Papur polisi

Cynllun Gweithredu AI ar gyfer Cyfiawnder

Cyhoeddwyd 31 Gorffennaf 2025

Rhagair gan yr Arglwydd Timpson

Mae’r Prif Weinidog, yr Arglwydd Ganghellor, a minnau wedi ymrwymo i greu gwladwriaeth fwy cynhyrchiol ac ystwyth – un lle mae deallusrwydd artiffisial (AI) a thechnoleg yn sbarduno gwasanaethau cyhoeddus gwell, cyflymach, a mwy effeithlon. 

Dyna pam rwy’n falch o gyflwyno’r Cynllun Gweithredu AI ar gyfer Cyfiawnder – dogfen gyntaf o’i fath sy’n amlinellu sut y byddwn yn defnyddio pŵer AI i drawsnewid profiad y cyhoedd, gan wneud eu rhyngweithiadau â’r system gyfiawnder yn symlach, yn gyflymach, ac wedi’u teilwra’n fwy i’w hanghenion. 

Mae’r cynllun hwn yn canolbwyntio ar dair blaenoriaeth: cryfhau ein sylfeini, ymgorffori AI ar draws gwasanaethau cyfiawnder, a buddsoddi yn y bobl a fydd yn cyflawni’r trawsnewid hwn. Mae’n cyd-fynd â gweledigaeth y Prif Weinidog i adeiladu gallu digidol ac AI ar draws y llywodraeth ac yn cefnogi ein blaenoriaeth adrannol o sicrhau mynediad cyflym at gyfiawnder. 

Ers ymuno â’r Weinyddiaeth Gyfiawnder ym mis Gorffennaf 2024, rwyf wedi gweld cyfleoedd gwirioneddol i AI wella bywydau gwaith ein staff rheng flaen a’n cydweithwyr – a thystiolaeth glir o ble mae eisoes yn gwneud gwahaniaeth. 

Rwy’n falch o gynrychioli adran sy’n ailystyried ei defnydd o dechnoleg yn sylfaenol i wella canlyniadau i’r cyhoedd ac i gyfrannu at dwf economaidd ehangach. 

Byddaf yn parhau i hyrwyddo ein huchelgais i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder arwain y ffordd o ran mabwysiadu AI mewn modd cyfrifol ac effeithiol ar draws y llywodraeth. 

Mae’r cynllun hwn yn nodi cam cyntaf hollbwysig tuag at wireddu’r uchelgais honno.

James Timpson
Gweinidog dros Garchardai, Prawf a Lleihau Aildroseddu
Gweinidog Arweiniol y Weinyddiaeth Gyfiawnder (MoJ) dros Ddeallusrwydd Artiffisial (AI)

Crynodeb gweithredol

Mae Deallusrwydd Artiffisial (AI) yn meddu ar y potensial i drawsnewid ein system gyfiawnder yng Nghymru a Lloegr ac i gyflawni ein blaenoriaethau gweinidogol. Mae AI yn dangos potensial mawr i helpu i gyflwyno cyfiawnder sy’n gyflymach, yn decach ac yn fwy hygyrch i bawb – gan leihau ôl-groniadau’r llysoedd, cynyddu capasiti carchardai a gwella canlyniadau adsefydlu yn ogystal â gwasanaethau i ddioddefwyr. Ond rhaid manteisio ar y cyfle hwn yn gyfrifol, gan sicrhau bod ymddiriedaeth y cyhoedd, hawliau dynol, a rheolaeth y gyfraith yn parhau i fod yn ganolog ac y caiff risgiau AI eu rheoli’n ofalus.

Mae’r Cynllun Gweithredu AI hwn ar gyfer Cyfiawnder yn nodi dull y Weinyddiaeth Gyfiawnder o fabwysiadu AI yn gyfrifol ac yn gymesur ar draws y llysoedd, tribiwnlysoedd, carchardai, prawf a gwasanaethau cefnogol (y cyfeirir atynt yma fel y system gyfiawnder). Fe’i datblygwyd mewn ymgynghoriad â’r farnwriaeth annibynnol a rheoleiddwyr gwasanaethau cyfreithiol ac fe’i gweithredir gennym mewn cydweithrediad â’n partneriaid ehangach yn y sector gyfiawnder megis y Swyddfa Gartref, Gwasanaeth Erlyn y Goron a’n hundebau llafur. Mae’n ategu ymdrechion ehangach y llywodraeth i foderneiddio gwasanaethau cyhoeddus yn ddiogel ac yn adeiladu ar gryfderau byd-eang y DU ym maes gwasanaethau cyfreithiol, gwyddor data ac arloesi AI.

Byddwn yn canolbwyntio ar dair blaenoriaeth strategol:

1. Cryfhau ein sylfeini

Byddwn yn gwella arweinyddiaeth, llywodraethu, moeseg, data, seilwaith digidol a fframweithiau masnachol AI. Bydd Uned AI Cyfiawnder benodol dan arweiniad ein Prif Swyddog AI yn cydlynu cyflawni’r Cynllun, gyda mewnbwn hanfodol gan ein timau Gwyddor Data, Digidol a Thrawsnewid. Mae Grŵp Llywio AI trawsadrannol yn darparu goruchwyliaeth a bydd Fframwaith AI a Moeseg Data, ynghyd â chynllun cyfathrebu, yn hyrwyddo tryloywder ac ymgysylltiad.

2. Ymgorffori AI ar draws y system gyfiawnder

Byddwn yn darparu gwasanaethau mwy effeithiol ar draws swyddogaethau gweithredol, galluogi ac sy’n wynebu dinasyddion. Drwy gymhwyso dull “Sganio, Cynnal Peilot, Graddio”, byddwn yn targedu achosion â defnydd o effaith uchel. Mae’r rhain yn cynnwys:

• Lleihau’r baich gweinyddol gyda offer cynhyrchiant AI diogel gan gynnwys chwilio, lleferydd a phrosesu dogfennau (e.e. offer trawsgrifio sy’n galluogi swyddogion prawf i ganolbwyntio ar waith o werth uwch). 
• Cynyddu capasiti drwy amserlennu gwell (e.e. capasiti carchar). 
• Gwella mynediad at gyfiawnder gyda chynorthwywyr sy’n wynebu dinasyddion (e.e. gwella trin achosion a darparu gwasanaethau yn ein canolfannau galwadau). 
• Galluogi addysg ac adsefydlu personol (e.e. hyfforddiant wedi’i deilwra ar gyfer ein gweithlu a troseddwyr). 
• Cefnogi gwneud penderfyniadau gwell drwy fodelau rhagfynegi a gwerthuso risg (e.e. rhagfynegi’r risg o drais yn y ddalfa).

3. Buddsoddi yn ein pobl a’n partneriaid

Byddwn yn buddsoddi mewn talent, hyfforddiant a chynllunio gweithlu rhagweithiol i gyflymu mabwysiadu AI a thrawsnewid y ffordd rydym yn gweithio. Byddwn hefyd yn cryfhau ein partneriaethau â darparwyr gwasanaethau cyfreithiol a rheoleiddwyr i gefnogi arloesi ym maes y gyfraith sy’n cael ei lywio gan AI; ac â’n partneriaid yn y system gyfiawnder troseddol ynghylch ein hymateb ar y cyd i droseddu sy’n cael ei alluogi gan AI.

Rydym yn barod i gyflawni. Mae’r broses o gyflwyno AI eisoes ar y gweill gyda chanlyniadau cynnar calonogol. Mae cyllid cychwynnol wedi’i sicrhau, gyda chefnogaeth ychwanegol yn cael ei rhagweld wrth i ni ddangos effaith. Wrth i dechnolegau AI aeddfedu, byddwn yn mireinio ein dull a’n cynllun yn seiliedig ar ganlyniadau’r byd go iawn, gwerthuso, ac adborth gan staff, undebau llafur, partneriaid, a’r cyhoedd. Rydym wedi ymrwymo i weithredu’n ddewr, dysgu’n gyflym, a sicrhau bod mabwysiadu AI yn dod â gwelliannau gwirioneddol. Gyda’n gilydd, bydd y blaenoriaethau hyn yn sicrhau bod AI yn cael ei wreiddio yn ein gwasanaethau a’n rhaglenni trawsnewid, gyda’r seiliau cywir i’w gefnogi, ac yn cael ei lywio gan weithlu cynhyrchiol ac ystwyth.

Pennawd: mae’r graffig yn crynhoi’r Cynllun Gweithredu AI ar gyfer Cyfiawnder, gan nodi’r nod, y manteision, y tri blaenoriaeth strategol, yr egwyddorion trawsbynciol a’r prif gynhyrchion AI.

Y cyfle

Mae AI yn cynnig addewid enfawr ar gyfer mynd i’r afael â heriau hirsefydlog yn y system gyfiawnder. Er ei bod yn gonglfaen i ddemocratiaeth, mae system gyfiawnder Cymru a Lloegr yn wynebu pwysau cynyddol oherwydd mynediad cyfyngedig at wasanaethau cyfreithiol, llysoedd yn ei chael hi’n anodd ymdopi â llwythi achosion uchel, a phroblemau parhaus yn ein carchardai. Mae gallu AI i ddysgu o ddata, ymdrin â chymhlethdod, ehangu’n ddiymdrech, a chyfathrebu’n naturiol yn cynnig cyfle digynsail i wella crebwyll dynol a mynd i’r afael â’r heriau gwreiddiol hyn. Drwy integreiddio atebion AI yn ofalus, mae gennym y potensial i wneud y canlynol:

1. Rhyddhau amser proffesiynol drwy awtomeiddio tasgau dydd i ddydd a gwaith papur , gan alluogi staff i ganolbwyntio ar ryngweithiadau ystyrlon a darparu cyfiawnder gyda mwy o empathi a gofal. 
2. Cynyddu capasiti’r system drwy drefnu pobl, mannau, ac adnoddau yn ddoethach i gefnogi cynllunio capasiti carchardai a lleihau’r ôl-groniad yn y llysoedd. 
3. Galluogi system gyfiawnder fwy personol a rhagweithiol drwy gefnogi cynlluniau adsefydlu wedi’u teilwra neu bersonoli gwasanaethau i ddioddefwyr. 
4. Galluogi llwybrau cyfreithiol mwy cyfartal drwy offer AI sy’n wynebu dinasyddion, sy’n helpu pobl i lywio prosesau cyfreithiol, datrys anghydfodau heb orfod mynd i’r llys neu dribiwnlys, neu hawlio iawndal am anafiadau troseddol. 
5. Gwella gwneud penderfyniadau gyda offer rhagfynegi uwch ar gyfer asesiadau risg, blaenoriaethu achosion, a chynllunio gweithredol i ddiogelu’r cyhoedd. 
6. Cefnogi twf economaidd drwy gefnogi sectorau cyfreithiol a Thechnoleg Gyfreithiol blaenllaw’r DU a chreu swyddi gwerth uchel, sy’n barod ar gyfer y dyfodol. 
7. Cynyddu gwytnwch y system drwy helpu asiantaethau cyfiawnder, rheoleiddwyr a rhanddeiliaid ehangach i ymateb i fygythiadau sy’n dod i’r amlwg megis troseddu sy’n cael ei alluogi gan AI.

Rydym yn rhagweld system gyfiawnder sy’n personoli ymgysylltiad dinasyddion, yn galluogi pobl i wneud penderfyniadau amserol a gwybodus ar gyfer pob unigolyn, yn symleiddio gweithrediadau i gyd-fynd â’r galw, ac yn cefnogi gweithlu sy’n ymgymryd â gwaith ystyrlon. Mae hyn yn gofyn am egwyddorion cadarn a rheoli risg yn rhagweithiol mewn perthynas â moeseg, ansawdd data a modelau, diogelwch, preifatrwydd, goruchwyliaeth cyflenwyr ac effaith weithredol annisgwyl, ond os caiff ei ddefnyddio yn dda, mae gan AI botensial trawsnewidiol i’r sector. 

