Wskazówki

Badania przesiewowe szyjki macicy: ulotka dla kobiet zastanawiających się nad poddaniem się badaniu przesiewowemu (Polish)

Zaktualizowano 9 lipca 2025

Applies to England

To Ty decydujesz, czy chcesz wziąć udział w badaniach przesiewowych szyjki macicy. Ta ulotka ma za zadanie pomóc w podjęciu tej decyzji. Badanie przesiewowe szyjki macicy nazywano dawniej „badaniem cytologicznym”. 

1. Dlaczego NHS oferuje badanie przesiewowe szyjki macicy? 

Badania przesiewowe szyjki macicy oferowane są w celu sprawdzenia zdrowia Twojej szyjki macicy oraz aby pomóc w zapobiegnięciu raka szyjki macicy. Badania wykonywane są pod kątem wykrycia wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) wysokiego ryzyka. Jest to spowodowane tym, że może on wywoływać nieprawidłowe zmiany, które mogą prowadzić do wystąpienia raka szyjki macicy. 

Znalezienie i leczenie wszelkich zmian wcześnie może zapobiec większości przypadków raka szyjki macicy. Rak szyjki macicy dotyka w większości kobiet i osób z szyjką macicy poniżej 45. roku życia, lecz nieprawidłowe zmiany mogą wystąpić w każdym wieku. 

Badania przesiewowe szyjki macicy każdego roku ratują w Wielkiej Brytanii tysiące żyć. 

Ważne jest regularne badanie szyjki macicy. Na raka szyjki macicy można zachorować, nawet jeśli osoba: 

• przyjęła szczepionkę przeciw HPV 

• miała tylko 1 partnera seksualnego 

• nie miała stosunku penetracyjnego 

• miała tego samego partnera seksualnego i nie uprawiała seksu od dłuższego czasu 

• jest lesbijką lub biseksualistą 

• jest transpłciowym mężczyzną lub osobą niebinarną z szyjką macicy 

• miała histerektomię nadszyjkową (częściową) bez usuwania szyjki macicy 

Osoba, która miała histerektomię całkowitą, nie ma macicy i szyjki macicy. To oznacza, że nie potrzebuje przesiewowego badania szyjki macicy. 

2. Kogo zapraszamy na przesiewowe badania szyjki macicy 

Rutynowo, co 5 lat, zapraszamy kobiety w wieku od 25 do 64 lat. W większości przypadków rak szyjki macicy występuje w tych granicach wieku. 

Twoje dane kontaktowe przekazuje nam Twoja przychodnia zdrowia. Prosimy dopilnować, że ma Twoje prawidłowe dane, w tym: 

• imię i nazwisko 

• datę urodzenia 

• adres 

• numer telefonu komórkowego 

• adres e-mail 

Twoje zaproszenie podawało będzie informacje na temat Twojego badania przesiewowego w kierunku raka szyjki macicy. Możesz się umówić na wizytę, jak tylko otrzymasz zaproszenie. 

Udział w badaniach przesiewowych szyjki macicy przysługuje również mężczyznom transpłciowym i osobom niebinarnym. To, jak osoba zostanie zaproszona, zależy od tego, jak jej płeć zapisana jest w jej dokumentacji pacjenta u lekarza rodzinnego: 

• Jeśli osoba jest zarejestrowana jako kobieta, swoje zaproszenia otrzyma automatycznie. 

• W innym przypadku można „zapisać się” do otrzymywania rutynowych zaproszeń. Można to zrobić kontaktując się ze świadczeniodawcą badań przesiewowych szyjki macicy takich jak lekarz rodzinny, poradnia zdrowia seksualnego lub poradnia zdrowia dla osób transpłciowych. 

W razie braku pewności należy skontaktować się ze swoją przychodnią zdrowia. Zapoznaj się z informacjami na temat programów przesiewowych dla osób transpłciowych i niebinarnych. 

3. Rak szyjki macicy oraz HPV 

Rak szyjki macicy to choroba nowotworowa, która występuje we wszystkich odcinkach szyjki macicy. 

Szyjka macicy to otwór prowadzący z pochwy do macicy. Stanowi część układu rozrodczego.

Diagram pokazujący, gdzie znajduje się szyjka macicy. 

Prawie wszystkie nowotwory szyjki macicy są spowodowane przez zakażenie pewnymi rodzajami wirusa HPV wysokiego ryzyka. 

