyfrifon cost gan ychwanegu marciau i ganiatáu ar gyfer amodau’r safle (efallai y gellir cynrychioli’r rhain eisoes yn eich modelau cost uned). Lle bo angen, dylid cynnal asesiad amgylcheddol manwl. Mae hyn yn debygol o fod yn ofynnol ar gyfer opsiynau seilwaith mawr neu opsiynau mewn safleoedd dynodedig yn unig.

Opsiynau a ffefrir

Yna dylech ddewis yr opsiynau a ffefrir a’u hymgorffori mewn model gwaelodlin yn y dyfodol ar gyfer asesu senarios tymor hwy neu ar gyfer asesiadau ansawdd dŵr.

14.7 Asesiad risg ansawdd

Mewn llawer o achosion bydd yr opsiynau a ffefrir i ddatrys risgiau hydrolig hefyd yn helpu i ddatrys risgiau ansawdd dŵr. Gellid cynnal yr asesiad a ddisgrifir yn adran 13.1 nawr i nodi a oes angen i chi asesu risg ansawdd dŵr a datblygu opsiynau ansawdd dŵr.

Diweddaru modelau

Gallech chi ddiweddaru’r modelau i’r senario yn y dyfodol gan ddefnyddio’r tueddiadau dyfodol a nodwyd eisoes ar gyfer yr ardal. Ar gyfer newid hinsawdd gallai hyn gynnwys newidiadau yn llif yr afon a newidiadau yn nhymheredd y dŵr.

Dylech gynnwys yn y model yr opsiynau a ffefrir a ddatblygwyd yn y cam datblygu opsiwn hydrolig blaenorol ar gyfer y senario.

Asesu risgiau ansawdd

Gallech asesu perfformiad yn y dyfodol mewn ffordd debyg i’r asesiad risg hydrolig.

Mae her wrth ddiffinio amodau yn y dyfodol ar gyfer ansawdd llif yr afon i fyny’r afon, gan fod hyn yn gofyn am asesiad o’r newidiadau a wnaed i ardaloedd eraill i fyny’r afon a newidiadau mewn arferion ffermio a gollyngiadau eraill. Gallech ddefnyddio profion sensitifrwydd i nodi effaith yr ansicrwydd ar hyn.

14.8 Datblygu opsiynau ansawdd dŵr

Dylech ddatblygu opsiynau gan ddilyn yr un dull twmffat ag ar gyfer opsiynau hydrolig.

Opsiynau perthnasol

Gallai’r opsiynau mwyaf perthnasol ar gyfer problemau ansawdd dŵr fod ymhlith y canlynol:

• lleihau llifoedd
• adleoli gollyngiadau
• gwella triniaeth
• storio

Opsiynau effeithiol

Gallech ddilyn yr un strategaeth ag a nodir ar gyfer opsiynau hydrolig.

Opsiynau dichonadwy

Gallech lunio rhestr fer o opsiynau posibl gan ddefnyddio’r un dull ag ar gyfer opsiynau hydrolig.

Opsiynau a ffefrir

Yna gallech ddewis yr opsiynau a ffefrir a’u hymgorffori mewn model gwaelodlin yn y dyfodol ar gyfer asesu senarios tymor hwy.

15. Diffinio’r Cynllun a Ffefrir

Mae’r cam hwn o’r broses gynllunio yn ystyried sut y bydd buddion yn cael eu cyflawni dros oes y cynllun, gan gynnwys y ffordd orau o gyflwyno cynlluniau addasol, sut y caiff cynlluniau buddsoddi hirdymor eu llyfnhau, y cyfleoedd a’r risgiau sy’n gysylltiedig â phrosiectau cydweithredol arfaethedig, a goblygiadau’r cynllun ar gyfer gweithgareddau gweithredu a chynnal a chadw yn y dyfodol.

15.1 Llyfnhau’r cynlluniau Lefel 3

Yn y broses datblygu opsiynau, byddwch wedi datblygu opsiynau a ffefrir a fydd yn sicrhau gwerth ar gyfer pob maes Lefel 3 ar gyfer pob un o’r gorwelion cynllunio (5 mlynedd, 15 mlynedd a 25+ mlynedd yn dybiannol). Bydd gan bob opsiwn: cost, rhestr o fanteision, gwerth presennol net (NPV, a ddiffinnir fel budd presennol net llai cost bresennol net) a chymhareb cost budd yn seiliedig ar gyflawniad tybiedig ar ganol y cyfnod cynllunio.