Mae’r Weinyddiaeth Gyfiawnder (MoJ) mewn sefyllfa arbennig o dda i arwain y trawsnewidiad hwn, gyda camau cynaf addawol ar gyfer llwyddiant eisoes ar waith:

• Gwella galluoedd data: Mae ein timau data wedi datblygu’n sylweddol, gan ddarparu offer cod agored fel Splink a lansio rhaglenni megis BOLD a Data First, sy’n cysylltu data ar draws y llywodraeth i roi darlun llawnach o deithiau unigolion a ffynonellau cyfoethocach ar gyfer defnydd AI. 
• Sector gwasanaethau cyfreithiol ffyniannus: Y DU yw cartref marchnad gwasanaethau cyfreithiol fwyaf Ewrop, gyda 44% o fusnesau newydd Technoleg Gyfreithiol Ewrop a chyfraniad o £37 biliwn i’r economi. Mae hyn yn cynnig cyfle i’n gosod ni fel arweinydd mewn arloesi ym maes y gyfraith sy’n cael ei lywio gan AI. 
• Fframwaith cyfreithiol blaengar: Mae’r Pwyllgor Rheolau Trefniadaeth Ar-lein (OPRC), y Weinyddiaeth Gyfiawnder (MoJ) a’r farnwriaeth yn gweithio i wella mynediad at gyfiawnder i bawb drwy fanteisio ar ŵer technoleg ddigidol fodern, megis AI, yn y cyfnod cyn gweithredu, ar draws y meysydd sifil, teulu a thribiwnlysoedd. 
• Mynediad at arbenigedd AI o’r radd flaenaf yn fyd-eang: Mae sefydliadau AI o’r radd flaenaf yn fyd-eang yn gweithredu yn y DU, gan gynnwys Google DeepMind, OpenAI, Anthropic, Microsoft, Scale AI a Meta AI, gyda chefnogaeth ecosystem gynyddol o gwmnïau AI a thechnoleg gyfreithiol. Mae hyn yn galluogi’r Weinyddiaeth Gyfiawnder i gydweithio â’r arbenigwyr a’r adnoddau gorau i ysgogi twf yn y sector.

Ein Cynllun Gweithredu AI ar gyfer Cyfiawnder

Er mwyn gwireddu potensial llawn AI, mae’r cynllun hwn wedi’i strwythuro o amgylch tair blaenoriaeth strategol, y bwriadwn eu cyflawni dros gyfnod o 3 blynedd yn amodol ar gyllid:

1. Cryfhau ein sylfeini: Byddwn yn cryfhau arweinyddiaeth, llywodraethu ac egwyddorion moesegol AI, seilwaith data a digidol a chaffael er mwyn cefnogi mabwysiadu AI a rheoli risgiau yn rhagweithiol. 
2. Ymgorffori AI ar draws y system gyfiawnder: Byddwn yn defnyddio AI i gyflawni ein canlyniadau blaenoriaeth: diogelu’r cyhoedd, lleihau aildroseddu, darparu mynediad cyflym at gyfiawnder a sicrhau swyddogaethau galluogi effeithlon drwy ddull clir o “Sganio, Cynnal Peilot, Graddio”. 
3. Buddsoddi yn ein pobl a’n partneriaid: Byddwn yn buddsoddi mewn talent, hyfforddiant a chynllunio’r gweithlu i gyflymu mabwysiadu AI a thrawsnewid y ffordd rydym yn gweithio. Rydym hefyd yn bwriadu cryfhau ein partneriaethau i gefnogi arloesedd ym maes y gyfraith dan arweiniad AI, twf economaidd a’n hymateb ar y cyd i droseddau sy’n cael eu galluogi gan AI.

Ar draws y blaenoriaethau hyn, byddwn yn alinio â pholisïau trawsbynciol:

• Rhoi diogelwch a thegwch yn gyntaf: rhaid i AI ym maes cyfiawnder weithio o fewn y gyfraith, amddiffyn hawliau unigolion, a chynnal ymddiriedaeth y cyhoedd. Mae hyn yn gofyn am brofi trylwyr, atebolrwydd clir, a goruchwyliaeth ofalus, yn enwedig lle mae penderfyniadau’n effeithio ar ryddid, diogelwch, neu hawliau unigol. 
• Diogelu annibyniaeth: Dylai AI gefnogi, nid disodli, barn ddynol. Byddwn yn diogelu annibyniaeth barnwyr, erlynwyr a chyrff goruchwylio, gan sicrhau bod AI yn gweithredu o fewn y gyfraith ac yn atgyfnerthu hyder y cyhoedd. 
• Dechrau gyda’r bobl sy’n defnyddio’r system: Byddwn yn dylunio offer AI o amgylch anghenion defnyddwyr, e.e. dioddefwyr, troseddwyr, staff, barnwyr a dinasyddion. Mae hynny’n golygu datrys problemau go iawn, datblygu datrysiadau ar y cyd gyda defnyddwyr, a lleoleiddio gwasanaethau i adlewyrchu realiti amrywiol cyfiawnder. 
• Adeiladu neu brynu unwaith, defnyddio sawl gwaith: Adeiladu datrysiadau cyffredin y gellir eu defnyddio ar draws y system lle bo modd, gan leihau costau ac ymdrechion dyblyg.

Mae’r Cynllun Gweithredu hwn yn adeiladu ar y gwaith rhagorol a gynhyrchwyd gan dimau a phartneriaid y llywodraeth yn y blynyddoedd diwethaf. Mae’n ategu ac yn cyd-fynd â’r canlynol:

• Y Cynllun Gweithredu Cyfleoedd AI a’r ymateb gan y llywodraeth iddo, sy’n amlinellu map ffordd o blaid arloesedd ac o blaid diogelwch ar gyfer AI ar draws y llywodraeth. 
• Y Llawlyfr AI (Fframwaith AI Cynhyrchiol ar gyfer y Llywodraeth gynt) a’r canllawiau presennol ar ddefnyddio AI yn ddiogel ac yn gyfrifol yn y sector cyhoeddus. 
• Adolygiad Cyflwr y Llywodraeth Ddigidol a Glasbrint ar gyfer Llywodraeth Ddigidol, sy’n cydnabod y seiliau technolegol a diwylliannol sydd eu hangen i foderneiddio gwasanaethau cyhoeddus. 
• Cydweithrediadau dan arweiniad yr Hwb ar gyfer Deallusrwydd Artiffisial, 10DS (Gwyddor Data Rhif 10), GDS, Sefydliad Diogelwch AI, Uned AI Sofren a thimau arbenigol eraill yn archwilio apiau AI er budd y cyhoedd.

Mae’n bwysig diffinio beth yr ydym yn ei olygu o ran AI er mwyn sicrhau dealltwriaeth gyffredin o’i rôl. Drwy gydol y Cynllun Gweithredu hwn, defnyddir “AI” fel term ymbarél ar gyfer offer gan gynnwys dysgu peirianyddol, modelau iaith mawr ac ymddygiadau annibynnol sy’n dod i’r amlwg; offer sy’n galluogi peiriannau i brosesu data, gwneud casgliadau, dysgu a rhoi argymhellion a fyddai’n draddodiadol yn gofyn am ddeallusrwydd dynol.

1. Cryfhau ein sylfeini

I drawsnewid ein gwasanaethau a dod yn bartner gwladwriaeth gorau ar gyfer arloesi sy’n cael ei lywio gan AI, rhaid i ni osod sylfeini cadarn. Mae hyn yn gofyn am ffocws strategol ar arweinyddiaeth, llywodraethu, moeseg, seilwaith data a digidol, a chaffael. Yn benodol, byddwn yn:

1.1 Cryfhau arweinyddiaeth AI ac sefydlu Uned AI Cyfiawnder benodol

Rydym wedi penodi Prif Swyddog AI i ddarparu arweinyddiaeth strategol a chyflymu mabwysiadu AI yn gyfrifol ar draws y system gyfiawnder. Gan ddod â phrofiad helaeth o ddatblygu AI yn y sector preifat ac arloesi yn y llywodraeth, bydd y Prif Swyddog AI yn helpu i ddenu’r talent gorau, adeiladu timau rhyngddisgyblaethol perfformiad uchel, a sicrhau defnydd moesegol, effeithiol ac atebol o AI. 

I gefnogi hyn, rydym wedi sefydlu Uned AI Cyfiawnder, sef tîm amlddisgyblaethol sy’n cynnwys arbenigwyr mewn AI, moeseg, polisi, dylunio, gweithrediadau a rheoli newid. Bydd yn cydlynu cyflawni’r Cynllun, gyda mewnbwn hanfodol gan ein timau Gwyddor Data, Digidol a Thrawsnewid. Byddwn yn ymgorffori datrysiadau AI yn ddiogel ac yn gydweithredol ar draws ein hadran a’n hasiantaethau, gan sicrhau ein bod yn manteisio i’r eithaf ar botensial AI tra’n cynnal ymddiriedaeth y cyhoedd a thryloywder. 

Fel rhan o’n dull arweinyddiaeth AI, rydym yn gweithio’n agos gyda’r farnwriaeth annibynnol, sydd wedi cyhoeddi ei chanllawiau ei hun ar AI. Mae Gwasanaeth Llysoedd a Thribiwnlysoedd EF (GLlTEF) a’r Swyddfa Farnwrol yn bartneriaid allweddol yn y cydweithrediad hwn, gan sicrhau bod anghenion a gwerthoedd barnwrol yn cael eu hadlewyrchu yn y defnydd cyfrifol o AI. Rydym hefyd yn gweithio’n agos gyda’r Pwyllgor Rheolau Trefniadaeth Ar-lein (OPRC) i sicrhau bod gwasanaethau cyfiawnder digidol sy’n defnyddio AI yn gydlynol, yn canolbwyntio ar y defnyddiwr ac yn gadarn yn gyfreithiol. 

Yn ehangach, byddwn yn mynd i’r afael yn weithredol â throseddu sy’n cael ei alluogi gan AI drwy gydweithio ar draws y sector gyfiawnder trwy ymchwil ar y cyd a gweithgorau sy’n canolbwyntio ar fygythiadau sy’n dod i’r amlwg.

1.2 Gweithredu llywodraethu cadarn i arwain a monitro cynnydd AI

Mae llywodraethu cadarn yn hanfodol i sicrhau bod datrysiadau AI yn ddiogel, yn dryloyw, yn gyfreithlon ac yn unol â’n hymrwymiadau moesegol a’n blaenoriaethau strategol. Rydym wedi sefydlu Grŵp Llywio AI sy’n dod â chydweithrediad uwch-arweinwyr o bob rhan o’r Weinyddiaeth Gyfiawnder, gan gynnwys adrannau polisi, data, digidol, diogelwch, pobl, cyfreithiol, Gwasanaeth Carchardai a Phrawf EF (HMPPS), GLlTEF, risg, a chyfathrebu, i oruchwylio mentrau AI a rheoli risgiau. 

Mae’r Grŵp Llywio yn pennu safonau moesegol, diogelwch, a gweithredol trawsbynciol; yn rheoli’r Gofrestr Risg AI adrannol; ac yn darparu fforwm rheolaidd ar gyfer adolygu cynnydd a datrys problemau. Mae’n gweithio’n agos gyda chyrff mewnol a thraws-lywodraethol, gan gynnwys Bwrdd Diogelwch Gwybodaeth a Risg y Weinyddiaeth Gyfiawnder, y Pwyllgor Gweithredol, a Phwyllgor Diogelwch AI y Llywodraeth, i wreiddio defnydd diogel ac effeithiol o AI ar draws y system gyfiawnder. 