HPV to nazwa bardzo pospolitej grupy wirusów. Większość wirusów HPV jest niskiego ryzyka i nie powoduje żadnych problemów. 

Wirusy HPV łatwo się rozprzestrzeniają. Wirusem HPV zarazić można się poprzez jakikolwiek rodzaj kontaktu seksualnego, w tym: 

• kontakt skóra ze skórą okolic narządów płciowych 

• stosunek pochwowy, analny i seks oralny 

• dzielenie się zabawkami erotycznymi 

Wirusem HPV zarazić można się, nawet jeśli osoba nie miała stosunku penetracyjnego. Większość ludzi zaraża się w ciągu swojego życia jakimś rodzajem wirusa HPV. Nie można się tego wstydzić. 

Wirusa HPV można nosić przez wiele lat, nawet jeśli osoba nie była aktywna seksualnie i nie miała nowego partnera. HPV nie zawsze powoduje objawy, więc możesz nie wiedzieć, czy go masz. 

Twoje ciało zazwyczaj pozbywa się wirusa HPV, lecz jeśli wirus HPV wysokiego ryzyka pozostanie w Twoim organizmie, może wywołać on zmiany w komórkach szyjki macicy. Te zmiany, w przypadku ich nieleczenia, mogą przekształcić się w raka szyjki macicy. 

Jeżeli nie nosisz wirusa HPV wysokiego ryzyka, jest bardzo mało prawdopodobne, że zachorujesz na raka szyjki macicy. Obejmuje to sytuacje pojawienia się już wcześniej nieprawidłowych zmian komórek Twojej szyjki macicy. 

4. Jak działają badania przesiewowe szyjki macicy 

Badanie przesiewowe szyjki macicy zazwyczaj wykonuje pielęgniarka lub lekarz płci żeńskiej. Można o to poprosić przy umawianiu się na wizytę - Twoja przychodnia zdrowia lub poradnia zdrowia seksualnego dopilnuje, że do dyspozycji będzie pracownik służby zdrowia płci żeńskiej. 

Pobierze on miękką szczoteczką próbkę komórek z szyjki macicy do badania laboratoryjnego. Większość osób nie potrzebuje po tym żadnych dalszych badań. 

W przypadku wykrycia w próbce wirusa HPV wysokiego ryzyka komórki badamy również w kierunku wszelkich nieprawidłowych zmian. Dzięki temu wyniki badań przesiewowych szyjki macicy są dokładniejsze. 

Jeśli wykryjemy zmiany, może być wymagane przeprowadzenie innego badania nazywanego kolposkopią, aby bliżej przyjrzeć się szyjce macicy. Zaoferujemy Ci wizytę, aby porozmawiać na temat badania, jeśli takie będzie wymagane. 

5. Podczas wizyty 

Pielęgniarka lub lekarz poinformuje Cię, czego oczekiwać na każdym etapie badania przesiewowego. 

1. Zostanie Ci zapewniona prywatność, aby pozwolić Ci rozebrać się od pasa w dół. Możesz założyć coś na siebie, czego nie będzie trzeba zdejmować, na przykład długą bluzę, spódnicę lub sukienkę. 

2. Otrzymasz papierowy ręcznik, aby na czas badania przesiewowego zakryć obszar swojego pasa. 

3. Zazwyczaj leży się na plecach ze zgiętymi nogami, stopami razem i rozstawionymi kolanami. Można poprosić o ułożenie się w innej pozycji, na przykład na boku. Czasami zachodzi konieczność zmiany pozycji w trakcie badania. 

4. Pielęgniarka lub lekarz delikatnie umieści w pochwie gładkie narzędzie w kształcie rurki nazywane wziernikiem. W celu zmniejszenia dyskomfortu może zaaplikować małą ilość środka nawilżającego. Można poprosić o mniejszy wziernik. Można również poprosić o samodzielne włożenie wziernika na początku badania. 

5. Pielęgniarka lub lekarz otworzy wziernik, aby zobaczyć szyjkę macicy. Za pomocą miękkiej szczoteczki pobierze małą próbkę komórek z szyjki macicy. Możesz poczuć pewien dyskomfort. Aby pomóc sobie w odprężeniu, możesz skorzystać z ćwiczeń oddechowych. 

6. Pielęgniarka lub lekarz zamknie i wyjmie wziernik, i zostawi Cię, aby pozwolić Ci się ubrać. Może dać Ci chusteczki do wytarcia środka nawilżającego. 

