Ambasada Brytyjska wspomina Brytyjskich Bohaterów Holokaustu
W Dniu Pamięci o Holokauście i w 75. rocznicę wyzwolenia Auschwitz, Ambasada Brytyjska w Warszawie wspomina Brytyjskich Bohaterów Holokaustu.
Silver Medalion presented to those awarded British Hero of the Holocaust Foreign and Common Wealth Offfice (CC Generic 2.0)
Tytuł Brytyjskiego Bohatera Holokaustu przyznawany jest tym, którzy poprzez swoje bohaterskie czyny przyczynili się do ratowania Żydów lub członków jakiejkolwiek innej społeczności prześladowanej podczas Holokaustu.
Nagroda została ufundowana w kwietniu 2009 r. i ma na celu docenienie Brytyjczyków, którzy pomagali ratować Żydów podczas drugiej wojny światowej. Może być przyznana każdemu obywatelowi Zjednoczonego Królestwa, który przyczynił się do ratowania Żydów lub członków jakiejkolwiek innej społeczności prześladowanej podczas Holokaustu. Od 2010 r. nagrodę przyznano 41 laureatom.
Oto historie niektórych z nich. Wszyscy byli w pewnym stopniu związani z Polską; czy to ze względu na miejsca, w których działali, narodowość własną lub ratowanych osób, czy ze względu na ich dalsze losy w związku z dokonanymi przez nich bohaterskimi czynami.
10 brytyjskich jeńców wojennych z obozu Stalag 20B: Stanley Well, Roger Letchford, Bert Hambling, George Hammond, Bill Keeble, Tommy Noble, Willy Fisher, Bill Scruton, Jack Buckley i Alan Edwards
W styczniu 1945 r. brytyjski żołnierz Stan Wells, jeniec wojenny w obozie Stalag 20B, znalazł młodą żydowską dziewczynę ukrywającą się w stodole gospodarstwa, do którego został skierowany do pracy. Dziewczyna nazywała się Sarah Matson (później Hannah Sarah Rigler). Była to 16-letnia, litewska Żydówka, która uciekła z marszu śmierci z obozu koncentracyjnego Stutthoff (na wschód od Gdańska) w kierunku wybrzeża Bałtyku. Wells znalazł ją głodną i wyczerpaną ciężkimi warunkami. Dał jej coś do jedzenia i zabrał do pozostałych brytyjskich więźniów w obozie jenieckim.
Dziesięciu mężczyzn postanowiło potajemnie przenieść Sarę do ich obozu i ukryć ją na strychu stodoły, aby mogła tam powrócić do zdrowia. Na zmianę przynosili jej jedzenie i opiekowali się nią. Pielęgnowali odmrożenia i nakładali parafinę na włosy, aby pozbyć się wszy. Ponieważ bardzo blisko stodoły znajdował się posterunek policji, a konie policyjne znajdowały się tuż pod strychem, na którym ukrywała się Sarah, ryzyko odkrycia kryjówki było wysokie.
Kiedy brytyjscy jeńcy odkryli, że po ewakuacji Niemców z Polski mieli zostać przeniesieni do innego obozu w Niemczech, powierzyli opiekę nad Sarą miejscowej kobiecie. Sarah pozostała pod jej opieką aż do przybycia Armii Czerwonej i zakończenia drugiej wojny światowej. Dowiedziawszy się, że była jedynym członkiem rodziny, który przeżył wojnę, osiedliła się w USA, przyjmując imię zmarłej siostry, Hannah.
Dopiero 25 lat po wojnie udało jej się odnaleźć osoby, które uratowały jej życie. Wszyscy mężczyźni, którzy pomogli uratować Sarę, zostali uznani przez Jad Waszem za Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. Podczas ceremonii wręczenia nagrody w 2013 i 2015 r. dziesięciu brytyjskich jeńców zostało także pośmiertnie uznanych za Brytyjskich Bohaterów Holokaustu.
Lena Łakomy
Lena Łakomy (imię panieńskie Helena Bankier, ur. 20 listopada 1917 r.) pochodziła z zamożnej żydowskiej rodziny z Warszawy. Podczas niemieckiej okupacji Polski w czasie drugiej wojny światowej, Lena i jej rodzina trafili do warszawskiego getta. W getcie wyszła za mąż za Symchę Mańkowskiego. Wkrótce potem zostali przetransportowani do getta w Białymstoku, skąd zostali wywiezieni do Auschwitz w lutym 1943 r.