Yn ogystal, mae GLlTEF wedi sefydlu prosesau llywodraethu a sicrwydd wedi’u teilwra i sicrhau bod unrhyw ddefnydd o AI mewn llysoedd a thribiwnlysoedd yn briodol, yn ddiogel ac o dan reolaeth, ac yn cynnal annibyniaeth y farnwriaeth. Mae hyn yn cynnwys Fframwaith AI Cyfrifol gyda pholisïau clir i atal rhagfarn annheg, diogelu hawliau cyfreithiol, a chefnogi canlyniadau teg, tra’n galluogi tryloywder ac atebolrwydd yn y ffordd y defnyddir AI. 

Gan gydnabod cyflymder arloesi, bydd ein dull llywodraethu yn parhau i fod yn ystwyth. Byddwn yn diweddaru canllawiau, polisïau a phrotocolau risg yn barhaus yn unol â thechnolegau sy’n dod i’r amlwg, gofynion cyfreithiol a disgwyliadau’r cyhoedd. Bydd cydymffurfedd yn cael ei monitro drwy brosesau llywodraethu digidol a data presennol ond yn cael ei wella gan ganllawiau’r Adran Gwyddoniaeth, Arloesi a Thechnoleg (DSIT) ar sicrwydd AI, gan gynnwys y Fframwaith Llywodraethu AI sydd ar ddod gan y Swyddfa Deallusrwydd Artiffisial.

1.3 Gwneud tryloywder yn gonglfaen i’n dull o ymdrin ag AI

Mae tryloywder ynghylch sut mae AI yn cael ei ddefnyddio yn hanfodol i ennill ymddiriedaeth y cyhoedd ac i sicrhau defnydd cyfrifol o AI. Byddwn yn cyflwyno Cynllun Cyfathrebu AI penodol i ymgysylltu’n rhagweithiol â staff, partneriaid, a’r cyhoedd, gan ddarparu diweddariadau clir a hygyrch am ein mentrau, blaenoriaethau ac effeithiau AI. 

Bydd ein canolfan ar-lein newydd yn ai.justice.gov.uk yn gwasanaethu fel prif bwynt ymgysylltu, gan gyhoeddi diweddariadau rheolaidd am yr hyn rydym yn ei archwilio, ei dreialu, a’i raddio. Lle bo’n briodol, byddwn yn agor ein hoffer a’n datrysiadau fel ffynhonnell agored i hyrwyddo ailddefnyddio a chydweithio.

Byddwn yn bodloni gofynion tryloywder y llywodraeth drwy gyhoeddi achosion defnydd perthnasol drwy’r Hwb Safon Cofnodi Tryloywder Algorithmig (ATRS), gan alluogi craffu cyhoeddus, cefnogi atebolrwydd, ac annog arloesi cyfrifol ar draws sectorau.

1.4 Graddio Fframwaith Moeseg AI a Data er mwyn adeiladu a phrynu’n gyfrifol

Er mwyn sicrhau bod AI yn cael ei ddatblygu a’i ddefnyddio mewn ffordd sy’n ddiogel, yn deg ac yn atebol, byddwn yn ymgorffori egwyddorion moeseg wrth wraidd ein dull gweithredu. Mewn partneriaeth â Sefydliad Alan Turing, rydym wedi datblygu Fframwaith Moeseg AI a Gwyddor Data sy’n hygyrch i’r cyhoedd. Mae hwn yn becyn cymorth ymarferol i arwain datblygwyr, llunwyr polisïau, a’r rhai sy’n gwneud penderfyniadau o’r dechrau hyd at y diwedd. 

Mae’r Fframwaith wedi’i adeiladu o amgylch pum egwyddor SAFE-D craidd: Cynaliadwyedd, Atebolrwydd, Tegwch, Esboniadwyedd, a Chyfrifoldeb Data. Mae’r egwyddorion hyn yn sail i’n dull ehangach o fabwysiadu AI, ac rydym bellach yn mynd i gynyddu’r defnydd o’r Fframwaith hwn, gan sicrhau ei fod yn cael ei gymhwyso’n gyson gan bob tîm mewnol sy’n gweithio gyda AI. 

Oherwydd natur sensitif data cyfiawnder, rydym yn rhoi blaenoriaeth uchel i breifatrwydd a diogelwch, gan weithio gyda’n harbenigwyr diogelu data a seiberddiogelwch drwy gydol cylch oes ein cynnyrch. Byddwn yn parhau i fodloni, ac i ragori ar, safonau cyfreithiol a rheoleiddiol, gan gynnwys cydymffurfio â GDPR y DU, gofynion diogelwch y llywodraeth, archwiliadau preifatrwydd rheolaidd, mesurau cadarn o ran rheoli mynediad, a hyfforddiant staff. 

Bydd yn ofynnol i gyflenwyr AI allanol fodloni ein safonau uchel. Byddwn yn disgwyl mynediad priodol at fodelau a gwasanaethau i sicrhau arferion cyfrifol drwy gydol ein cadwyn gyflenwi. Mae mynd i’r afael â rhagfarn algorithmig yn rhan allweddol o’r ymrwymiad hwn. Gall rhagfarn godi o fewnbynnau data, dyluniad model, neu ddefnydd anfwriadol. Byddwn yn monitro allbynnau, yn defnyddio technegau gwrth-rhagfarn, ac yn defnyddio setiau data cynrychiadol i sicrhau bod AI yn helaethu, nid yn disodli, barn ddynol.

1.5 Gwella data fel rhagofyniad ar gyfer achosion defnydd AI

Mae data o ansawdd uchel, cydgysylltiedig yn hanfodol i AI allu darparu gwerth ar draws y system gyfiawnder. Ar hyn o bryd, mae cofnodion anghyson ac wedi’u rhannu rhwng asiantaethau yn cyfyngu ar ein gallu i bersonoli gwasanaethau, i reoli risg, ac i wneud penderfyniadau amserol. Gall prosesau a wneir â llaw a systemau ynysedig hefyd effeithio ar ymgysylltiad dioddefwyr ac effeithlonrwydd y rheng flaen. 

Er mwyn mynd i’r afael â hyn, rydym yn cynllunio cyfres o fentrau data wedi’u targedu i wella ansawdd, llywodraethu, rhyngweithredu a seilwaith. Mae’r rhain yn cynnwys:

• Cysylltu data troseddwyr ar draws systemau drwy ein rhaglenni Canlyniadau Gwell drwy Ddata Cysylltiedig (BOLD) a Data yn Gyntaf i wella diogelwch y cyhoedd, adsefydlu, cyfiawnder ieuenctid, atal a gwasanaethau i ddioddefwyr.
• Parhau i weithio gyda’r Swyddfa Gartref a Gwasanaeth Erlyn y Goron i gefnogi llif gwybodaeth esmwyth drwy’r System Gyfiawnder Troseddol a galluogi’r Genhadaeth Strydoedd Mwy Diogel, fel rhan o Raglen Gwella Data’r System Gyfiawnder Troseddol. 
• Cryfhau sylfeini data drwy wella llywodraethu, peirianneg, a phiblinellau dadansoddi ar draws asiantaethau’r Weinyddiaeth Gyfiawnder. Bydd hyn yn darparu gwell mewnwelediad, penderfyniadau cyflymach, a safonau cyson ar draws meysydd cyfiawnder. 
• Diffinio safonau data gyda’r Pwyllgor Rheolau Trefniadaeth Ar-lein (OPRC) i sicrhau rhyngweithredu rhwng darparwyr datrys anghydfod a GLlTEF, gan gefnogi arloesi a datrys achosion yn gynt.

Yn y tymor hwy, mae’r gwaith hwn yn gosod y sylfaen ar gyfer trawsnewid dan arweiniad AI. Yn y sector gyfiawnder troseddol, byddai un hunaniaeth ddiogel ar gyfer pob unigolyn yn galluogi AI i gynhyrchu sgoriau risg deinamig, creu cynlluniau adsefydlu personol, ac argymell cymorth wedi’i deilwra yn seiliedig ar hanes iechyd, addysg, neu gyflogaeth. 

Yn y llysoedd sifil a theulu a’r tribiwnlysoedd, gallai data cyson, cywir ac y gellir ei rannu alluogi AI yn y pen draw i ddidoli, cynghori a gwthio partïon tuag at offer datrys anghydfodau a setliadau teg lle bo hynny’n briodol. Gallai hyn ddatrys problemau cyfreithiol yn llawer cynt ac eu hatal rhag gwaethygu. Trwy wreiddio AI yn y broses gyfiawnder sifil, caiff mynediad at gyfiawnder ei ehangu drwy sicrhau fod cyngor arbenigol wedi’i wirio, a brysbennu ar gael ar alw, tra’n dal i gadw’r hawl i unrhyw benderfyniad terfynol gael ei wneud gan farnwr dynol.

Astudiaeth achos: Defnyddio dysgu peirianyddol i greu un hunaniaeth troseddwr

Mae cael un ID cyson ar gyfer pob troseddwr yn hanfodol i allu gwneud penderfyniadau gwell ar draws y daith gyfiawnder. Mae data wedi’i rannu a’i anghysondeb ar draws gwahanol wasanaethau wedi ei gwneud yn anodd olrhain taith unigolyn. 

Rydym yn adeiladu system amser real sy’n cysylltu data troseddwyr ar draws asiantaethau i ddarparu un darlun cyson. Mae hyn yn mynd i’r afael â phroblemau hirsefydlog o ddyblygu a data coll sy’n gallu peryglu dedfrydu ac adsefydlu. 

Mae’r system yn defnyddio Splink, meddalwedd cysylltu data ffynhonnell agored a ddatblygwyd gan wyddonwyr data’r Weinyddiaeth Gyfiawnder. Mae’n defnyddio dysgu peirianyddol esboniadwy i ddileu cofnodion dyblyg ac i sicrhau cywirdeb. Bydd y golwg unedig hon yn lleihau’r baich gweinyddol, yn cefnogi gwneud penderfyniadau gwell, ac yn galluogi offer AI mwy datblygedig i wella diogelwch y cyhoedd a chanlyniadau adsefydlu.

1.6 Mynd i’r afael â heriau seilwaith i alluogi parodrwydd AI

Mae seilwaith digidol dibynadwy yn hanfodol i fabwysiadu AI yn effeithiol ar draws y system gyfiawnder. Er gwaethaf cynnydd, gan gynnwys cysylltedd Wi-Fi gwell mewn llysoedd a charchardai, systemau TG wedi’u moderneiddio, a gallu cwmwl wedi’i ehangu, mae bylchau seilwaith sylweddol yn parhau. Heb fynd i’r afael â’r rhain, ni all datrysiadau AI gyflawni eu potensial llawn. 

Byddwn yn adeiladu ar y cynnydd a wnaed drwy raglenni megis Diwygio GLlTEF a mentrau Digidol HMPPS i gryfhau cysylltedd, diogelwch, a galluoedd cyfrifiadurol ar draws yr ystad. Rhaid i’r seilwaith sylfaenol gydymffurfio â’r arferion gorau ar gyfer seiberddiogelwch. Drwy fynd i’r afael â’r heriau sylfaenol hyn, byddwn yn sicrhau nad yw AI yn ddatrysiad ynysedig nad yw’n mynd heibio cam peilot, ond yn offeryn galluogi craidd ar gyfer effeithlonrwydd a chanlyniadau gwell mewn llysoedd, carchardai, a’r gwasanaeth prawf. 