Samo badanie przesiewowe szyjki macicy powinno zająć mniej niż 5 minut. Cała wizyta powinna potrwać około 10 minut. 

Pielęgniarka lub lekarz będą przeszkoleni w zakresie tego, jak Cię wspierać. Możesz także przyprowadzić kogoś ze sobą, na przykład znajomego, partnera lub pracownika wsparcia. Taka osoba będzie mogła przebywać z Tobą w gabinecie podczas wizyty. 

W przypadku konieczności opróżnienia swojego pęcherza przed badaniem przesiewowym poinformuj o tym pielęgniarkę lub lekarza. Możesz poprosić o przystosowanie badania, aby czuć się bardziej komfortowo. Jeśli będziesz odczuwać jakikolwiek ból, należy o tym powiedzieć. 

Na stronie NHS.UK możesz obejrzeć filmik pokazujący badanie przesiewowe szyjki macicy. Pokazuje on ilustrowany widok wnętrza ciała i wyjaśnia, co się dzieje podczas badania. 

6. Praktyczne porady i wsparcie 

Być może będziesz potrzebować wsparcia w przyjściu na badanie przesiewowe szyjki macicy. Przy umawianiu się na wizytę poinformuj swoją przychodnię zdrowia lub poradnię zdrowia seksualnego, czy wymagasz jakichkolwiek rozsądnych przystosowań, takich jak: 

• dłuższa lub podwójna wizyta 

• informacje w innych językach lub formatach, lub tłumacz ustny 

• osoba towarzysząca w gabinecie (inny wyszkolony członek personelu) 

• wizyta u zaufanego lekarza lub pielęgniarki, gdy udało Ci się już zbudować z nim lub nią dobre relacje 

Należy: 

• umówić się na badanie przesiewowe na dzień bez okresu – może on wypadać na 2 dni przed lub po krwawieniu 

• poczekać na zakończenie swojego leczenia w związku z jakąkolwiek nietypową wydzieliną z pochwy lub infekcją miednicy 

• poinformować, jeśli jesteś lub możesz być w ciąży, ponieważ może zajść konieczność opóźnienia Twojego badania przesiewowego 

Większość osób powinna unikać (przez 2 dni przed badaniem przesiewowym szyjki macicy) leków dopochwowych, środków nawilżających oraz kremów. Jeśli jednak uważasz, że Twoja wizyta może być trudniejsza z powodu suchości w pochwie, przed Twoim badaniem przesiewowym może zostać Ci przepisany krem estrogenowy do pochwy lub pessarium. 

Niektóre osoby mogą bać się badania przesiewowego szyjki macicy, co jest zrozumiałe. Może to być spowodowane chorobą psychiczną, przeszłymi traumatycznymi wydarzeniami, wykorzystaniem seksualnym lub przemocą domową. Masz kontrolę nad swoim badaniem przesiewowym szyjki macicy i możesz w dowolnym momencie poprosić o przerwanie badania. Na stronie GOV.UK możesz zapoznać się z naszym przewodnikiem dla osób, które mają problemy z przyjściem na badanie on GOV.UK. 

7. Wyniki badania przesiewowego szyjki macicy 

Pielęgniarka lub lekarz poinformuje Cię, kiedy możesz spodziewać się swoich wyników. Istnieją 3 możliwe wyniki: 

• HPV negatywny 

• HPV pozytywny, brak nieprawidłowych komórek 

• HPV pozytywny z nieprawidłowymi komórkami 

Czasami uzyskanie wyniku na podstawie próbki nie jest możliwe. W takim przypadku zapraszamy na kolejne badanie przesiewowe szyjki macicy za 3 miesiące. To nie oznacza, że coś jest nie tak. 

7.1 HPV negatywny 

Taki wynik otrzymuje większość osób (około 87 na 100). 

Oznacza to, że w Twojej próbce nie wykryto wirusa HPV wysokiego ryzyka. 

Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy jest bardzo niskie. Nie musimy sprawdzać Twojej próbki w kierunku nieprawidłowych zmian w komórkach szyjki macicy. 

Na kolejne badanie przesiewowe zazwyczaj zapraszamy za 5 lat. Niektóre osoby mogą zostać zaproszone szybciej w zależności od wcześniejszych wyników badań. Potwierdzi to Twój list z wynikami. 