Ar gyfer pob maes Lefel 3, dylech dablu’r gost flynyddol gyfartalog ar gyfer pob senario cynllunio a gwerth targed mesurau perfformiad ar ddiwedd pob senario a aseswyd. Dylech gynhyrchu fersiynau ychwanegol o’r tabl, gyda phob un o’r cynlluniau tymor canolig a hirdymor yn cael eu dwyn ymlaen am 5 mlynedd neu eu gohirio am 5 mlynedd.

Dylech lyfnhau’r rhaglen Lefel 3 i sicrhau perfformiad boddhaol parhaus yn erbyn y dangosyddion perfformiad yn ystod y cynllun. Gallwch gyflawni hyn trwy symud prosiectau ag NPV isel neu gymhareb cost budd i floc diweddarach neu ddod â phrosiectau ag NPV uchel neu gymhareb cost budd i floc cynharach. Ar Lefel 3, dylid rhoi blaenoriaeth i sicrhau perfformiad llyfn, hyd yn oed os yw’r gwariant hwn i ddatrys cyfnodau prysur a thawel o risgiau lleol yn anghyson.

Bydd perfformiad llyfnhau ar Lefel 3 hefyd yn sicrhau y bydd perfformiad yn llyfnhau ar Lefel 2.

15.2 Llyfnhau’r cynllun Lefel 1

Yna dylai eich rhaglenni Lefel 3 gael eu coladu ar lefel cwmni (Lefel 1) a’u llyfnhau ymhellach. Dylech anelu at dueddiad llyfn mewn perfformiad yn erbyn yr holl ddangosyddion perfformiad a phroffil gwariant cyffredinol llyfn.

Dylech ystyried ac adrodd ar yr effaith bosibl ar filiau cwsmeriaid a’r gallu i gyflawni eich cynllun.

15.3 Cyllid ar gyfer prosiectau cydweithredol

Dylai’r cynllun buddsoddi a ffefrir gennych gynnwys prosiectau ar y cyd â rhanddeiliaid eraill lle mae angen cymryd camau ochr yn ochr â’r ymgymerwr carthffosiaeth i sicrhau buddion.

Dylech goladu’r camau cydweithredol hyn ar gyfer pob rhanddeiliad a nodi’r cyllid y bydd ei angen arnynt. Dylech weithio gyda’r rhanddeiliaid hynny i nodi ffynonellau cyllid posibl ac i gyflwyno’r achos dros y buddsoddiad. Fel RMA efallai y byddwch yn gymwys i gael cyllid cymorth grant (GIA) ar gyfer prosiect rheoli perygl llifogydd ac erydu arfordirol (FCERM) – mae canllawiau ar gael ar dudalen Gov.uk ar gyfer prosiectau FCERM.

Dylech ystyried aeddfedrwydd y berthynas gydweithredol a’r risgiau na fydd y prosiectau’n mynd rhagddynt oherwydd diffyg cyllid neu resymau eraill. Dylech gofnodi’n glir y camau gweithredu sydd eu hangen os na fydd y prosiect cydweithredol yn mynd yn ei flaen. Dylid cynnwys y rhan hon o’r cynllun yn yr adolygiad blynyddol o’r DWMP.

Dylech hefyd nodi lle gallai cynlluniau presennol gan randdeiliaid eraill gael eu haddasu i gyflawni canlyniadau ar gyfer y DWMP heb fawr ddim cost ychwanegol. Er enghraifft, gallech gydweithio ag awdurdodau cyfrifol perthnasol y LNRS i nodi prosiectau addas sydd wedi’u cynnwys yn y strategaethau.

15.4 Cynllun gweithredol

Dylai eich DWMP hefyd ddiffinio’r newidiadau i strategaethau a chynlluniau gweithredu a chynnal a chadw er mwyn sicrhau eu bod yn cael eu haddasu i weddu i’r cynllun hirdymor. Gallai hyn gynnwys:

1. Trefniadau ar gyfer perchnogaeth a chynnal a chadw seilwaith gwyrddlas.
2. Lleihau cynhaliaeth cyfalaf ar asedau sydd i’w disodli’n fuan neu i’w rhoi heibio.
3. Nodi gorgyffwrdd rhwng asedau sydd i’w huwchraddio ac asedau sydd angen cynnal a chadw cyfalaf.
4. Nodi unrhyw broblemau gwaddodiad a rhwystr yn y system ddraenio a chynllunio ar gyfer newid cynnal a chadw.

