Fight against corruption in Kosovo
Ambassador O’Connell’s speech during roundtable conference of the Kosovo Law Institute on the fight against corruption.
[The speech was delivered in Albanian language]
Dear present,
It is my pleasure to take part in this wide forum, attended by the main stakeholders of the Kosovo justice system, and international friends who are making all their efforts to help the state of Kosovo in its path towards the European Union, and building a Kosovo state of law, where citizens enjoy their rights and well-being.
Already at the onset, I would wish to express the concerns and issues related to the current situation in Kosovo. These situations are not new, they have been persistent in inhibiting the Kosovo citizens’ journey in their European perspective and towards a better life.
I would like to thank the Institute for a very useful report. I hope recommendations will be implemented.
Kosovo has not had an easy road in making statehood. Kosovo’s people, and its international friends, have had great hopes for the future. Yet, I see people losing their hopes.
I am a simple man. I like telling the truth. There are many politicians in Kosovo who find corruption abhorrent. This is the truth. Yet, the fact of extremely rapid enrichment of some power-holders obviously and clearly shows they have used such power to their own purposes. I continue to believe in Kosovo’s structures, and they must and they can administer justice and combat corruption. If the people want change, they have to pursue change. They must make the change.
Kosovo has already signed the Stabilization-Association Agreement. This means that Kosovo will now be treated as any other country. This means that we, the European and international friends of Kosovo, will demand more from Kosovo.
The Progress Report says that “the judiciary continues to be influenced through politics. It is rare for high level corruption investigations to take place, or to produce a final conviction.
It is now time for the political leaders and law enforcers to put the interests of the state first, and fight against corruption, without compromise. When I say fight corruption, I mean fight against high-level corruption. Corruption which impedes Kosovo’s journey towards European integration. Corruption preventing foreign investors from coming to invest in Kosovo. Any deviation from the path can only impede further progress and integration.
In this battle against corruption and organized crime, justice authorities must not and cannot allow for any selective justice. We have recently witnessed such an event. Kosovo cannot and must not allow for any political interference with judicial processes.
An example of failure of the justice system is the case of former Mayor of Kaçanik, Xhabir Zharku. He was convicted, but his sentence was not served. The justice system failed in keeping him in Kosovo and serving his sentence, like all other sentenced people. This possibility of amnesty for Zharku was allowed by the justice system. This cannot be allowed in a system with division of powers and accountability. Most recent news, if true, was that Zharku attended an event organized by the Government of Kosovo in Sweden. This if true is utterly shocking.
I became a diplomat, because I believe that public servants help in building a better future for all in society. Distinctly, public servants in the justice system could become the new heroes of Kosovo.
Yet, the judicial authorities are not fulfilling their mandate in combating organized crime and corruption. A report of the Kosovo Justice Institute stated that based on indictments and sentences imposed in Kosovo, it may seem that corruption is only found at lower levels. Judicial bodies have not found the courage to prosecute powerful people, corrupt power-holding people inhibiting Kosovo’s future.
Another example is the case of the former President of the Municipal Court in Prishtina. I do not want and I am not competent to comment on the judicial rulings, but he was given a suspended sentence of two years. The ruling provides that the damage caused amounted to sixty million Euros, and there was not a single cent confiscated for the Kosovo Budget. What does that mean? What is the message for Kosovo citizens? To regain the trust in justice, citizens must see fair and just judicial rulings.
Does anyone demand accountability and liability of judiciary members? There are many cases in which the prosecutors or judges were arrested for corruption, yet nothing happens. When citizens see justice not administered, they lose confidence in justice. They become disenfranchised.
Failure to act or impunity for prosecutors and judges involved in such offences can only further promote corruption in Kosovo.
I agree with the Minister when he said that the culture of impunity should stop and to create a culture where violation of law is punished.
This year, we have marked the 800th anniversary of Magna Carta, which brought the foundations for the British Judiciary, and has had wider effect as well. In this occasion, I want to reiterate one of its principles:
No one is above the law, not even the King himself.
This should hold true in any country, including Kosovo. I believe in Kosovo. I trust the people of Kosovo. That is why we have recognized Kosovo, because we believe Kosovo can and must assume responsibility for its own future. I know that there are many judges and prosecutors waking up every day with the zeal of fighting corruption and crime, but we must say the truth. This war is not being won. In fact, it has not even started properly. Too many people are part of corruption, and not of the fight against this cancer.