7.2 HPV pozytywny, brak nieprawidłowych komórek 

Wynik taki otrzymuje około 9 na 100 osób. 

Oznacza to, że w Twojej próbce wykryto wirusa HPV wysokiego ryzyka, lecz nie znaleziono żadnych nieprawidłowych zmian w komórkach. 

W takich przypadkach na kolejne badanie zapraszamy za rok. O szybsze poddanie się badaniu prosimy, aby sprawdzić, czy Twój organizm pozbył się wirusa HPV wysokiego ryzyka, co się dzieje w większości przypadków. 

Jeśli nadal będziesz nosić wirusa HPV wysokiego ryzyka, lecz bez nieprawidłowych zmian w komórkach, na kolejne badanie zaprosimy Cię za rok. Jeśli po 2 latach będziesz nadal nosić wirusa HPV wysokiego ryzyka, zaprosimy Cię na kolposkopię, aby bliżej przyjrzeć się Twojej szyjce macicy.  

7.3 HPV pozytywny z nieprawidłowymi komórkami 

Wynik taki otrzymuje około 4 na 100 osób. 

Oznacza to, że w Twojej próbce wykryto wirusa HPV wysokiego ryzyka oraz nieprawidłowe zmiany w komórkach Twojej szyjki macicy. Wyniki badań objaśniają to bardziej szczegółowo. 

Skierujemy Cię na kolposkopię. To jak badanie przesiewowe szyjki macicy, lecz wykonywane jest w szpitalu. Pielęgniarka specjalistyczna lub lekarz przyjrzy się szyjce macicy za pomocą szkła powiększającego. Nazywane jest ono kolposkopem, który pozostanie na zewnątrz ciała. W razie konieczności może zostać pobrana mała próbka tkanki nazywaną biopsją. Więcej informacji o poddawaniu się kolposkopii znaleźć można na stronie NHS.UK. 

Większość osób, które ma kolposkopię, nie ma raka szyjki macicy.

Wyniki na każde 100 osób poddanych badaniom przesiewowym szyjki macicy 

NHS zapisuje Twoje wyniki w krajowej bazie danych. Oznacza to, że możemy porównać Twoje regularne wyniki badań przesiewowych. Twoją próbkę zachowamy przez okres 10 lat. 

8. Możliwe ryzyko powiązane z przesiewowym badaniem szyjki macicy 

Żadne badanie przesiewowe nie jest w 100% wiarygodne. 

W przypadku badania przesiewowego szyjki macicy jest to spowodowane tym, że: 

• infekcja HPV lub nieprawidłowe komórki mogą czasami nie zostać zauważone (wynik „fałszywie ujemny”) 

• istnieje mała szansa, że wynik będzie wskazywał na wykrycie nieprawidłowych komórek, gdy tak naprawdę szyjka macicy jest w normie (wynik „fałszywie dodatni”) 

• istnieje niskie ryzyko powstania nieprawidłowych komórek i przekształcenia się ich w raka między badaniami przesiewowymi 

Badanie przesiewowe szyjki macicy nie jest badaniem w kierunku innych rodzajów raka układu rozrodczego takich jak rak jajników, macicy, sromu czy pochwy. W razie jakichkolwiek obaw nie zwlekaj ze skontaktowaniem się z lekarzem rodzinnym. 

8.1 Możliwe ryzyko związane z poddaniem się kolposkopii 

Większość osób nie potrzebuje skierowania na kolposkopię i nie zachodzi u nich konieczność usunięcia nieprawidłowych komórek. W przypadku zajścia konieczności usunięcia komórek istnieje niskie ryzyko krwawienia i infekcji. Otrzymasz więcej informacji, aby pomóc Ci w decyzji, czy musisz poddać się kolposkopii. 

9. Objawy raka szyjki macicy 

Objawy raka szyjki macicy mogą obejmować: 

• nietypowe dla Ciebie krwawienie z pochwy 

• krwawienie podczas seksu lub po seksie, między miesiączkami lub po menopauzie (gdy miesiączki ustały 12 miesięcy lub dłużej temu) 

• miesiączki, które są obfitsze niż zazwyczaj 

• zmiany w wydzielinie pochwowej 

• ból podczas stosunku płciowego 

• ból w dolnej części pleców, między kośćmi biodrowymi (miednicy) lub w dolnej części brzucha 

Te objawy są bardzo pospolite i może być ich wiele przyczyn, lecz ważne jest, aby sprawdził je lekarz rodzinny. Jeżeli przyczyną jest rak, jego wczesne wykrycie oznacza, że bardziej prawdopodobne będzie jego skuteczne leczenie. 