15.5 Diffinio Cynllun Gwerth Gorau

Eich “Cynllun Gwerth Gorau” yw eich cynllun dewisol yn seiliedig ar broses arfarnu ‘gwerth gorau’. Dylai dull gwerthuso ‘gwerth gorau’ ymgorffori dulliau cyfalaf naturiol a thystiolaeth i sicrhau bod effeithiau ar asedau naturiol a llif gwasanaethau ecosystem yn cael eu hystyried wrth wneud penderfyniadau. Wrth gynnal eich gwerthusiad ‘gwerth gorau’, dylech archwilio amrywiaeth o atebion, megis datrysiadau gweithredol, a arweinir gan gwsmeriaid, seiliedig ar natur ac atebion gwariant cyfalaf traddodiadol. Dylech hyrwyddo atebion sy’n rhoi gwerth gorau i gwsmeriaid, cymunedau a’r amgylchedd yn yr hirdymor.

Dylai eich gwerthusiad ‘gwerth gorau’ ystyried buddion amgylcheddol a chymdeithasol ehangach (e.e. bioamrywiaeth, rheoli perygl llifogydd, dal a storio carbon, ac iechyd a lles), a chyfleoedd ar gyfer cyd-greu a chyd-ariannu. Gallwch ddefnyddio tystiolaeth cyfalaf naturiol a metrigau i gefnogi’r asesiad o fuddion yn eich arfarniad ‘gwerth gorau’. 

Mae Dull Galluogi Cyfalaf Naturiol Defra a geir ar Gov.uk yn darparu canllawiau i helpu i ystyried gwerth dull cyfalaf naturiol ac mae’n cynnwys llyfr data gwasanaethau ecosystem gyda chanllawiau a ffynonellau tystiolaeth bioffisegol a phrisio sy’n gysylltiedig ag effeithiau amgylcheddol. Mae canllawiau a dulliau eraill ar gael.

Dylai’r cysyniad o ‘werth gorau’ lywio eich strategaeth/cynllun cyffredinol i gyflawni’r canlyniadau hirdymor yr ydych yn bwriadu eu cyflawni, a sut y byddant yn eu cyflawni mewn amrywiaeth o ddyfodol credadwy. Dylech gyflwyno sut y byddwch yn rhoi’r gweithgareddau hyn mewn trefn i gyflawni dangosyddion perfformiad mewn dull ‘gwerth gorau’ dros y tymor hir. Dylai’r strategaethau nodi, o ystyried ansicrwydd yn y dyfodol, pa weithgareddau sydd orau i’w cyflawni yn y tymor byr a chanolig, a’r hyn y gellir mynd i’r afael ag ef yn well yn y dyfodol. Felly, gallant helpu i nodi’n glir y dewisiadau sy’n cael eu gwneud o ran amseriad, graddfa a math o weithgareddau dros y tymor hir, ac esbonio pam y gall y dewisiadau hynny sicrhau’r gwerth mwyaf i gwsmeriaid, cymunedau a’r amgylchedd.

16. Canllawiau cyhoeddedig eraill

Mae’r canllawiau hyn yn cyfeirio at ganllawiau technegol safonol presennol y diwydiant. Rhoddir rhestr o ganllawiau cyfredol yma, ond dylid bob amser ddefnyddio’r canllawiau safonol diweddaraf ar gyfer y diwydiant wrth iddynt ddatblygu.

16.1 Ymgysylltu â rhanddeiliaid

CIRIA – Communication and engagement in local flood risk management

EA – Working with others.

Defra – Co-funding schemes: how best to align the funding processes with the various bodies involved in resolving flooding

EA – River catchment boundaries Catchment Data Explorer

16.2 Fframwaith rheoleiddio

Defra - Storm overflows: policy and guidance.

Defra – Guiding Principles for non-statutory DWMPs

Defra – Water Industry Strategic Environmental Requirements (WISER)

Ofwat – Asesiad perfformiad blynyddol Ofwat

EA – Environmental Performance Assessment. 

16.3 Fframwaith gwerth

UKWIR – ‘Review of Cost Benefit Analysis and Benefits Valuation’ (2010)

Ofwat – Egwyddorion Gwerth Cyhoeddus

International Financial Reporting Standards – Integrated Reporting, 2013

CIRIA – Benefits Estimation Tool (B£ST)

Multi Coloured Manual – Multi Coloured Manual – valuation of flood risk

HM Treasury – Green Book

Construction Innovation Hub – Value Toolkit

EA – FCERM Appraisal

16.4 Rheoli asedau

UKWIR – Framework for Expenditure Decision Making (2014)

IAM – Asset Management – An Anatomy

UKWIR – ‘When to repair, refurbish or replace non-infrastructure assets’ (2012)

GFMAM – The Asset Management Landscape,

ISO 55000 – Asset Management ISO 55000 Vocabulary, overview and principles

16.5 Iechyd asedau

WRc – Sewerage Risk Management (SRM)