Të nderuar të pranishëm,
Kam kënaqësinë të marr pjesë sot në këtë forum kaq të gjërë dhe ku marrin pjesë akterët kryesor të sistemit të drejtësisë në Kosovë, si dhe miqve ndërkombëtarë të cilët në mënyra të ndryshme janë duke ndihmuar shtetin e Kosovës, drejt rrugëtimit në Bashkimin Europian, dhe ndërtimit të një Kosovë, ku sundon ligji dhe ku qytetarët gëzojnë mirëqenien e tyre. Që në fillim do të doja të shpreh preokupimet dhe shqetësimet tona lidhur me gjendjen dhe situatat e tashme në Kosovë. Këto situata nuk janë të reja, dhe po vazhdojnë të ngarkojnë dhe të pengojnë ecjen e Kosovës dhe qytetarëve të saj drejt perspektives europiane dhe drejt një jete më të mirë.
Dua ta falënderojë Institution për raportin shumë të vlefshëm. Shpresoj që rekomandimet do të zbatohen.
Kosova ka pasur një histori jo të lehtë të bërjes shtet. Populli i Kosovës, por edhe miqtë ndërkombëtar të saj, kanë pasur dhe vazhdojnë të kenë shumë shpresë për të ardhmen e Kosovës. Por e shoh që njerëzit humbin shpresë.
Unë jam njeri i thjeshtë. Më pëlqen të them të vërtetën. Ka shumë politikanë në Kosovë të cilët ndiejnë neveri ndaj korrupsionit. Kjo është e vërtetë. Por, fakti i pasurimit ekstrem i deritashëm i disa pushtetmbajtësve shpalon në mënyrë fare të hapur dhe të qartë se fuqia pasuruese i ka vënë ata në shërbim të vetin. Unë ende besoj se strukturat e Kosovës duhet por edhe mund të zbatojnë drejtësinë dhe të luftojnë korrupsionin. Nëse njerëzit duan ndryshim atëherë ata duhet ta kërkojnë ndryshimin. Ata duhet ta bëjnë ndryshimin. Kosova tashmë ka nëshkruar Marrëveshjen për Stabilizim Asociim. Kjo do të thotë se Kosova tash do të trajtohet si çdo vend tjetër. Do të thotë se edhe ne si miq europianë dhe ndërkombëtarë të Kosovës, do të kërkojmë më tepër nga Kosova.
Raporti i progresit thotë se “gjyqësori vazhdon të jetë i ndikuar nga politika. Hetimet e rralla të rasteve të korrupsionit të nivelit të lartë deri më tani nuk kanë rezultuar me dënime përfundimtare. Gjithashtu, numri i hetimeve dhe dënimeve përfundimtare mbeten të ulëta”. Ka ardhur koha kur udhëheqësit politik dhe zbatuesit e ligjit të venë në radhë të parë interesat e shtetit, dhe të zbatojnë luftën e korrupsionit pa kompromis. Kur them luftimin e korrupsionit, mendoj në luftimin e korrupsionit të nivelit të lartë. Korrupsionit i cili po e pengon Kosovën drejt integrimeve europiane. Korrupsionit që po pengon investitorët e huaj të vijnë dhe të investojnë në Kosovë. Çdo devijim nga kjo rrugë, do të pengojë Kosovën. Dhe, në këtë luftë ndaj korrupsionit dhe krimit të organizuar, organet e drejtësisë nuk duhet dhe nuk guxojnë në asnjë mënyrë të lejojnë zbatim të drejtësisë selektive. Kohëve të fundit jemi dëshmitarë se kjo po ndodhë. Kosova nuk duhet dhe nuk guxon të tolerojë ndërhyrje politike në procese gjyqësore.
Një shembull ku sistemi i drejtësisë ka dështuar, është rasti i ish-Kryetarit të Komunës së Kaçanikut, Xhabir Zharku. Ai u dënua, por dënimi i tij nuk po zbatohet. Ka dështuar sistemi i drejtësisë që ta mbajë atë në Kosovë dhe ta dërgoj në vuajtje të dënimit, sikurse të gjithë të dënuarit e tjerë. Këtë mundësi për ta amnistuar Zharkun, ia ka dhënë sistemi i drejtësisë. Kjo nuk guxon të ndodhë në një sistem ku pushtetet janë të ndara dhe ku funksionon llogaridhënia. Lajmi i fundit, nëse është i vërtetë, Zharku ka marr pjesë në një mainfestim të qeverisë së Kosovës në Suedi. Kjo është plotësisht shokuese.
Unë jam bërë diplomat sepse unë besoj se shërbyesit publik mund të ndihmojnë ndërtimin e një jete më të mirë për shoqërinë e tyre. Sidomos, shërbyesit publik në sistemin e drejtësisë mund të bëhen heronjtë e rinj të Kosovës.