Enghraifft o hyn yw’r hen system a ddefnyddiwyd gan swyddogion prawf i asesu risgiau, anghenion a chryfderau unigolion yn cael ei disodli. Bydd yr offeryn newydd, Asesu Risgiau, Anghenion a Chryfderau (ARNS), yn gwella ansawdd a chysondeb rheoli troseddwyr yn sylweddol, tra hefyd yn creu’r seilwaith digidol sydd ei angen i gefnogi gwasanaethau AI yn y dyfodol.

1.7 Mynd i’r afael â rhwystrau ariannol a masnachol i alluogi galluoedd AI

Yn ôl y ‘glasbrint ar gyfer llywodraeth ddigidol fodern, mae angen amlwg am fodelau ariannu cynaliadwy sy’n cefnogi costau rhedeg gwasanaethau digidol dros nifer o flynyddoedd. Nid yw AI yn fuddsoddiad untro. Rhaid monitro, ailhyfforddi, a gwella modelau dros amser. Felly, mae ariannu hirdymor a chynaliadwy ar gyfer AI a thrawsnewid digidol yn hollbwysig i wireddu manteision technolegau sy’n dod i’r amlwg. 

Rhaid felly i fabwysiadu AI gael ei gefnogi gan fodel ariannu clir, aml-flwyddyn sy’n sicrhau bod peilotau’n gallu trosglwyddo i ddatrysiadau y gellir eu hehangu. Byddwn yn gweithio’n agos gyda Thrysorlys EF a DSIT i archwilio dulliau ariannu newydd, gan gynnwys buddsoddiad o raglenni traws-lywodraethol ar gyfer trawsnewid digidol. Heb ymagwedd ariannu ddeinamig o’r fath, mae perygl y bydd AI yn troi’n offeryn sy’n cael ei danddefnyddio nad yw’n symud allan o’r cyfnod peilot, yn hytrach na bod yn offeryn galluogi craidd i ddiwygio cyfiawnder. 

Yn unol â Chynllun Cyfleoedd AI y llywodraeth, byddwn hefyd yn canolbwyntio ar gaffael yn ddeallus o’r ecosystem AI. Gall cwmnïau AI arloesol a busnesau newydd barhau i wynebu heriau wrth weithio gyda’r llywodraeth, er enghraifft os nad ydynt wedi’u rhestru ar fframweithiau caffael sefydledig. Byddwn yn gweithio’n agos gyda Adran Fasnachol MoJ, DSIT a Thrysorlys EF i archwilio modelau caffael hyblyg, ymgysylltu â chyflenwyr yn gynnar, ac ehangu cyllid arloesi wedi’i dargedu. 

Ar gyfer AI, byddwn yn mabwysiadu model masnachol “profi a dysgu”. Yn hytrach na dyrannu’r holl gyllid ymlaen llaw, rydym yn bwriadu:

• Cynnal cynlluniau peilot prawf gwerth byr o ddatrysiadau a adeiladwyd yn fewnol neu’n allanol (gan gynnwys partneriaethau â chyflenwyr AI a mentrau bychain a chanolig eu maint (SME)), fel y gallwn ddilysu perfformiad mewn amodau byd go iawn yn gyflym. 
• Gwerthuswch ganlyniadau gan ddefnyddio metrigau clir a mesuradwy (e.e., cywirdeb, boddhad defnyddwyr, costau a buddion, arbedion amser). 
• Graddio neu addasu ar sail tystiolaeth, gan ymestyn contractau dim ond pan fydd datrysiadau yn dangos gwerth pendant.

Mae hyn hefyd yn golygu symleiddio cylchoedd caffael, mabwysiadu ymgysylltiad rhagweithiol â chyflenwyr, a sicrhau bod fframweithiau masnachol yn addas ar gyfer anghenion unigryw AI. Ein nod yw alinio caffael AI â strategaeth fasnachol ehangach y Weinyddiaeth Gyfiawnder, dileu rhwystrau diangen, a sicrhau’r gwerth gorau am arian.

Astudiaeth achos: Digwyddiadau Cyflwyniad Croes i chwilio am fusnesau bach a chanolig arloesol yn y DU^{[troednodyn 1]}

Er mwyn mynd i’r afael â heriau allweddol y system gyfiawnder, cynhaliodd y Weinyddiaeth Gyfiawnder a’r Adran Gwaith a Phensiynau ddigwyddiad ‘Cyflwyniad Croes’ arddull Dragons’ Den lle bu mentrau bychain a chanolig eu maint yn cyflwyno syniadau i ddatrys problemau ar draws y llywodraeth. Dros dri diwrnod yn Leeds, Llundain, a Manceinion, daeth 34 o fusnesau, 203 o randdeiliaid, a 57 o arbenigwyr pwnc at ei gilydd i gyd-greu datrysiadau. Un her ganolog, ‘Lleihau’r Broses Ddysgu’, oedd symleiddio hyfforddiant i staff gweithredol yn ein carchardai a’n swyddfeydd prawf drwy gydbwyso gofynion y gwaith dyddiol â datblygu sgiliau effeithiol. 

Yn dilyn y cyflwyniadau, dyfarnwyd contract tair mis i Taught by Humans, cwmni o’r DU, i ddatblygu a phrofi platfform dysgu digidol rhyngweithiol wedi’i lywio gan AI. Mae’r cydweithrediad hwn yn amlygu sut y gall modelau caffael hyblyg alluogi datrysiadau arloesol gan fentrau bychan a chanolig eu maint nad ydynt fel arfer yn llwyddo i sicrhau contractau’r llywodraeth.

Yn ehangach, nid defnyddiwr AI yn unig yw’r llywodraeth, ond lluniwr y farchnad hefyd. Trwy’r modd rydym yn ariannu, caffael, a chydweithio, gallwn ddylanwadu ar ddatblygiad datrysiadau AI sy’n cyd-fynd â gwerthoedd cyhoeddus, diogelwch, ac effaith gymdeithasol.

2. Ymgorffori AI ar draws y system gyfiawnder

Mae gan AI y potensial i ddarparu gwasanaethau sy’n llawer cyflymach, yn decach, ac yn fwy effeithiol ar draws swyddogaethau gweithredol a chynorthwyol sy’n wynebu dinasyddion. Mae’n gwneud hyn drwy ryddhau amser, cynyddu capasiti; galluogi ymyriadau mwy personol, hwyluso mynediad at gyfiawnder ac drwy wella gwneud penderfyniadau strategol yn ogystal â gweithredol. Yn hollbwysig, gall hefyd wella’r gefnogaeth i ddioddefwyr a defnyddwyr asiantaethau fel yr Awdurdod Iawndal Anafiadau Troseddol (CICA) a’r Swyddfa’r Gwarcheidwad Cyhoeddus (OPG).  

Yn fwy penodol, bydd AI yn chwarae rhan wrth i ni fwrw ymlaen â’r diwygiadau yn dilyn yr Adolygiad Dedfrydu Annibynnol. Mae ystyried rôl technolegau newydd, gan gynnwys AI, hefyd yn rhan o gylch gorchwyl yr Adolygiad Annibynnol o’r Llysoedd Troseddol. 

Fodd bynnag, mae hyn yn gofyn am ddull strategol, cam wrth gam i feithrin hyder a gallu dros amser. Yn unol â’r Cynllun Gweithredu ar Gyfleoedd AI, byddwn yn mabwysiadu methodoleg glir “Sganio, Cynnal Peilot, Graddio” i arwain mabwysiadu cyfrifol o AI:

• Sganio’r farchnad yn barhaus i nodi technolegau AI addawol a blaenoriaethu meysydd lle gallant gyflwyno’r budd mwyaf. 
• Cynnal peilot datrysiadau AI wedi’u targedu i brofi’n drylwyr eu hymarferoldeb, eu heffeithiolrwydd, eu goblygiadau moesegol a’u haliniad â anghenion defnyddwyr. Byddwn hefyd yn adolygu fforddiadwyedd a gwerth am arian ac yn eu dirwyn i ben lle bo’n briodol. 
• Graddio datrysiadau profedig sy’n wirioneddol bwysig i sicrhau buddion ar draws y system gyfan.

Er mwyn gwreiddio’r defnydd o AI, rydym yn ystyried datrysiadau AI fel rhan o’n holl brif raglenni trawsnewid ac yn datblygu cyfres o gynhyrchion AI craidd sy’n mynd i’r afael â heriau cyffredin trawsbynciol ar draws cyfiawnder. Mae’r rhain yn cynnwys cynhyrchion AI ar gyfer cynhyrchiant cyffredinol, chwilio a rheoli gwybodaeth, prosesu lleferydd ac sain, dadansoddi delweddau a phethau gweledol, galluoedd asiantaethol, dysgu, golygu a chodio. Bydd AI yn newid y ffordd rydym yn adeiladu cynhyrchion digidol, ac rydym yn bwriadu dilyn dull “adeiladu neu brynu unwaith, defnyddio sawl gwaith” ar gyfer y cynhyrchion hyn lle bo’n briodol. Yn ymarferol, mae hyn yn golygu y byddwn yn chwilio am ddatrysiadau , yn hyrwyddo rhyngweithredu, ac yn osgoi ailddyfeisio’r olwyn yn ddiangen.

I wreiddio AI ar draws y system gyfiawnder, rydym yn bwriadu:

2.1 Graddio offer cynhyrchiant AI ar draws y system i ryddhau amser

Mae gan offer cynhyrchiant sy’n cael eu pweru gan AI y potensial i drawsnewid gwaith dydd i ddydd dros 90,000 o staff ar draws y system gyfiawnder, o swyddogion prawf a staff carchar i dimau polisi, AD, a gweithrediadau llys. Gall yr offer hyn leihau’n sylweddol yr amser a dreulir ar dasgau dydd i ddydd, a wneir â llaw fel drafftio, chwilio, cymryd nodiadau, golygu, a llenwi ffurflenni, gan ryddhau staff i ganolbwyntio ar waith o werth uwch sy’n gofyn am empathi, arbenigedd, a chrebwyll. 

Drwy gynnal cynlluniau peilot helaeth a phrofi defnyddwyr, rydym wedi nodi cyfres o ddatrysiadau cyffredin, uchel eu heffaith sydd â’r potensial i ddarparu arbedion amser sylweddol ac enillion ar fuddsoddiad. Mae’r rhain yn dod o dan bedwar categori: Sgwrsio, Chwilio, Lleferydd, Awtomeiddio a Chodio.

2.1.1 Rhoi cynorthwyydd AI diogel i bob aelod o staff

Gall cynorthwywyr sgwrsio AI at ddefnydd cyffredinol, megis Microsoft 365 Copilot, ChatGPT Enterprise, a rhai amgen a grëwyd gan y llywodraeth, gefnogi staff mewn amrywiaeth eang o dasgau bob dydd: o ddrafftio e-byst a chrynodebu dogfennau i reoli mewnflychau, golygu gwybodaeth, a chynhyrchu adroddiadau. 

Yn dilyn cynlluniau peilot llwyddiannus ar draws swyddogaethau galluogi AD, polisi, cyfathrebu, prawf a GLlTEF, gwelsom arbedion amser sylweddol a gwell profiad i ddefnyddwyr yn ein gweithlu, yn enwedig i staff â chyflyrau niwroamrywiol, anghenion hygyrchedd, neu hyder digidol isel. 

Byddwn yn lansio ymgyrch “AI i Bawb” yn awr, gan ddarparu cynorthwywyr AI diogel o safon mentrau i bob aelod o staff y Weinyddiaeth Gyfiawnder erbyn Rhagfyr 2025, ynghyd â hyfforddiant a chymorth wedi’u teilwra (wedi’u manylu arnynt ym mlaenoriaeth strategol 3). Bydd yr offerynnau hyn yn galluogi staff i weithio’n fwy effeithlon, cydweithio’n fwy effeithiol, a threulio mwy o amser ar dasgau sy’n canolbwyntio ar bobl. 