UKWIR – Future asset planning - scenarios, frameworks and measures: final report

UKWIR – Economic level of service for sewer blockages

UKWIR – Deterioration rates of sewers

UKWIR – Deterioration rates of long life, low probability of failure assets

16.6 Newid hinsawdd

Met Office – UKCP publications

UKWIR – Guidance for applying a climate change rainfall tool for long term drainage and wastewater management in the water industry - 25/CL/10/20

UK CEH – future river flows

EA – Climate Change allowances guidance

16.7 Offer a modelau asesu risg

EA - Storm overflow assessment framework 2025

UDG – Rainfall guide 2016

UDG – Code of Practice for the Hydraulic Modelling of Urban Drainage Systems

UKWIR – Modelling sewer inlet capacity restrictions

UDG – Integrated urban drainage modelling guide 2021

FWR – Urban Pollution Management (UPM) manual

UDG – Guide to quality modelling of sewer systems 2006

UKWIR – Guide to Modelling Intermittent Discharges.

UDG – River data collection guide 1998

UDG – River modelling guide 1998

16.8 Gweithredu

CIRIA – The SuDS manual

CIRIA – Designing for Exceedance in Urban Drainage - Good Practice

16.9 Asesiad Amgylcheddol Strategol

The Environmental Assessment of Plans and Programmes Regulations 2004 (legislation.gov.uk)

Strategic Environmental Assessment Directive: guidance

Strategic_Environmental_Assessment_Regulations_requirements_checklist.pdf (publishing.service.gov.uk)

Environmental Impact Assessment

16.10 Asesiad Rheoliadau Cynefinoedd

Developers: get environmental advice on your planning proposals

Habitats regulations assessments: protecting a European site

Natural England – Site Search (naturalengland.org.uk)

Natural Resources Wales – Cyfoeth Naturiol Cymru / Canfod ardaloedd o dir a môr gwarchodedig

17. Cysylltiadau â chynlluniau eraill

Ar hyn o bryd, mae gwahanol agweddau ar gynllunio amgylcheddol llifogydd a dŵr yn gyfrifoldeb i wahanol gyrff gan gynnwys cwmnïau dŵr, Asiantaeth yr Amgylchedd yn Lloegr a CNC yng Nghymru, ac awdurdodau lleol (timau llifogydd, priffyrdd a chynllunio). 

Wrth fynd i’r afael â’r materion a nodir yn adran 94A(3)(a-g) o Ddeddf y Diwydiant Dŵr 1991 wrth ysgrifennu eich DWMP, dylech ystyried ac, fel y bo’n briodol, alinio â neu adlewyrchu’r cynlluniau a’r strategaethau ychwanegol a restrir isod.

17.1 Polisi Adnoddau Naturiol (Cymru)

Dylai eich DWMP adlewyrchu uchelgeisiau cyfannol y Polisi Adnoddau Naturiol ar reoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy yng Nghymru gyda’r nod o wella llesiant cenedlaethau’r presennol a’r dyfodol. Dylech anelu at roi sylw i:

• rheolaeth gynaliadwy o adnoddau naturiol
• gwella bioamrywiaeth
• ansawdd ac argaeledd dŵr
• lliniaru ac addasu i newid yn yr hinsawdd
• dulliau rheoli integredig gan gynnwys arloesedd a chadernid
• ymgysylltu cymunedol a lles

17.2 Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015.

Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015 yn ei gwneud yn ofynnol i gwmnïau dŵr gymhwyso egwyddorion cydweithredu, integreiddio, cynnwys, meddwl hirdymor, ac atal yn eu Cynllun Rheoli Gwastraff Domestig, gan sicrhau bod eu gweithredoedd yn cyfrannu at ddatblygu cynaliadwy a llesiant cenedlaethau’r dyfodol.

17.3 Cynlluniau Rheoli Adnoddau Dŵr (WRMPau)

Mae Cynlluniau Rheoli Adnoddau Dŵr yn gynlluniau strategol sy’n cael eu cynhyrchu gan y diwydiant dŵr yn rheolaidd, sy’n nodi sut mae’r cwmnïau’n bwriadu sicrhau cyflenwad dŵr diogel i gwsmeriaid ac amgylchedd gwarchodedig a gwell. Dylech sicrhau bod eich cynllunio hirdymor ar gyfer dŵr gwastraff ac adnoddau dŵr yn cyd-fynd. Dylech ystyried aliniad yn eich rhagolygon twf (adran 14.2), senarios newid yn yr hinsawdd, tueddiadau a thybiaethau eraill yn y dyfodol, ac amserlen ar gyfer darparu atebion.