Por, aktualisht organet e drejtësisë nuk po përmbushin mandatin e tyre në luftimin e krimit të organizuar dhe korrupsionit. Raporti i Institutit të Kosovës për Drejtësi dëshmon se në bazë të aktakuzave dhe dënimeve të shpallura në Kosovë, del se kemi korrupsion të nivelit të ulët. Organet e drejtësisë nuk po munden të gjejnë guximin për të ndjekur personat e fuqishëm, pushtetarët e korruptuar që po pengojnë ardhmërinë Kosovës.
Një shembull tjetër është rasti i ish-Kryetarit të Gjykatës Komunale të Prishtinës. Nuk dua dhe nuk kam kompetencë të komentoj vendimet gjyqësore, por ai është dënuar dy vjet me kusht. Aty konstatohet se dëmi i shkaktuar arrin shumën prej gjashtëdhjetë milionë euro dhe nuk kemi asnjë cent të konfiskuar për buxhetin e Kosovës. Çfarë thotë kjo? Çfarë mesazhi u jep kjo qytetarëve të Kosovës? Qytetarët për ta rritur besimin në sistemin e drejtësisë, duhet të binden me vendime të drejta gjyqësore. Dhe a i mbanë dikush përgjegjës pjestarët e sistemit të drejtësisë?
Ka shumë raste ku kur prokurorët apo gjykatësit janë arrestuar për korrupsion, por asgjë nuk po ndodhë. Dhe kur qytetarët shohin që drejtësia nuk zbatohet ata humbin besimin e tyre në drejtësi. Mos-veprimi apo mos-ndëshkimi i prokurorëve dhe gjykatësve që bëjnë këto shkelje, e promovon korrupsionin në Kosovë.
Pajtohem me Ministrin kur ka thënë që duhet të zhbëhet kultura e pandëshkueshmërisë dhe të krijohet kulturë ku shkeljet e ligjit të dënohen.
Në këtë vit shënuam tetëqind vjetorin e Magna Cartës, e cila vuri themelet e gjyqësorit në Britani dhe shërbeu edhe më gjerë. Dhe me këtë rast unë dua të përsëris një nga parimet e saj:
Askush nuk është mbi ligjin, as vetë mbreti.
Kjo do të duhej të vlente në çdo vend, pra edhe në Kosovë.
Unë besoj në Kosovë. Unë besoj në njerëzit e Kosovës. Prandaj edhe e kemi njohur Kosovën, sepse ne mendojmë se Kosova mundet dhe duhet ta marr pergjegjësinë për të ardhmen e saj. Unë e di se ka shumë gjykatës dhe prokurorë të cilët zgjohen çdo ditë me dëshirën për të luftuar krimin dhe korrupsionin por ta themi të vërtetën. Kjo luftë nuk po fitohet. Në të vërtete nuk filluar si duhet. Tepër shumë njerëz janë pjesë e korrupsionit dhe jo e luftës kundër këtij kanceri.
Poštovani prisutni,
Velika nam je čast da učestvujem na ovom veoma velikom forumu na kojem učestvuju glavni akteri pravosuđa na Kosovu, kao i međunarodni prijatelji koji na različite načine doprinose državi Kosovo na putu ka Evropskoj uniji i gradnji Kosova, na Kosovu vladavine prava i u kojem građani uživaju svoju dobrobit.
Od samog početka bih želeo da naglasim našu zaokupljenost i zabrinutost u vezi postojećeg stanja i situacija na Kosovu. Ove situacije nisu nove i nastavljaju da otežavaju i ometaju put Kosova i njenih građana u smeru evropske perspektive i ka boljem životu.
Želim da se zahvalim institutu na veoma korisnom izveštaju. Nadam se da će se preporuke sprovesti.
Kosovo nije imalo laku istoriju u izgradnji države. Narod Kosova, ali i njegovi međunarodni prijatelji, su polagali a i nastavljaju da polažu velike nade u budućnost Kosova. Ali, primećujem da ljudi gube nadu.
Ja sam prost čovek. Volim da kažem istinu. Ima mnogo političara na Kosovu koji se zgražavaju nad korupcijom. Ovo je istina. Ali, činjenica dosadašnje ekstremnog bogaćenja određenih vlastodržaca nam na neki način otvoreno i jasno pokazuje da ih je snaga bogaćenja stavila u svoju službu. Ja i dalje verujem da kosovske strukture mogu, ali i trebaju da sprovode pravdu i bore se protiv korupcije. Ako ljudi žele promene onda oni trebaju da traže promene. Oni trebaju da naprave promene.