Mąż Leny, Symcha, zginął w komorze gazowej po przybyciu do Auschwitz. Lena przedstawiła się jako Lena Hankowska i, dzięki pomocy Polskich więźniów, podczas procedury rejestracji udało się przekonać niemieckich żołnierzy, że została błędnie zarejestrowana jako Żydówka. Ze względu na swój „aryjski” wygląd została ponownie sklasyfikowana jako polski więzień polityczny i wysłana do polskiego bloku. Skierowano ją do pracy jako pielęgniarka w szpitalu obozowym. W tym czasie uratowała więźniarkę Helę Frank z selekcji do komór gazowych.
Lena również została uratowana przez polską więźniarkę polityczną Marię Kotarbę, którą nazywała „Mateczką”. Gdy Lena była ciężko chora, Maria opiekowała się nią, przynosząc dodatkowe porcje jedzenia i przemycając jej lekarstwa. Marii udało się również zorganizować Lenie lżejszą i łatwiejszą pracę. W styczniu 1945 r. Lena wraz z pozostałymi więźniami Auschwitz zostali wysłani na marsz śmierci do obozu koncentracyjnego w Ravensbrücku. Maria zdołała tam odnaleźć Lenę i po raz kolejny uratowała ją, gdy znalazła ją śpiącą w śniegu. Armia Czerwona wzywoliła obóz, w którym się znajdowały w maju 1945 r.
Po wojnie Lena wyszła za mąż za polskiego oficera, Władysława Łakomego, i osiedliła się w Wielkiej Brytanii. Razem mieli troje dzieci. W tym czasie przyjęła brytyjskie obywatelstwo. W latach 60-tych zaczęła szukać Marii Kotarby, ale dopiero w 1997 r. odkryła, że ta zmarła w grudniu 1956 r. Lena skutecznie nalegała, aby Maria została uznana przez Jad Waszem za Sprawiedliwą wśród Narodów Świata. Tytuł nadano Marii 18 września 2005 r.
Lena zmarła 21 listopada 2010 r. w wieku 93 lat. Za swoje działania na rzecz ratowania Heli Frank, a także przekazywania leków potrzebującym i dostarczania zakodowanych wiadomości, w 2010 roku Lena została pośmiertnie odznaczona nagrodą Brytyjskiej Bohaterki Holokaustu.
Rabin Solomon Schonfeld
Solomon Schonfeld (ur. 21 lutego 1912 r.), syn rabina, pochodził z północnego Londynu. Jego rodzina przyjechała do Wielkiej Brytanii z Węgier. Schonfeld studiował w szkole talmudycznej w Austro-Węgrzech i otrzymał doktorat na Uniwersytecie Albrechta na Prusach Wschodnich. W Nitrze został uczniem i długoletnim przyjacielem rabina Michaela Ber Weissmandla, który zainspirował go do jego późniejszych akcji ratunkowych.
W 1933 r. został rabinem synagogi Adat Israel w północnym Londynie oraz zastąpił swojego ojca w funkcji dyrektora nowo powstałej żydowskiej szkoły średniej. Był Naczelnym Rabinem Związku Ortodoksyjnych Kongregacji Hebrajskich i przewodniczącym Narodowej Rady Żydowskich Szkół Religijnych w Wielkiej Brytanii. Już w latach trzydziestych, kiedy sytuacja Żydów wyraźnie się pogorszyła, Schonfeld zaangażował się w działalność mającą na celu ratowanie żydowskiej społeczności. Spotkał się z Ministerstwem Spraw Wewnętrznych by zapewnić wizy dla rabinów i urzędników gmin żydowskich, aby mogli wyjechać ze swoimi rodzinami do Wielkiej Brytanii.
Po Nocy Kryształowej jesienią 1938 r., przywódca jednej z gmin żydowskich w Austrii, Julius Steinfeld, zadzwonił do rabina Schonfelda, błagając go o zorganizowanie transportu do Anglii dla członków Wiedeńskiej Ortodoksyjnej Młodzieży Żydowskiej. Rabin Schonfeld zgodził się pomóc Steinfeldowi w zorganizowaniu Kindertransportu do Anglii dla blisko 300 ortodoksyjnych młodych Żydów. Zaangażował się w Kindertransporty organizowane przez brytyjski rząd, a jednocześnie zorganizował kilka transportów osobiście. Po przyjeździe młodzieży żydowskiej do Anglii zapewnił wielu koszerne domy, żydowską edukację i pracę.