17.4 Cynlluniau Rheoli Basn Afon (RBMPau)

Mae’r rhain yn gynlluniau statudol a baratowyd gan Asiantaeth yr Amgylchedd yn Lloegr a CNC yng Nghymru sy’n cael eu hadolygu a’u diweddaru bob 6 blynedd. Mae’r cynlluniau’n nodi amcanion amgylcheddol statudol ar gyfer yr amgylchedd dŵr a’r rhaglenni o fesurau sydd eu hangen i gyflawni’r amcanion hynny. Mae’r cynlluniau’n sefydlu dull integredig o ddiogelu a defnyddio’r amgylchedd dŵr yn gynaliadwy. Mae gan gwmnïau dŵr ddyletswydd gyfreithiol i roi sylw i’r RBMP perthnasol wrth gyflawni gweithgareddau presennol ac yn y dyfodol, megis tynnu dŵr neu ddychwelyd dŵr gwastraff wedi’i drin, gan gefnogi cyflawni’r amcanion amgylcheddol, gan gynnwys atal dirywiad mewn cyrff dŵr.

17.5 Cynlluniau Rheoli Perygl Llifogydd (FRMPau)

Cynlluniau statudol oedd y rhain a baratowyd gan Asiantaeth yr Amgylchedd yn Lloegr a CNC yng Nghymru bob 6 blynedd a oedd yn nodi sut y dylai sefydliadau, rhanddeiliaid a chymunedau gydweithio i reoli perygl llifogydd yn Lloegr. Mae Asiantaeth yr Amgylchedd a CNC ac LLFAau yn cysylltu â chyrff rheoli perygl llifogydd eraill wrth ddatblygu FRMPau. Mae’r cynlluniau presennol ar gyfer y cyfnod 2021 – 2027. Nid yw gofynion y dyfodol i ddatblygu FRMPau yn berthnasol mwyach o ganlyniad i Ddeddf Cyfraith yr UE a Ddargedwir (Dirymu a Diwygio) 2023.

17.6 Strategaeth Genedlaethol Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydu Arfordirol ar gyfer Lloegr

Mae Strategaeth Genedlaethol Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydu Arfordirol Lloegr (National FCERM) yn disgrifio’r hyn sydd angen ei wneud gan bob Awdurdod Rheoli Risg sy’n ymwneud â rheoli perygl llifogydd ac erydu arfordirol er budd pobl a lleoedd. Mae’n nodi’r amcanion cyflawni hirdymor y dylai’r genedl eu cymryd dros y 10 i 30 mlynedd nesaf yn ogystal â mesurau ymarferol tymor byrrach y dylai RMAau eu cymryd nawr. Dylech gadw at y Strategaeth National FCERM wrth baratoi eich DWMP. 

17.7 Strategaeth Genedlaethol Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydu Arfordirol yng Nghymru

Mae Strategaeth Genedlaethol Rheoli Perygl Llifogydd ac Erydu Arfordirol yng Nghymru (FCERM Genedlaethol) yn nodi, mewn un lle, fesurau trosfwaol Llywodraeth Cymru sy’n ofynnol gan RMAau a phartneriaid eraill dros y degawd nesaf i leihau perygl llifogydd ac arfordirol. Dylech gadw at y Strategaeth FCERM Genedlaethol wrth baratoi eich DWMP.

17.8 Strategaethau Rheoli Perygl Llifogydd Lleol (LFRMSau)

Ar hyn o bryd mae gan LLFAau ddyletswydd o dan adran 9 yn Lloegr ac adran 10 yng Nghymru o Ddeddf Rheoli Llifogydd a Dŵr 2010 i “ddatblygu, cynnal, cymhwyso a monitro strategaeth ar gyfer rheoli perygl llifogydd lleol yn eu hardal (“strategaeth rheoli perygl llifogydd leol”).” Mae’r canllawiau ar gyfer paratoi LFRMSau yn nodi y dylent ategu cynlluniau a pholisïau eraill ar berygl llifogydd yn ardal yr awdurdod. Er nad oes amserlen benodol ar gyfer diweddaru’r cynlluniau hyn, rhaid iddynt fod yn gyson â’r Strategaeth FCERM Genedlaethol, ac adran 128 o’r Strategaeth Genedlaethol ar gyfer FCERM yng Nghymru. Mae Adran 11 y canllaw hwn yn ymdrin â’r egwyddorion cyffredin disgwyliedig rhwng DWMP a chynllunio perygl llifogydd yn Lloegr.