Jeżeli chorujesz na inną chorobę taką jak mięśniaki lub endometriozę, umów się na wizytę do lekarza rodzinnego, jeśli dojdzie do zmiany lub pogłębienia się Twoich objawów lub nie będą Ci się wydawały one normalne.  

10. Kto jest bardziej narażony na raka szyjki macicy? 

Rak szyjki macicy dotyka w większości kobiet i osób z szyjką macicy poniżej 45. roku życia, lecz może wystąpić w każdym wieku. 

Większe prawdopodobieństwo wystąpienia raka szyjki macicy występuje u osób: 

• które znajdują się poniżej 45. roku życia – rak szyjki macicy występuje częściej u młodszych osób 

• które mają osłabiony układ odpornościowy, mając na przykład HIV lub AIDS 

• które urodziły wiele dzieci lub urodziły w młodym wieku (poniżej 17. roku życia) 

• których matka, gdy była z nimi w ciąży, przyjmowała lek hormonalny dietylstilbestrol 

• które miały w przeszłości raka pochwy, sromu, nerki lub pęcherza 

• które palą 

• które przyjmują tabletki antykoncepcyjne od ponad 5 lat – to tylko nieznacznie zwiększa ryzyko zachorowania 

Ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy można obniżyć stosując prezerwatywy, rzucając palenie i mając zrównoważoną dietę. 

Nie możesz zachorować na raka szyjki macicy, jeśli poddano Cię zabiegowi usunięcia macicy lub szyjki macicy. 

11. Rak szyjki macicy a szczepionka przeciw wirusowi HPV 

Szczepionka przeciw wirusowi HPV pomaga w ochronie przed wirusem HPV, który stanowi przyczynę większości przypadków zachorowań na raka szyjki macicy. 

Jest zalecana dla dzieci w wieku od 12 do 13 lat i osób o podwyższonym ryzyku powodowanym przez wirusa HPV. Jeśli przysługiwało Ci szczepienie w wieku 12 lub 13 lat, lecz nie udało Ci się go przyjąć, skontaktuj się ze swoim lekarzem rodzinnym. 

Mimo bycia zaszczepionym przeciw wirusowi HPV, nadal ważne jest przychodzenie na badania przesiewowe szyjki macicy. Szczepionka nie chroni przed wszystkimi rodzajami wirusa HPV, więc istnieje małe ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy. 

Badanie przesiewowe szyjki macicy oraz szczepionka przeciw HPV daje Ci najlepszą ochronę przed rakiem szyjki macicy. 

12. Badania kliniczne 

Możesz otrzymać propozycję wzięcia udziału w badaniu klinicznym. Są to naukowe badania medyczne. Wszelkie oferowane Ci badania będą gromadzić informacje na temat najlepszych rodzajów badań przesiewowych lub zabiegów, dzięki czemu będziemy mogli ulepszyć usługi w przyszłości. Możesz zdecydować, czy chcesz wziąć w nim udział czy nie. 

13. Dodatkowe informacje i wsparcie 

Aby uzyskać poradę na temat badań przesiewowych szyjki macicy, możesz skontaktować się ze swoja przychodnią zdrowia lub poradnią zdrowia seksualnego. 

Informacje te są dostępne w alternatywnych formatach, w tym w innych językach. Są one też dostępne w formacie łatwym do zrozumienia. 

Aby poprosić o te informacje w innym formacie, należy zadzwonić pod numer 0300 311 22 33 lub wysłać e-mail na <email:england.contactus@nhs.net>. 

Możesz również: 

• znaleźć więcej informacji na temat badań przesiewowych szyjki macicy 

• zapoznać się z naszym przewodnikiem dla osób, które mają problemy z przyjściem na badanie 

• zapoznać się z informacjami na temat programów przesiewowych NHS dla osób transpłciowych i niebinarnych 

The Eve Appeal to fundacja na rzecz walki z rakiem ginekologicznym. Oferuje bezpłatne i poufne porady na temat badań przesiewowych szyjki macicy. Aby poprosić o informacje w innym formacie, wyślij wiadomość e-mail na adres nurse@eveappeal.org.uk lub zadzwoń pod numer 0808 802 0019. 

Informacje o tym, jak wystąpić z programu badań przesiewowych.