Mae’r farnwriaeth hefyd yn ymrwymedig i archwilio’n ofalus y cyfleoedd y gall AI eu cynnig, tra’n diogelu uniondeb gweinyddu cyfiawnder ac yn cynnal hyder y cyhoedd. Er enghraifft, gallai offer cynhyrchiant wedi’u llywio gan AI gynorthwyo deiliaid swyddi barnwrol drwy symleiddio tasgau, gan gynnwys creu crynodebau ar gyfer bwndeli, sefydlu llinellau amser, a hwyluso drafftio sy’n briodol i oedran. Yn dilyn treial Copilot barnwrol llwyddiannus ar gyfer tasgau gweinyddol bob dydd, mae Microsoft 365 Copilot yn cael ei gyflwyno i farnwyr arweiniol.

Astudiaeth achos: Mabwysiadu cynorthwywyr AI diogel a saff ar gyfer staff^{[troednodyn 1]}

Mae’r Weinyddiaeth Gyfiawnder yn arwain y sector cyhoeddus wrth fabwysiadu cynorthwywyr AI diogel. Mae pob aelod o staff bellach â mynediad at fersiwn ddiogel o Copilot Chat gan y Weinyddiaeth Gyfiawnder, gyda offer sy’n helpu gyda thasgau fel drafftio, creu crynodebau a dadansoddi. Rydym hefyd yn cyflwyno fersiynau premiwm o Copilot ac rydym yr adran gyntaf i dreialu ChatGPT Enterprise. Mae’r newid hwn eisoes yn helpu staff i arbed tua 30 munud y dydd ar gyfartaledd, gan ryddhau amser ar gyfer gwaith o werth uwch. Mae’r adborth ansoddol hefyd wedi bod yn gadarnhaol iawn gan gynnwys:

• “Mae gen i ADHD, felly gall adroddiadau hir fod yn llethol. Mae crynodebau yn achubiaeth. Dwi’n ei garu!” 
• “Mae’r hyn a fyddai’n cymryd hanner diwrnod i mi gynt yn cymryd 20 munud bellach. Dwi wedi ennill oriau yn ôl bob wythnos dim ond drwy gael cymorth gyda’r drafft cyntaf, y strwythur, neu hyd yn oed drwy feddwl trwy broblem.” 
• Mae gennym alwadau traws-dimau bob dydd, ac roedd cynllunio’r rota yn arfer cymryd oriau. Rhoddais y rheolau iddo, argaeledd y tîm, ac allan daeth amserlen llawn ar gyfer y mis mewn ychydig funudau. Roedd hyd yn oed yn cynnwys yr esboniad y tu ôl i bob dewis. 
• “Mae’r offer AI hyn wedi rhoi tawelwch meddwl i mi yn ôl. Dwi’n gorffen y dydd gyda mwy o egni a llai o annibendod yn fy mhen.”

Rydym yn cynllunio cyflwyno cynorthwywyr AI diogel  yn llawn erbyn ail hanner 2025. Mewn adran â’r gweithlu mwyaf yn y llywodraeth, mae hyn yn allweddol i adeiladu gwasanaethau galluogi mwy effeithlon fel y gall mwy o adnoddau fynd at ein gwasanaethau rheng flaen sydd dan bwysau.

2.1.2 Cyflymu mewnwelediad gyda swyddogaethau chwilio a chasglu gwybodaeth wedi’u pweru gan AI

Mae staff y system gyfiawnder yn aml yn dibynnu ar sympiau mawr o wybodaeth anstrwythuredig, gan gynnwys gweithdrefnau gweithredol, dogfennau polisi, cofnodion achosion neu gynseiliau cyfreithiol, ond mae offer chwilio traddodiadol yn ei chael hi’n anodd dod o hyd i’r wybodaeth fwyaf perthnasol. Mae chwilio semantig neu hybrid sy’n cael ei bweru gan AI yn deall ystyr, cyd-destun, ac amrywiad iaith, gan helpu defnyddwyr i ddod o hyd yn gyflym i’r wybodaeth hanfodol sydd ei hangen arnynt. 

Yn wahanol i chwiliadau allweddeiriau safonol, mae chwilio semantig yn deall cyd-destun, ystyr, a pherthnasoedd rhwng cysyniadau. Er enghraifft, gallai swyddogion carchar adolygu nodiadau troseddwyr yn gyflym i nodi dangosyddion risg neu gyfleoedd adsefydlu, a gallai gweithwyr achos ddod o hyd i ganllawiau neu dystiolaeth berthnasol yn gyflym, gan arbed amser gwerthfawr a gwella gwneud penderfyniadau.

Yn y pen draw, bydd hyn yn lleihau’r amser a dreulir yn chwilio â llaw drwy ddogfennau hir, fel y gall staff dreulio mwy o amser yn gwneud penderfyniadau gwybodus, ac yn darparu gwell cymorth i’r rhai y maent yn eu gwasanaethu. 

Wrth i adnoddau ganiatáu, byddwn yn ehangu’r offer hyn ar draws gwasanaethau cyfiawnder i leihau aneffeithlonrwydd, cyflymu gwneud penderfyniadau, a gwella’r ddarpariaeth gwasanaeth ar y rheng flaen.

Astudiaeth achos: Chwiliadau doethach i staff prawf

Mae dod o hyd i’r wybodaeth gywir yn gyflym yn hollbwysig ym maes gwaith prawf, ac eto mae chwiliadau allweddeiriau traddodiadol yn aml yn methu â darparu’r hyn sydd ei angen. Roedd staff yn treulio amser yn arbrofi gyda gwahanol allweddeiriau i ddod o hyd i fanylion achosion, gan arwain at “ffrwydradau chwilio” rhwystredig. 

I ddatrys hyn, cyflwynodd Gwyddor Data MoJ swyddogaeth chwilio semantig yn System Ddigidol y Gwasanaeth Prawf (wedi’i lansio ym Mehefin 2025), wedi’i bweru gan Fodel Iaith Mawr (LLM). Mae’r offeryn AI hwn yn deall cyd-destun, ystyr, ac amrywiadau mewn iaith megis adnabod cyfystyron, camysgrifennu, talfyriadau, ac acronymau. O ganlyniad, mae staff bellach yn derbyn canlyniadau mwy perthnasol o’u chwiliad cyntaf, gan leihau’r amser chwilio a gwella gwneud penderfyniadau. 

Mae’r gwelliant hwn a lywir gan AI yn lleihau’r amser chwilio, yn gwella gwneud penderfyniadau, ac yn caniatáu i swyddogion prawf dreulio mwy o amser yn canolbwyntio ar adsefydlu troseddwyr, rheoli risg, a diogelwch cymunedol.

Astudiaeth achos: Mynediad cyflymach at wybodaeth i staff llysoedd a thribiwnlysoedd

Mewn amgylchedd llys prysur, mae dod o hyd i’r wybodaeth gywir yn gyflym ac yn hawdd yn hanfodol i sicrhau gweithredu effeithlon a chydymffurfiol. Fodd bynnag, mae gan staff rheng flaen fynediad at gannoedd o weithdrefnau gweithredol a dogfennau canllaw – sy’n golygu y gall gymryd degau o funudau i ddod o hyd i’r cynnwys perthnasol, gyda staff yn aml yn troi at gydweithwyr am gyngor yn y pen draw, gan effeithio ar gynhyrchiant y tîm cyfan. 

I ddatrys hyn, fe wnaethom ddatblygu a phrofi cynorthwyydd adalw gwybodaeth AI cynhyrchiol. Gall staff ofyn cwestiynau gan ddefnyddio iaith naturiol ac mae’r offeryn yn holi dros 300 o ddogfennau anstrwythuredig cyn dychwelyd crynodeb syml, ynghyd â cyfeiriad i’r ddogfen ffynhonnell. Dangosodd y gwerthusiad fod staff y llys yn gallu cael mynediad at yr wybodaeth sydd ei hangen arnynt fel y gallant gymryd yr wybodaeth allweddol i mewn yn gyflymach, gan gynyddu cyflymder gweinyddu achosion yn y system gyfiawnder yn y pen draw. Yn dilyn peilot llwyddiannus, rydym bellach yn archwilio ffyrdd o raddio’r datrysiad.

2.1.3 Defnyddio AI lleferydd a chyfieithu i ryddhau staff rheng flaen o feichiau gweinyddol

Mae staff rheng flaen yn treulio cryn dipyn o amser yn trawsgrifio cyfarfodydd ac yn cofnodi rhyngweithiadau. Gellid defnyddio’r amser hwn yn well i ymgysylltu â phobl a rheoli risg. Rydym yn treialu offer trawsgrifio a chreu crynodebau AI mewn gwasanaethau prawf yng Nghymru, Kent, Surrey a Sussex i leihau’r baich gweinyddol hwn ac i wella ansawdd y rhyngweithiadau a gofnodir.

Astudiaeth achos: Chwilio am ddatrysiadau i gefnogi swyddogion prawf gyda chymryd nodiadau

Yn y gwasanaethau prawf, mae swyddogion yn neilltuo amser gwerthfawr i ysgrifennu nodiadau achos, sy’n effeithio ar eu gallu i ganolbwyntio ar waith adsefydlu gyda troseddwyr. Mae llwythi achos uchel yn golygu bod Swyddogion Prawf weithiau’n cael trafferth dod o hyd i’r amser i gofnodi ac i ddadansoddi sgyrsiau cymhleth gyda Phobl ar Brawf mewn fformat digon manwl a chyson. Rydym yn treialu offer trawsgrifio a chreu crynodebau sy’n cael eu pweru gan AI ar draws gwasanaethau prawf yng Nghymru, Kent, Surrey a Sussex. 

Mae’r canlyniadau cynnar yn galonogol iawn, gyda’r offeryn yn lleihau’r amser a dreulir yn cymryd nodiadau o 50% ac yn ennill sgôr boddhad o 4.5/5 gan swyddogion. Mae’r amser sydd wedi’i ryddhau yn cael ei ddefnyddio ar gyfer gwaith mwy ystyrlon, gwell ymgysylltu, dadansoddi a gwneud penderfyniadau, tra’n gwella boddhad mewn swydd ac yn lleihau straen. Yn gryno, mae’r offeryn eisoes yn cynyddu capasiti, ansawdd gwasanaeth ac ysbryd staff.

Mae cael ein hoffer trawsgrifio a chyfieithu AI wedi’i ddilysu ein hunain hefyd yn cynnig potensial enfawr mewn meysydd eraill o’r system gyfiawnder, megis yn y llysoedd a thribiwnlysoedd, gan leihau oedi, gwella mynediad at gyfiawnder a lleihau’r ddibyniaeth ar gyflenwyr allanol costus. Er enghraifft, gall swyddogaeth adnabod lleferydd awtomataidd (ASR) gyflymu cynhyrchu trawsgrifiadau a lleihau costau lle mae teipio yn dal i gael ei wneud â llaw. Gall hefyd greu trawsgrifiadau lle nad oes rhai ar gael ar hyn o bryd, gan gefnogi’r farnwriaeth wrth lunio ac ysgrifennu penderfyniadau. Gall y dechnoleg hefyd gynyddu hygyrchedd a phrydlondeb trawsgrifiadau llys.