17.9 Cynlluniau Rheoli Dŵr Wyneb (SWMPau)

Mae’r rhain yn gynlluniau anstatudol y mae rhai awdurdodau lleol wedi’u datblygu i gynllunio ar gyfer rheoli llifogydd dŵr wyneb. Mae’n bosibl bod y cynlluniau hyn yn gorgyffwrdd a chanddynt synergeddau cryf â DWMPau o ran deall a rheoli ffynonellau, llwybrau a derbynyddion llifogydd dŵr wyneb; gallech ystyried cynnwys unrhyw SWMPau perthnasol yn eich ardal wrth gynhyrchu eich DWMP.

17.10 Cynllun Lleihau Gorlifo Stormydd (SODRP) (Lloegr)

Mae’r Cynllun Lleihau Gorlifo Stormydd yn gosod targedau ar y diwydiant dŵr i leihau amlder ac effaith andwyol gollyngiadau gorlif ar iechyd y cyhoedd a’r amgylchedd. Mae’r SODRP wedi’i gyflwyno i helpu i sicrhau bod seilwaith y diwydiant yn cyd-fynd â phwysau allanol cynyddol, fel twf trefol a newid yn yr hinsawdd. Wrth gynhyrchu eich DWMP dylech ystyried y fersiwn diweddaraf o SODRP neu unrhyw ganllawiau cysylltiedig ychwanegol, a rhoi cyfrif am y targedau yn SODRP wrth gynnal eich proses ddewisol. Bydd opsiynau DWMP sy’n helpu i wahanu dŵr wyneb o’r rhwydwaith carthffosydd cyfun yn arbennig o allweddol i gyflawni SODRP (Nod 2.5, “Cyflawni’r targedau”).

17.11 Rheoli Gorlif o Stormydd (Cymru)

Yng Nghymru mae perfformiad gorlif stormydd i’w fonitro a’i seilio ar leihau niwed ecolegol. Dylai’r flaenoriaeth ar gyfer gweithredu ganolbwyntio ar nodi a mynd i’r afael â gorlifoedd stormydd sy’n achosi’r effaith fwyaf ar yr amgylchedd.

17.12 Cynlluniau Rheoli Asedau Priffyrdd (HAMPau) (Lloegr)

Caiff y rhain eu llunio gan awdurdodau priffyrdd i ddangos i’r Adran Drafnidiaeth (DfT) eu bod yn gwneud y defnydd gorau o asedau priffyrdd drwy Gynlluniau Rheoli Asedau. Dylai hyn gynnwys cynlluniau ar gyfer asedau draenio priffyrdd. Gallech ystyried cynnwys unrhyw HAMPau yn eich ardal sy’n berthnasol i ddraenio a rhyngweithio â’ch system ddraenio a charthffosiaeth.

Yng Nghymru mabwysiadir strategaethau Rheoli Asedau Priffyrdd, Cynlluniau Cynnal a Chadw Ffyrdd, neu Gynlluniau Rheoli Asedau Trafnidiaeth, gan ganolbwyntio ar gynaliadwyedd, cynllunio hirdymor, ac alinio â nodau amgylcheddol a chymdeithasol ehangach, fel yr amlinellir yn Neddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015.

17.13 Cynllun Tymor Hir Cenedlaethol Priffyrdd a Strategaeth Buddsoddi mewn Ffyrdd (Lloegr)

Mae’r dogfennau hyn yn nodi’r strategaeth 25 mlynedd a’r cynllun buddsoddi ar gyfer y rhwydwaith ffyrdd strategol y mae Priffyrdd Cenedlaethol yn gyfrifol amdano. Dylai hyn gynnwys cynlluniau ar gyfer draenio priffyrdd. Gall dŵr ffo o briffyrdd gael effaith sylweddol ar ansawdd yr amgylchedd dŵr, felly gallai eich DWMP ystyried unrhyw gynlluniau strategol a lleol wrth werthuso risgiau a datblygu opsiynau.

17.14 Cynlluniau Ffyrdd Strategol Trafnidiaeth Cymru (TrC) (Cymru)

Yng Nghymru TrC sy’n gyfrifol am y cefnffyrdd a’r traffyrdd. Mae’r rhain yn cynnwys Strategaeth Drafnidiaeth Cymru a’r Cynllun Cyllid Trafnidiaeth Cenedlaethol. Maent wedi’u tanategu gan egwyddorion cynaliadwyedd, cynwysoldeb, a gwydnwch hinsawdd, sy’n ganolog i Ddeddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol (Cymru) 2015. Gallai eich DWMP ystyried unrhyw gynlluniau strategol a lleol wrth werthuso risgiau a datblygu opsiynau.