Pod koniec lata 1942 r. przekonał Urząd Kolonialny, aby pozwolił Żydom znaleźć bezpieczną przystań na Mauritiusie. Schonfeld zebrał 10 000 funtów, za które kupił Stranger’s Cey, wyspę należącą do Bahamów – wtedy jeszcze kolonii Zjednoczonego Królestwa. Zakładał ze będzie mógł tam sprowadzić Żydów uciekających z Europy. Jednak dział Biura Kolonialnego wycofał się ze wstępnego poparcia planu. Po wojnie Schonfeld wyjechał do Europy, m.in. do Polski, aby sprowadzić dzieci, które przeżyły Holokaust do Anglii, oraz by dalej pomagać ocalałym. Udało mu się uratować około 1000 dzieci z obozów dla uchodźców. W latach 1938–1948 osobiście uratował życia tysięcy Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej. Uważa się go za jednego z najbardziej niedocenianych bohaterów Holokaustu. Zmarł w 1984r. a tytuł Brytyjskiego Bohatera Holokaustu otrzymał pośmiertnie w 2013 r.
Jane Haining
Jane Mathison Haining (ur. 6 czerwca 1897 r. ) była misjonarką Kościoła Szkocji w Budapeszcie na Węgrzech. Podczas drugiej wojny światowej oddała życie, by chronić żydowskie uczennice.
W 1932 r. została opiekunką domu dziewcząt w Żydowskiej Szkole Misyjnej w Budapeszcie. W chwili wybuchu II wojny światowej Jane była na wakacjach w Kornwalii, postanowiła więc natychmiast wrócić do swoich podopiecznych w Budapeszcie. W 1940 r. nakazano jej powrót do Szkocji, którego odmówiła i kontynuowała pracę w szkole. Po inwazji Niemiec na Węgry w marcu 1944 r. ponownie odmówiła opuszczenia kraju.
Jane Haining została aresztowana przez Gestapo w kwietniu 1944 r. Została oskarżona między innymi o pracowanie z Żydami, słuchanie BBC, oraz o to, że płakała, gdy na mundurki jej podopiecznych naszywano gwiazdy Dawida z napisem “Jude”. Miesiąc później została przewieziona do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, gdzie wytatuowano jej numer więźnia 79467. Zmarła 17 lipca 1944 r., prawdopodobnie z głodu i z powodu ciężkiej choroby, stając się jedną z około dziesięciu Szkotek i Szkotów zabitych w nazistowskich obozach koncentracyjnych.
Za swoją odwagę i pomoc żydowskim dziewczętom na Węgrzech, 27 stycznia 1997 r. Jane Haining została odznaczone przez Jad Waszem tytułem Sprawiedliwej wśród Narodów Świata. W 2010 r. brytyjski rząd odznaczył ją tytułem Brytyjskiego Bohatera Holokaustu.
Joan Stiebel
Joan Stiebal (ur. 23 kwietnia 1911 r.) była żydowską pracowniczką humanitarną i działaczką Central British Fund for Jewish Relief and Rehabilitation (obecnie World Jewish Relief). Przez całe życie służyła społeczności żydowskiej.
W maju 1933 r. została sekretarką maklera giełdowego Otto Schiffa, który niedługo potem został przewodniczącym Żydowskiego Komitetu ds. Uchodźców. Joan została sekretarzem komitetu nieco ponad miesiąc przed wybuchem II wojny światowej. W latach 1933–1945 komitet pomógł około 85 000 uchodźcom z Niemiec i Europy Środkowej, w tym prawie 10 000 dzieci z przedwojennych Kindertranportów i 700 ocalałych z obozów dla dzieci, które przybyły do Wielkiej Brytanii w sierpniu 1945 r.
Jako sekretarz Komitetu ds. Opieki nad Dziećmi z Obozów Koncentracyjnych, po wojnie Joan Stiebel pomagała grupie ocalałych z obozów dla dzieci. Spotykała się z nimi po tym jak lądowały w pobliżu Carlisle i organizowała im dalsze podróże do schronisk i domów. Pozostała w kontakcie z dziećmi, uczestnicząc w zjazdach tak długo, jak pozwalało jej na to zdrowie.
Była zaangażowana w tworzenie Żydowskiego Dnia Dziecka w 1947 r., a w 1951 r została jego sekretarzem generalnym. Pozostała aktywna w tej organizacji charytatywnej nawet po ustąpieniu ze swojej roli. W 1958 r. Stiebel została także współsekretarzem Żydowskiego Funduszu Pomocy. Jej poświęcenie pomogło w zapewnieniu Żydom uciekającym przed prześladowaniami w Polsce, a także na Węgrzech, w Egipcie, Algierii, Adenie, Iraku, Libanie, Iranie, Chile i Argentynie.
Za swoje działania na rzecz żydowskich uchodźców została odznaczona Orderem Imperium Brytyjskiego w 1978 r. Zmarła w Londynie 25 stycznia 2007 r. W maju 2019 r. przyznano jej nagrodę Brytyjskiego Bohatera Holokaustu.