Astudiaeth achos: Archwilio galluoedd trawsgrifio newydd i gefnogi gweinyddu cyfiawnder ar draws y llysoedd a’r tribiwnlysoedd

Mae GLlTEF wedi cynnal peilot 12 wythnos i asesu sut y gallai trawsgrifiad AI o wrandawiadau a dyfarniadau llafar gynorthwyo barnwyr wrth baratoi ac ysgrifennu penderfyniadau yn y Siambr Mewnfudo a Lloches. Gallai’r dechnoleg gyflymu trawsgrifiadau a wneir â llaw, galluogi trawsgrifiadau lle nad oes rhai ar hyn o bryd, a gwella mynediad y cyhoedd at achosion llys. Mae’r canfyddiadau cynnar wedi bod yn galonogol, ac mae GLlTEF yn parhau i archwilio opsiynau i ehangu’r peilot hwn yn amodol ar gyllid. Gyda gallu trawsgrifio ar raddfa ar waith, mae cyfle sylweddol i GLlTEF archwilio cymwysiadau ychwanegol o AI, gan gynnwys creu crynodebau, i gefnogi gweinyddu cyfiawnder yn effeithiol ac yn effeithlon.

Enghreifftiau presennol o gynlluniau peilot cyfieithu AI yw cyfieithu ar y pryd wedi’i gynorthwyo gan AI ar gyfer sgyrsiau carchar nad ydynt yn gyfreithiol a chyfieithu cyhoeddiadau allanol megis y ddogfen hon, a gafodd ei chyfieithu i’r Gymraeg gan beiriant AI ac yna ei olygu gan Dîm Gwasanaethau Iaith Gymraeg GLlTEF er mwyn sicrhau ansawdd.

2.1.4 Awtomeiddio tasgau gweinyddol ailadroddus gyda asiantau wedi’u pweru gan AI

Mae staff ar draws y system gyfiawnder yn aml yn gweithio gyda sawl hen system, gan arwain at dasgau gweinyddol sy’n cymryd llawer o amser ac sy’n eu tynnu oddi wrth gyflawni ar y rheng flaen. Yn aml, mae llywio’r platfformau rhanedig hyn yn gofyn am gopïo a gludo gwybodaeth rhwng nifer o hen systemau, gan arafu prosesau ac achosi rhwystredigaeth. Mae hyn yn cyfrannu at iselder ysbryd, cyfraddau trosiant uchel, ac aneffeithlonrwydd sy’n effeithio ar wasanaethau rheng flaen. Mae technoleg sydd wedi dyddio yn costio £45 biliwn y flwyddyn i’r sector cyhoeddus yn y DU mewn cynhyrchiant a gollwyd. 

Wrth i AI aeddfedu, bydd modelau iaith mawr a systemau eraill yn esblygu’n “asiantau” sy’n gallu cymryd camau gweithredu aml-gam yn hytrach na dim ond cynhyrchu testun. Mae hyn yn agor drysau i awtomeiddio dyfnach (e.e., llenwi ffurflenni, gwirio cofnodion ar draws ffynonellau, trefnu tasgau, codio a datblygu cynhyrchion). 

Byddwn yn defnyddio dull profi a dysgu: gan ddechrau gyda thasgau sydd wedi’u diffinio’n glir ac sy’n risg isel mewn amgylchedd ynysedig gan ddefnyddio data synthetig. Bydd pob AI annibynnol yn gweithredu o dan reolaethau llym ar hunaniaeth, caniatâd ac atebolrwydd i sicrhau defnydd diogel ac archwiliadwy.

Astudiaeth achos: Defnyddio gwaith prosesu dogfennau deallus i gyflymu gwaith prosesu ffurflenni papur GLlTEF

Mae GLlTEF yn prosesu dros wyth miliwn o ffurflenni papur bob blwyddyn, gyda staff yn treulio cryn dipyn o amser yn eu huwchlwytho a’u hadolygu â llaw. Mae hyn yn arafu prosesu achosion ac yn cymryd amser oddi wrth waith o werth uwch. 

Fe wnaethom dreialu technoleg dysgu peirianyddol a gweledigaeth gyfrifiadurol i dynnu a dadansoddi gwybodaeth o ffurflenni papur. Galluogodd y dechnoleg waith prosesu cyflymach a mwy cywir, lleihau nifer yr eithriadau, a thorri costau ffurfweddu. Yn amodol ar gyllid, rydym yn bwriadu ehangu’r gallu hwn ar draws ein gwasanaeth sganio swmp.

2.1.5 Cefnogi’r defnydd o gynorthwywyr codio AI i gyflymu datblygiad ac i foderneiddio hen systemau

Mae cynorthwywyr codio AI eisoes yn cael eu defnyddio’n eang ar draws y diwydiant meddalwedd, gyda Chyfrifiad Datblygwyr Stack Overflow 2023 yn canfod bod 80% o ddatblygwyr yn eu defnyddio yn eu prosiectau personol. Ar gyfer timau’r llywodraeth, mae oedi cyn mabwysiadu yn peri’r risg o fod ar ei hôl hi o ran cynhyrchiant, boddhad datblygwyr, a chynaliadwyedd y sylfaen god. 

Byddwn yn cefnogi’r defnydd o offer dibynadwy fel GitHub Copilot, Cursor, Codex CLI, ac opsiynau ffynhonnell agored fel StarCoder2, gyda mesurau diogelwch cadarn ar waith. Gall y cynorthwywyr hyn helpu datblygwyr i gynhyrchu cod boilerplate, esbonio sylfeini cod anghyfarwydd, a lleihau’r amser a dreulir ar dasgau ailadroddus. Maent yn arbennig o werthfawr wrth weithio gyda hen systemau lle mae dogfennaeth yn wael, neu mae gwybodaeth am y maes yn brin. 

Rydym hefyd yn gweld potensial mewn offer fel Lovable a v0 gan Vercel sy’n galluogi rheolwyr cynnyrch a dylunwyr i droi syniadau yn brototeipiau rheng flaen gweithredol, gan fyrhau’r daith o gysyniad i gynnyrch y gellir ei brofi. Dros amser, gallai hyn helpu timau amlddisgyblaethol i arbrofi ac ailadrodd yn gynt ar wasanaethau digidol. 

Yn unol â chanllawiau DSIT, byddwn yn annog arbrofi cyfrifol mewn amgylcheddau diogel ac yn rhannu arferion da ar draws timau. Pan gânt eu defnyddio’n gywir, gall cynorthwywyr codio leihau dyled dechnegol, gwella profiad datblygwyr, a’n helpu i ddarparu gwasanaethau cyhoeddus sy’n gyflymach ac yn fwy gwydn.

2.2 Archwilio sut y gall AI wella amserlennu a gwneud defnydd gwell o adnoddau

Gall offerynnau AI greu’r amserlenni gorau yn gyflym drwy ddadansoddi data amser real am staff, capasiti, risgiau, a blaenoriaethau. Mae’r dechnoleg hon eisoes wedi helpu’r GIG i amserlennu timau llawfeddygol yn fwy effeithlon ac fe allai hefyd helpu i reoli capasiti yn y system gyfiawnder. Gan fod AI yn gallu diweddaru amserlenni’n awtomatig wrth i bethau newid, megis canslo neu drosglwyddo, mae’n lleihau’r angen am aildrefnu â llaw, yn osgoi gwastraffu amser, ac yn cynnal diogelwch ac ansawdd y gwasanaeth. Byddwn yn archwilio sut y gallai hyn helpu gyda rheoli capasiti carchardai ac heriau amserlennu eraill megis rhestru mewn llysoedd a thribiwnlysoedd.

2.3 Archwilio datrysiadau AI ar gyfer addysg a dysgu wedi’i bersonoli

Byddwn yn archwilio sut y gall platfformau dysgu sy’n cael eu pweru gan AI addasu cynnwys addysgol ar gyfer staff yn ogystal ag troseddwyr. Yn ôl ystadegau addysg y carchar, mae llawer o droseddwyr yn dod i mewn i’r system gyfiawnder â lefelau isel o addysg, gan wneud ailintegreiddio a chyflogaeth yn fwy anodd. Mae tystiolaeth glir bod cyflawniad addysgol gwael yn un o brif achosion ail-droseddu, ac eto mae mynediad at amser athrawon a chyfleoedd dysgu o ansawdd uchel mewn carchardai yn parhau i fod yn anghyson. 

Mae angen dull mwy personol ac y gellir ei raddio i gefnogi adsefydlu a chyflogaeth. Mae offer dysgu sy’n cael eu pweru gan AI eisoes wedi dangos eu gallu i ddarparu cefnogaeth wedi’i theilwra mewn addysg brif ffrwd. Gall platfformau fel tiwtor AI Khan Academy, Khanmigo, a chynorthwyydd cynllunio gwersi Oak National Academy, Aila, helpu i sicrhau bod dysgu personol ar gael ar raddfa eang.

Astudiaeth achos: AI Cynhyrchiol i helpu carcharorion ddysgu mewn ffyrdd newydd

Mae HMPPS wedi archwilio sut y gallai AI cynhyrchiol wella addysg carcharorion drwy’r Cynlluniau Peilot Cynnwys Addysg Ddigidol, a gynhaliwyd hyd at y Gwanwyn 2025. Defnyddiodd un cyflenwr AI i greu fframweithiau cynnwys, a addaswyd wedyn ac a gyflwynwyd i garcharorion drwy ein platfform dysgu rhithwir. Roedd y pynciau’n amrywio o ddaearyddiaeth a hanes i sgiliau digidol a chyflogadwyedd. Rydym bellach yn edrych ar sut y gallai offer AI tebyg gefnogi dysgu wedi’i deilwra i bobl mewn carchar ac ar brawf.

2.4 Archwilio sut y gallai cynorthwywyr AI sy’n wynebu’r cyhoedd wella mynediad at gyfiawnder

Mae cynorthwywyr cyhoeddus yn meddu ar y potensial i wella profiad cwsmeriaid a gwella mynediad at gyfiawnder. Rydym yn gweithio gyda DSIT fel rhan o Gronfa Drawsnewid HMT i brofi a defnyddio cymwysiadau AI mewn canolfannau galwadau y Weinyddiaeth Gyfiawnder gyda’r nod o symleiddio trin achosion a gwella darpariaeth gwasanaeth. 

Gallai swyddogaethau sgwrsio hefyd helpu dinasyddion i ddeall eu hanghenion neu lywio cyfraith sifil neu gyfraith teulu i ddatrys eu anghydfod heb fynd i’r llys, derbyn canllawiau ar iawndal am anafiadau troseddol, neu ddeall rheolau ymweld â charchar. Byddai hyn yn gwella ymwybyddiaeth, hygyrchedd, a chydnawsedd â phrif elfennau y Cod Dioddefwyr. Rydym yn datblygu cynhyrchion mewnol ac yn gweithio gyda Gwasanaeth Digidol y Llywodraeth (GDS) ar y datrysiad Sgwrsio GOV.UK sy’n dod i’r amlwg i archwilio sut y gall ein timau ei addasu ar gyfer achosion cyfiawnder.

Astudiaeth achos: Cynorthwyydd AI y System Gyfiawnder Ddigidol

Fel rhan o fenter y System Gyfiawnder Ddigidol, rydym yn datblygu swyddogaeth sgwrsio AI sy’n cefnogi defnyddwyr i ddatrys eu anghydfodau o ran trefniadau plant, maes polisi sydd â thirwedd enfawr a dryslyd o wybodaeth. Mae’r ymatebion yn darparu arweiniad ar lwybrau amgen i ddatrys anghydfodau a allai helpu i leihau ceisiadau diangen i’r llys. Mae’r swyddogaeth sgwrsio wedi’i hyfforddi ar gynnwys gov.uk ac yn defnyddio gallu profi persona AI y gellir ei raddio.