17.15 Cynlluniau Datblygu Lleol (CDLlau)

Caiff y rhain eu datblygu gan ACLlau ac maent yn gosod gweledigaeth a fframwaith ar gyfer datblygu ardal yn y dyfodol. Unwaith y byddant yn eu lle, daw Cynlluniau Lleol yn rhan o’r cynllun datblygu statudol. Rhaid eu diweddaru bob 5 mlynedd. Dylech ystyried cynnwys CDLlau perthnasol yn eich ardaloedd wrth roi cyfrif am dwf poblogaeth a datblygiad trefol yn y dyfodol, gan gynnwys yr effaith ar berygl llifogydd a chapasiti trin.

17.16 Strategaethau/Cynlluniau Datblygu Gofodol (Lloegr)

Mae Strategaethau Datblygu Gofodol neu Gynlluniau Datblygu Gofodol yn gynlluniau datblygu trosfwaol a gynhyrchwyd gan rai awdurdodau cyfun yn Lloegr. Maent yn darparu polisïau strategol ar gyfer datblygu a defnyddio tir yn yr ardal a gwmpesir ganddynt. Dylech ystyried cynnwys ac amcanion unrhyw gynlluniau gofodol yn eich ardaloedd yn eich DWMP. Nid yw Strategaethau Datblygu Gofodol yn ofyniad statudol yng Nghymru.

17.17 Astudiaethau Cylch Dŵr (WCSau)

Nid yw’r rhain yn ofynnol yn ôl y gyfraith ond fe’u hargymhellir mewn canllawiau cynllunio i helpu awdurdodau lleol i nodi’r effaith y bydd cynlluniau strategol a chynigion datblygu yn ei chael ar gyflenwad dŵr, dŵr gwastraff, perygl llifogydd a newid arfordirol. Maent felly’n sail i’r CDLl, a dylai allbynnau lywio eich dealltwriaeth leol o gynhwysedd dŵr gwastraff yn yr ardaloedd Lefel 3 yn eich DWMP.

17.18 Rhaglen Amgylchedd Genedlaethol y Diwydiant Dŵr (WINEP) (Lloegr) a Rhaglen Genedlaethol yr Amgylchedd (NEP) (Cymru)

Y WINEP yn Lloegr a’r NEP yng Nghymru yw’r rhaglen o gamau gweithredu y mae angen i gwmnïau dŵr eu cymryd i fodloni gofynion amgylcheddol newydd neu newidiol, statudol ac anstatudol. Yn Lloegr, nodir y gofynion yn y WISER. Mae WISER yn deillio o’r gofynion amgylcheddol deddfwriaethol a osodwyd gan y Llywodraeth ac mae’n gosod yr uchelgais strategol ar gyfer y camau gweithredu yn y WINEP. Yng Nghymru, rhaid i gwmnïau dŵr ddilyn canllawiau a gyhoeddwyd gan CNC sydd wedi’u teilwra i’r fframwaith deddfwriaethol a pholisïau amgylcheddol sy’n benodol i Gymru. Mae’r WINEP yn Lloegr a’r NEP yng Nghymru yn gosod y rhaglen o gamau gwella amgylcheddol y mae angen i gwmnïau dŵr eu cymryd i fodloni’r rhwymedigaethau amgylcheddol statudol newydd neu newidiol hyn a’r gofynion amgylcheddol anstatudol o fewn yr AMP nesaf. Dylech ystyried y fersiwn ddiweddaraf o’r WISER neu’r polisi dilynol wrth baratoi eich DWMP, gan gynnwys a allai opsiynau o fewn y DWMP ddarparu canlyniadau trawsbynciol er budd amgylcheddol.

Mae’n bwysig nodi bod eich gwariant amgylcheddol yn fwy na’r WINEP a’r NEP. Mae gwariant ar gynnal a chadw cyfalaf a chyllid galw a chyflenwi dŵr gwastraff, drwy’r Adolygiad Prisiau, hefyd yn bwysig ar gyfer diogelu’r amgylchedd. Dylai DWMPau fod yn sylfaen dystiolaeth i lywio’r elfennau WINEP a’r NEP, cynnal a chadw cyfalaf a buddsoddiad galw a chyflenwi dŵr gwastraff yn eich cynlluniau busnes. Yn seiliedig ar y ddealltwriaeth ddiweddaraf sydd ar gael, dylai eich DWMP ddangos tystiolaeth o’r hyn a fydd yn wariant gwirioneddol ar wella’r amgylchedd o fewn eich WINEP a’ch NEP wrth fodloni dangosyddion perfformiad ar adeg cyhoeddi, a beth fydd yn cael ei gyflawni drwy feysydd gwariant eraill.