Kosovo je potpisalo Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju. Ovo znači da će Kosovo sada biti tretirano kao svaka druga zemlja. Znači da ćemo i mi, kao evropski i međunarodni prijatelji Kosova, tražiti više od Kosova.
U Izveštaju o napretku stoji: “pravosuđe je i dalje pod uticajem politike. Retke istrage slučajeva korupcije visokog nivoa, do sada nisu rezultovale pravosnažnim presudama. Takođe, broj istraga i pravosnažnih kazni je i dalje mali”. Došlo je vreme kada politički lideri i organi sprovođenja zakona trebaju u prvi red da stave državne interese i sprovedu beskompromisnu borbu protiv korupcije. Kada kažem borbu protiv korupcije, mislim na borbu protiv korupcije na visokom nivou. Korupciju koja smeta Kosovu u smeru evropskih integracija. Korupciju koja ometa strane ulagače da dođu i da ulažu u Kosovo. Svako skretanje sa ovog puta će smetati Kosovu.
I, u ovoj borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala pravosudni organi ne trebaju i ne smeju ni na koji način da dozvole primenu selektivne pravde. Svedoci smo da se ovo u poslednje vreme dešava. Kosovo ne treba i ne sme da toleriše političke intervencije u sudskim postupcima.
Jedan od slučajeva u kojima je sistem pravosuđa zakazao je slučaj bivšeg gradonačelnika Kačanika, Džabira Žarkua (Xhabir Zharku). On je osuđen, ali se kazna ne sprovodi. Sistem pravosuđa je zakazao da ga zadrži na Kosovu i pošalje na izdržavanje kazne, kao sve druge osuđenike. Ovu mogućnost amnestije Žarkua (Zharku), je dao sistem pravosuđa. Ovo se ne sme desiti u sistemu u kojem su grane vlasti odvojene i u kojem postoji odgovornost. Poslednja vest je, ukoliko je istinita, da je Žarku (Zharku) učestvovao na jednoj manifestaciji Vlade Kosova u Švedskoj. Ovo je potpuno šokantno. Ja sam postao diplomata jer verujem da javni službenici mogu da pomognu u izgradnji boljeg života za svoje društvo. Posebno, javni službenici u sistemu pravosuđa mogu postati novi heroji Kosova.
Međutim, trenutno pravosudni organi ne vrše svoj mandat u borbi protiv organizovanog kriminala i korupcije. Izveštaj Kosovskog instituta za pravosuđe pokazuje da na osnovu optužnica i donetih presuda na Kosovu, proizilazi da imamo korupciju niskog intenziteta. Pravosudni organi ne uspevaju da nađu hrabrost da gone moćne osobe, korumpirani vlastodršci ometaju budućnost Kosova.
Drugi primer je bivši predsednik Opštinskog suda u Prištini. Ne želim i nemam ovlašćenja da komentarišem sudske odluke, ali on je osuđen na dve godine uslovno. Tu se konstatuje da pričinjena šteta dostiže iznos od šesdeset miliona evra i nemamo nijednog jedinog centa oduzetog za budžet Kosova. Šta to govori? Kakvu poruku ovo daje građanima Kosova? Kako bi građani povećali poverenje u pravosudni sistem, oni se trebaju uveriti u pravične sudske odluke.
I da li iko poziva na odgovornost današnje članove pravosuđa? Ima mnogo slučajeva u kojima su tužioci ili sudije uhapšene za korupciju, ali se ništa ne dešava. I kada građani vide da se pravda ne sprovodi, oni gube poverenje u pravdu. Nepostupanje ili nekažnjavanje tužilaca i sudija koji čine ove prekršaje promoviše korupciju na Kosovu.
Slažem se sa ministrom kada je rekao da treba prekinuti sa kulturom nekažnjivosti i kreirati kulturu gde će se kršenje zakona kažnjavati.
Ove godine smo proslavili osamstotu godišnjicu Magna karte, koja je postavila temelje pravosuđa u Britaniji a poslužila i šire. I, ovom prilikom ja bih želeo da ponovim jedno od njenih načela:
Niko nije iznad zakona, čak ni sam kralj.
Ovo bi trebalo da važi u svakoj zemlji, dakle i na Kosovu. Ja verujem u Kosovo. Ja verujem u ljude Kosova. Zbog toga smo i priznali Kosovo, jer mislimo da Kosovo može i treba da preuzme odgovornost za svoju budućnost. Ja znam da ima puno tužilaca i sudija koji se svakog jutra bude sa željom da se bore protiv kriminala i korupcije. Ali, budimo iskreni, ova se borba ne dobija. U stvari, nije ni počela kako treba. Mnogo više ljudi je deo korupcije a ne borbe protiv ovog raka.