2.5 Gwella llunio polisïau a phenderfyniadau strategol drwy AI

Byddwn yn archwilio ac yn treialu offer AI sy’n cefnogi gwneud penderfyniadau mwy deallus, cyflymach ac mwy cynhwysol ar draws swyddogaethau polisi a strategaeth. 

Gall modelau dysgu peirianyddol helpu i nodi patrymau mewn sylfeini tystiolaeth gymhleth, gan gynnwys data cymdeithasol, economaidd ac amgylcheddol, i dynnu sylw at risgiau sy’n dod i’r amlwg neu i amlygu grwpiau sy’n debygol o gael eu heffeithio gan gynigion. Gall AI cynhyrchiol gynorthwyo i ddod o hyd i themâu cyffredin o adborth a ymgynghoriad rhanddeiliaid, tra bod algorithmau cynllunio senarios yn galluogi timau i brofi opsiynau “beth os” ac asesu’r effeithiau ariannol, gweithredol neu ar gydraddoldeb posibl. 

Gall yr offerynnau hyn leihau baich synthesis a rhagfynegi, gan alluogi gweision sifil i ganolbwyntio ar grebwyll, gwerthoedd a meithrin cynghreiriau, tra’n seilio penderfyniadau ar dystiolaeth a mewnwelediad.

2.6 Gwella gwneud penderfyniadau drwy AI anghynhyrchiol

Er bod AI cynhyrchiol yn denu llawer o’r sylw, mae llawer o gymwysiadau lle mae ffurfiau eraill o AI yn fwy addas. Mae AI anghynhyrchiol, gan gynnwys modelau ystadegol, dysgu dwfn, a dulliau dysgu peirianyddol rhagfynegol eraill, yn parhau i fod yn gonglfaen i drawsnewid digidol y system gyfiawnder. 

Mae ein gallu hirsefydlog mewn asesu risg wedi’i yrru gan ddata a blaenoriaethu adnoddau yn parhau i gyflwyno buddion pendant. Er enghraifft, mae offer actiwaraidd a gynhelir gan Wyddor Data y Weinyddiaeth Gyfiawnder yn cefnogi asesiadau risg aildroseddu a dyraniad rhaglenni adsefydlu dan arweiniad pobl yn rheolaidd. Mae modelau dysgu dwfn eraill yn helpu staff i amcangyfrif risg trais yn  ddalfa neu dynnu tystiolaeth allweddol o gyfathrebiadau anghyfreithlon. Rydym yn monitro ac yn gwerthuso’r offer hyn yn barhaus, tra’n ymchwilio i ddulliau newydd i’w gwella.

2.7 Gwerthuso llwyddiant yn rheolaidd a chywiro ein dull wrth fynd yn ein blaenau

Bydd llwyddiant pob datrysiad AI yn cael ei werthuso gan ddefnyddio metrigau clir a mesuradwy, gan sicrhau cyd-fynd â nodau’r adran. Ar gyfer pob prosiect, bydd metrigau’n cael eu diffinio ar y cychwyn ac fe fydd llwyddiant yn cael ei asesu’n barhaus gyda chymorth Gweithrediadau AI, gan ein galluogi i stopio, newid cyfeiriad, neu ehangu prosiectau yn ôl yr angen. Mae prif fetrigau trawsbynciol yn cynnwys: 

• Canlyniadau blaenoriaeth adrannol: pa fetrigau uniongyrchol neu ddirprwyol allwn ni eu defnyddio i amcangyfrif effaith y datrysiad ar y canlyniadau sy’n bwysig i ni? 
• Cywirdeb: pa mor dda mae’r datrysiad AI yn cyflawni’r dasg y mae’n bwriadu ei wneud? 
• Bodlonrwydd: A fydd y datrysiad yn gwella bodlonrwydd swydd i staff neu fodlonrwydd cwsmer i ddefnyddwyr y gwasanaeth? 
• Cyrhaeddiad a mabwysiadu: Faint o ddefnyddwyr terfynol sy’n cyflawni’r gweithgaredd ar hyn o bryd, a faint fydd yn elwa o’r datrysiad? 
• Amser Enillwyd: Faint o amser y gellir ei arbed drwy atgyfnerthu’r weithgaredd? 
• Enillion ar Fuddsoddiad: A yw’r datrysiad yn darparu gwerth am arian?

3. Buddsoddi yn ein pobl a’n partneriaid

Nid yw gwireddu potensial llawn AI yn y system gyfiawnder yn her dechnolegol yn unig. Mae’n mynnu newid sylfaenol yn y ffordd rydym yn gweithio. Mae gan AI y gallu i drawsnewid gwasanaethau, adeiladu gwasanaeth sifil mwy cynhyrchiol ac ystwyth, a hybu twf economaidd. Ond heb ymgysylltu’n rhagweithiol â’n pobl, undebau llafur, a phartneriaid, ac heb fynd i’r afael â’r rhwystrau nad ydynt yn dechnegol i newid, bydd mabwysiadu yn arafu. 

Er mwyn manteisio’n llawn ar y cyfle a gynigir gan AI, byddwn yn mabwysiadu dull mwy ystwyth, cydweithredol ac arloesol i sicrhau bod AI yn cyflawni effaith wirioneddol ar draws y system gyfiawnder. Rydym yn bwriadu:

3.1 Denu, datblygu a chadw talent dechnegol

Er mwyn sefydlu Uned AI Cyfiawnder fel canolfan arbenigedd o’r radd flaenaf, rydym wedi lansio Cymrodoriaeth AI Cyfiawnder, rhaglen flaenllaw wedi’i chynllunio i ddenu’r dalent AI gorau i’r Weinyddiaeth Gyfiawnder. Wedi’i ysbrydoli gan Gymrodoriaeth Arloesi Rhif 10, bydd y fenter hon yn dod â gweithwyr proffesiynol profiadol ym maes AI a thrawsnewid i mewn i’r llywodraeth er mwyn sicrhau bod ein gwasanaethau’n elwa ar y gwaith ymchwil, arloesi a throsglwyddo gwybodaeth diweddaraf. Yn ehangach, byddwn hefyd yn recriwtio setiau sgiliau arbenigol ym maes AI, digidol a gwyddor data i alluogi cynhyrchu, megis talent DevOps ac MLOps, i gefnogi’r trawsnewid o brosiect peilot i raddfa lawn. 

Ond mae recriwtio’r talent AI gorau i’r Gwasanaeth Sifil yn parhau i fod yn her sylweddol, fel y nodwyd yn Cynllun Gweithredu Cyfleoedd AI y llywodraeth. Mae arbenigwyr AI yn y sector breifat yn ennill cyflogau uwch, ac mae’r broses recriwtio hir yn y llywodraeth yn gwneud y dasg yn anoddach. Byddwn yn parhau â’n gwaith gyda AD, DSIT a Grŵp Pobl y Llywodraeth (GPG) yn Swyddfa’r Cabinet i greu prosesau cyflymach, tâl cystadleuol, a llwybrau gyrfa cliriach, gan sicrhau ein bod yn gallu recriwtio a chadw’r gweithwyr proffesiynol AI sydd eu hangen mewn rolau technegol a rhai nad ydynt yn dechnegol, megis rheolwyr cynnyrch ac arbenigwyr polisi AI. 

Mae hefyd prinder cynyddol o weithwyr proffesiynol medrus ym maes AI, ac mae’r DU yn wynebu her arbennig wrth geisio diwallu’r galw hwn. Er mwyn mynd i’r afael â hyn, nododd y Cynllun Gweithredu Cyfleoedd AI gynllun i’r Llywodraeth weithio gyda phrifysgolion i ddatblygu cyrsiau newydd wedi’u cyd-ddylunio â’r diwydiant. Fodd bynnag, dim ond rhan o’r datrysiad yw meithrin arbenigedd academaidd. Rhaid inni hefyd sicrhau bod gan raddedigion lwybrau clir i ymuno â’r gweithlu ac i gymhwyso eu sgiliau mewn meysydd allweddol fel y sector cyfiawnder. 

I fodloni’r angen hwn, rydym yn lansio rhaglen interniaeth Academi AI Cyfiawnder. Bydd y fenter hon yn denu graddedigion gorau o brif raglenni AI a gwyddor data’r wlad, gan gynnig cyfleoedd byd go iawn iddynt fynd i’r afael â heriau cymhleth ym maes cyfiawnder. Trwy weithio ochr yn ochr â staff y Weinyddiaeth Gyfiawnder a rhoi eu sgiliau ar waith mewn sefyllfaoedd ymarferol, bydd y genhedlaeth nesaf o arbenigwyr AI yn cael eu grymuso i lunio dyfodol gwasanaethau cyfiawnder ac ymgeisio am swyddi parhaol os ydynt ar gael.

3.2 Cryfhau ymwybyddiaeth ac sgiliau AI ymhlith yr holl staff

Wrth i AI esblygu’n gyflym, mae’n hanfodol bod ein gweithlu digidol a data presennol, gan gynnwys peirianwyr meddalwedd a gwyddonwyr data, yn cadw i fyny â’r datblygiadau newydd. Mae rheolaeth ddynol ystyrlon dros AI yn gofyn am lythrennedd algorithmig, mewnwelediad i risg ac moeseg, barn gadarn i gydbwyso cyngor AI â’r cyd-destun, a sgiliau cyfathrebu clir i godi pryderon ac arwain defnyddwyr. I gefnogi hyn, byddwn yn ehangu Cyflymydd Talent AI, cwrs dysgu ymarferol sydd wedi’i gynllunio i ddatblygu arbenigedd mewn dysgu peirianyddol a chyflymu mabwysiadu AI yn gyffredinol. 

Dan arweiniad Uned AI Cyfiawnder mewn cydweithrediad â’r Gwasanaeth Digidol y Llywodraeth (GDS), bydd y cwrs yn defnyddio dull ymarferol, arddull ‘hacathon’, gan alluogi staff digidol presennol i gymhwyso technegau AI i heriau cyfiawnder go iawn. Bydd y fenter hon yn cryfhau gallu AI ac yn helpu i lenwi rolau hanfodol ar draws y system gyfiawnder. 

Mae AI hefyd yn cynnig cyfle i gau’r bwlch sgiliau digidol, sydd yn parhau i fod yn her sylweddol i’n hadran. Mae 36 y cant o staff y Weinyddiaeth Gyfiawnder yn adrodd nad oes ganddynt hyder wrth ddefnyddio offer digidol, ac mae hyd yn oed llai ohonynt â gwybodaeth am AI. Heb weithredu, mae perygl y bydd y system gyfiawnder yn aros ar ei hôl hi o ran mabwysiadu AI. Felly, byddwn yn buddsoddi mewn hyfforddiant i arweinwyr, llunwyr polisi, cyfreithwyr a staff rheng flaen, gan ganolbwyntio ar fanteision a risgiau AI, a sicrhau ei fod yn cael ei ddefnyddio’n gyfrifol ac yn gyfreithlon. 

Yn ogystal, rydym yn cydnabod y gall staff fod yn amharod i ddefnyddio AI os nad ydynt yn deall ei bwrpas yn glir neu os ydynt yn ofni effeithiau negyddol ar eu rolau. I fynd i’r afael â hyn, rydym yn bwriadu cynnal ymgyrchoedd ymwybyddiaeth AI wedi’u targedu, ymgysylltu â undebau llafur, cynnwys defnyddwyr rheng flaen yn gynnar yn natblygiad datrysiadau, a chynnig llwybrau tryloyw ar gyfer adborth. Bydd rhwydwaith o Bencampwyr AI hefyd yn cael ei sefydlu i ddarparu cymorth cymheiriaid, arwain ar ddefnydd effeithiol o offer, ac esgyn heriau i Uned AI Cyfiawnder, gan gryfhau ymddiriedaeth ac annog archwilio AI penodol i feysydd ar draws ein gweithlu o 95,000 o bobl. 