17.19 Strategaethau Adfer Natur Lleol (LNRSau) (Lloegr)

Strategaethau statudol a arweinir yn lleol yw’r rhain sy’n pennu blaenoriaethau ar gyfer bioamrywiaeth a gwelliannau amgylcheddol ehangach ar gyfer yr ardal y maent yn ei chwmpasu, ac yn mapio cynigion ar gyfer camau gweithredu penodol i reoli tir yn y lleoliadau a fyddai’n arbennig o effeithiol wrth gyflawni’r blaenoriaethau hynny. Dylech ystyried LNRSau yn ystod eich proses o ddewis DWMP, yn enwedig ar lefelau cynllunio mwy gronynnog ar Lefel 3 ac ardaloedd Lefel 4 posibl.

Nid yw LNRSau yn uniongyrchol berthnasol yng Nghymru. Mae Cymru wedi sefydlu ei dull ei hun o adfer byd natur drwy fframweithiau sy’n cynnwys Cynlluniau Gweithredu Adfer Natur, Rhwydweithiau Adfer Natur, a’r Fframwaith Adfer Natur Cenedlaethol. Cynlluniwyd y strategaethau hyn i wella bioamrywiaeth, adfer cynefinoedd, a sicrhau cysylltedd ecolegol ledled Cymru.

17.20 Cynlluniau Lleihau Digwyddiadau Llygredd (PIRPau) (Cymru a Lloegr)

Mae PIRPau yn gynlluniau blynyddol ar gyfer sut mae ymgymerwyr dŵr a charthffosiaeth yn bwriadu lleihau achosion o lygredd (fel y’i diffinnir o’r flwyddyn galendr flaenorol) y gellir eu priodoli i’w hasedau, yn y flwyddyn galendr nesaf. Mae’r Ddeddf Dŵr (Mesurau Arbennig) yn cynnwys mesurau sy’n gosod y cynlluniau hyn ar sail statudol. Dylech adlewyrchu’r camau gweithredu uniongyrchol (cyfredol – o fewn AMP) a gynlluniwyd ac a gymerwyd fel rhan o’ch PIRPau yn eich DWMP. Eich DWMP yw’r sylfaen dystiolaeth ar gyfer eich holl anghenion buddsoddi mewn draenio a charthffosiaeth cyn pob Adolygiad Prisiau, gan gynnwys lleihau achosion o lygredd yng nghyd-destun eich angen am fuddsoddiad tymor byr, canolig a hir i fynd i’r afael â materion perfformiad.

17.21 Cynlluniau Pŵer Adrodd ar Ymaddasu (ARP) (Lloegr)

Wedi’i sefydlu o dan Ddeddf Newid yn yr Hinsawdd 2008, mae’r ARP yn gwahodd sefydliadau, gan gynnwys cwmnïau dŵr, i gyflwyno adroddiadau yn manylu ar eu strategaethau addasu i newid yn yr hinsawdd. Mae pedwaredd rownd adrodd ARP, sy’n cyd-fynd â Rhaglen Ymaddasu Genedlaethol 3 (NAP3), yn pwysleisio pwysigrwydd mesurau ymaddasol a gwelliant parhaus mewn cadernid hinsawdd. Mae hefyd yn darparu canllawiau wedi’u diweddaru, gan gynnwys cyfeiriad cliriach ar y defnydd o senarios hinsawdd, gan helpu sefydliadau i asesu risgiau a chynllunio’n effeithiol tra’n caniatáu hyblygrwydd i deilwra dulliau i’w hamgylchiadau penodol. Gallech ystyried allbynnau perthnasol cynlluniau ARP a’r NAP3 wrth ddatblygu’r senario yn eich DWMP.

Yng Nghymru, nid oes unrhyw elfen ganolog uniongyrchol sy’n cyfateb i’r ARP. Fodd bynnag, mae Deddf Newid yn yr Hinsawdd 2008 yn rhoi pwerau i Weinidogion Cymru gyfarwyddo awdurdodau adrodd Cymru i baratoi adroddiadau sy’n asesu effeithiau presennol a rhagfynegedig y newid yn yr hinsawdd, ynghyd â’u cynigion a’u polisïau ar gyfer addasu i’r hinsawdd, ac i ddarparu asesiad o’u cynnydd o ran gweithredu’r cynigion a’r polisïau a amlinellwyd mewn unrhyw adroddiadau blaenorol. Er mwyn sicrhau bod cadernid hinsawdd yn cael ei integreiddio’n llawn i gynllunio seilwaith hirdymor, gellid ymgorffori’r gofynion adrodd hyn yn y datblygiad senario o fewn y DWMP. Byddai hyn yn sicrhau bod y DWMPau yn adlewyrchu rhagolygon realistig a chynhwysfawr, gan helpu i arwain datblygiad seilwaith effeithiol a chadarn mewn ymateb i newid yn yr hinsawdd.