Mae mabwysiadu AI effeithiol yn gofyn am gydweithrediad agosach rhwng timau polisi, digidol, data, AI, a gweithredol. Bydd ymgorffori llunwyr polisi ac arbenigwyr gweithredol ochr yn ochr â thimau AI a digidol yn helpu i alinio mentrau technolegol â gofynion polisi ac anghenion gweithredu ymarferol.

3.3 Cymryd agwedd ragweithiol, dan arweiniad gweithwyr, tuag at ddyfodol gwaith

Yn aml, nid diffygion technolegol sy’n achosi i fabwysiadu AI fethu, ond diffyg cefnogaeth i bobl a phrosesau i addasu. Gyda datblygiad cyflym AI, rydym yn cydnabod y pryderon sy’n gysylltiedig â newid o’r fath. Er mwyn sicrhau pontio llyfn, byddwn yn gweithio’n agos gyda’n Cyfarwyddwr Cyffredinol dros Bobl a Gallu, yn ogystal â’n hundebau llafur, i gefnogi staff y mae eu rolau’n newid ac i gyflwyno’r cyfleoedd newydd y bydd AI yn eu cynnig. Bydd hyn yn cynnwys mentrau hyfforddi, ailgynllunio swyddi yn rhagweithiol, ac ysgogiadau sy’n hyrwyddo dull sy’n canolbwyntio ar bobl wrth fabwysiadu technoleg. Dylai AI alluogi talent, sgil a chrebwyll dynol, nid eu disodli. 

Er mwyn annog ymgysylltiad a dull dwyffordd, byddwn yn darparu sawl sianel i staff rannu syniadau, pryderon ac adborth ar AI. Yn ogystal â chysylltiad rheolaidd â’n hundebau llafur cydnabyddedig, mae’r rhain yn cynnwys fforymau staff rheolaidd, blwch e-bost pwrpasol ar gyfer cysylltu’n uniongyrchol â’r Uned AI Cyfiawnder, ac ymgysylltu drwy ein Rhwydwaith Pencampwyr AI. Trwy gynnig y fforymau hyn ar gyfer ymgysylltu, rydym yn grymuso staff i awgrymu gwelliannau, nodi materion yn brydlon, a helpu i lunio defnydd effeithiol a chyfrifol o AI yn ein sefydliad.

3.4 Cefnogi twf y sector drwy ddod yn bartner gwladwriaeth gorau i AI

Mae sector cyfreithiol y DU yn arweinydd byd-eang, yn cyfrannu £37 biliwn i’n heconomi ac yn gartref i 44% o fusnesau cychwynnol technoleg gyfreithiol Ewrop. Mae’r Weinyddiaeth Gyfiawnder wedi ymrwymo i gryfhau’r cryfder hwn ymhellach drwy gefnogi arloesi sy’n cael ei lywio gan AI yn weithredol. 

Trwy ddigwyddiadau ymgysylltu cymunedol, “hacathons”, a sesiynau “cyflwyniad croes”, ein nod yw parhau i feithrin partneriaethau cryfach rhwng y llywodraeth a busnesau newydd arloesol. Byddwn hefyd yn parhau i adeiladu ar ein perthnasoedd gwaith agos ar draws y sector cyfreithiol. 

Mae datgloi data cyfiawnder yn allweddol i hyrwyddo uchelgais AI y DU. Gan adeiladu ar ymdrechion presennol sy’n cysylltu setiau data at ddibenion ymchwil a pholisi, rydym yn bwriadu gweithio gyda DSIT i flaenoriaethu a rhyddhau data o werth uchel drwy’r Llyfrgell Ddata Genedlaethol. Dan arweiniad safonau clir, bydd hyn yn creu amgylchedd deniadol i ymchwilwyr a busnesau, gan gyflymu arloesi a gwella canlyniadau cyfiawnder. 

Ein nod yw chwarae ein rhan wrth feithrin amgylchedd lle gall cwmnïau AI yn ein sector dyfu yma yn y DU yn hytrach na symud neu werthu i brynwyr tramor yn rhy gynnar. Trwy ddarparu fframwaith polisi sefydlog, hwyluso mynediad at ddata’r sector cyhoeddus lle bo’n briodol, a chynnal cynlluniau peilot caffael hyblyg, byddwn yn helpu i feithrin datrysiadau AI yn y wlad hon a all gystadlu ar y llwyfan byd-eang.

Astudiaeth achos: Mae cwmni AI o’r DU, Luminance, yn arwain y ffordd ym maes AI gwasanaethau cyfreithiol3^{[troednodyn 1]}

Gall AI ddadansoddi sympiau mawr o dystiolaeth yn gyflym, megis dogfennau, deunydd fideo a data digidol, gan nodi gwybodaeth berthnasol yn gynt na gall adolygiad dynol. Mae hyn yn lleihau oedi wrth baratoi achosion. Er enghraifft, roedd tîm yr amddiffyniad troseddol “The 36 Group” yn gallu adolygu 10,000 o ddogfennau i baratoi’r dadl yr amddiffyniad ar gyfer achos troseddol proffil uchel, gan ddefnyddio platfform sy’n cael ei bweru gan AI Luminance, a dyma’r achos cyntaf i AI gael ei ddefnyddio yn yr Old Bailey. Amcangyfrifodd tîm yr amddiffyniad eu bod wedi arbed £50,000 mewn costau yn ystod y cam datgelu ac wedi lleihau’r amser adolygu o bedair wythnos.

3.5 Gweithio gyda rheoleiddwyr i gefnogi mabwysiadu AI cyfrifol yn y sector cyfreithiol

Mae cynnydd cyflym ym maes AI yn medru cael blaen ar y gyfraith a’r rheoliadau presennol, gan greu ansicrwydd i weithwyr proffesiynol ym maes y gyfraith. Yn unol â dull rheoleiddio’r Llywodraeth hon sy’n cefnogi twf, byddwn yn parhau i weithio’n agos gyda’r prif reoleiddwyr, gan gynnwys y Bwrdd Gwasanaethau Cyfreithiol (LSB), yr Awdurdod Rheoleiddio Cyfreithwyr (SRA), Rheoleiddio CILEX a Bwrdd Safonau’r Bar, i brofi, deall ac arwain defnydd cyfrifol o AI yn rhagweithiol. Byddwn hefyd yn ymestyn ein hyfforddiant ar AI i reoleiddwyr lle bo’n briodol. 

Rydym yn awyddus i sicrhau bod gwaith rheoleiddio yn parhau i fod yn gymesur, yn seiliedig ar dystiolaeth, ac yn ddigon hyblyg i ddatblygu ochr yn ochr â thechnolegau AI sy’n dod i’r amlwg. Bydd hyn yn helpu i ddiogelu ymddiriedaeth y cyhoedd, cynnal rheolaeth y gyfraith, a darparu’r sefydlogrwydd a’r eglurder rheoleiddiol sy’n caniatáu i arloesi ffynnu.

Astudiaeth achos: Y cwmni cyfreithiol cyntaf yn y byd sy’n cael ei lywio gan AI^{[troednodyn 1]}

Mae’r SRA wedi cymeradwyo’r  cwmni cyfreithiol cyntaf yn y byd sy’n cael ei lywio gan AI yn ddiweddar, sef Garfield AI, sy’n cefnogi busnesau sy’n ceisio adennill dyledion bach o hyd at £10,000 cyn gweithredu a thrwy gychwyn achos llys priodol, gan ddefnyddio safonau data digidol bresennol y llys sirol ar gyfer cyhoeddi hawliadau. Mae’r enghraifft yn dangos potensial AI i wella arloesi yn y sector Technoleg Gyfreithiol, y potensial i AI cyn-gweithredu leihau’r galw ar gapasiti’r llysoedd, pwysigrwydd safonau data ar gyfer rhyngweithredu digidol, ac yn ehangach, pŵer AI i wella mynediad at gyfiawnder.

Ein huchelgais yw dod yn bartner gwladwriaeth gorau i arloeswyr unrhyw le yn y byd. Drwy gyflawni’r ymrwymiad hwn, byddwn yn cynnal diogelwch, yn meithrin hyder y cyhoedd, ac yn rhyddhau posibiliadau newydd ar gyfer dyfodol gwasanaethau cyfreithiol yn y DU a ledled y byd.

Ein map ffordd ar gyfer cyflawni

Bydd y tair blaenoriaeth strategol yn cael eu cyflawni ar yr un pryd dros gyfnod o 3 blynedd yn amodol ar gyllid, gan alinio â’r dull “Sganio, Cynnal Peilot, Graddio”. Byddwn yn datblygu a chynnal map ffordd AI integredig i gadw’r system wedi’i alinio ac yn gydlynol, gan gynnwys wrth i ni fwrw ymlaen â’n hymateb i’r Adolygiad Dedfrydu Annibynnol a’r Adolygiad Annibynnol o’r Llysoedd Troseddol. Wrth ei roi ar waith, byddwn yn cydweithio â phartneriaid ehangach yn y sector cyfiawnder megis y Swyddfa Gartref, Gwasanaeth Erlyn y Goron, a rheoleiddwyr gwasanaethau cyfreithiol. 

• Blwyddyn 1 (o Ebrill 2025 ymlaen): Byddwn yn sefydlu sylfeini cadarn, adeiladu gallu, a chyflawni buddugoliaethau cynnar. Mae hyn yn cynnwys cyflwyno offer cynhyrchiant ar draws y fenter i leihau’r baich gweinyddol ac arbrofi gyda chymwysiadau AI penodol i feysydd megis sgwrsio, chwilio, a thrawsgrifio. 
• Blwyddyn 2: Byddwn yn ehangu’r hyn sy’n gweithio ac yn ymgorffori AI yn ddyfnach yn ein rhaglenni trawsnewid, gan ailfuddsoddi’r amser a’r mewnwelediad a enillir i wella cyflawniad a gwneud penderfyniadau ar y rheng flaen. 
• Blwyddyn 3: Gan adeiladu ar y llwyddiant cynnar, byddwn yn cyflwyno datrysiadau y gellir eu graddio a’u rhyngweithredu ar draws y system. Bydd AI yn rhan annatod o’n ffordd o weithio, yn siapio cyflawni ar y rheng flaen, gweithrediadau a swyddogaethau galluogi fel ei gilydd ac yn ein llywio tuag at ein gweledigaeth hirdymor.

Bydd hyn yn ein galluogi wedyn i gymryd camau mwy tuag at ddyfodol lle gellir cysylltu data cywir ag unigolion ac ar draws y system gyfiawnder er mwyn manteisio’n llawn ar y cyfleoedd rhagfynegol a chymorth penderfynu y mae AI cynhyrchiol yn eu cynnig.

Casgliad

Mae gwireddu’r weledigaeth hon yn galw am arweinyddiaeth ddewr, buddsoddiad parhaus, a chydweithrediad ystyrlon. Drwy gryfhau ein sylfeini, ymgorffori AI yn strategol, a thrawsnewid ein dull o weithio, gallwn adeiladu system gyfiawnder sydd nid yn unig yn addas ar gyfer heddiw, ond sy’n wirioneddol deg ac yn barod ar gyfer heriau’r dyfodol.

1. Enghreifftiau yn unig yw’r cyflenwyr a grybwyllir yn y ddogfen hon, ac rydym yn ystyried pob cyflenwr yn deg a chyfartal yn unol â chanllawiau caffael. ↩ ↩² ↩³ ↩⁴